LES 4 – Moderne kunst op zoek naar
haar essentie (deel 3): Kunst als
expressie: romanticisme
Datum @17/11/2021
Column
Even herhalen:
Antwoord 1: formalisme
Kunst = de creatie van schone vorm
Het gaat over schoonheid, niet om een boodschap tot god, zin voor het leven,...
2.1 Romanticisme: context en belevenis
A. Historische en filosofische context
LES 4 – Moderne kunst op zoek naar haar essentie (deel 3): Kunst als expressie: romanticisme 1
, → De romantiek is zowel een historische stijlperiode (impressionisme en kubisme) als de bredere theorie
of denken over kunst (romanticisme - formalisme)
→ In deze cursus staat romantiek niet gelijk aan romantiek zoals we die kennen uit RomComs
Romantiek als brede culturele beweging
Romantiek (eind 18e eeuw - midden 19e eeuw) staat gelijk aan de geboorte van nieuwe ideeën, die eerst
ontstonden binnen het domein van kunst en de filosofie
Verlangen naar gevoel van spiritualiteit, hogere waarheid
(Negatieve) reactie op de moderne wereld: industrie, urbanisatie, secularisatie en consumentisme
Romantiek en realisme: twee verschillende antwoorden op teleurstelling
De ideale, rationele mens (de droom van de Verlichting) was tijdens en na de napoleontische oorlogen en
vele revoluties toch niet zo maakbaar gebleken.
Ontstaan van onderstromen die de minder fraaie kanten van het bestaan belichtten (realisme), wilden
publiek met hun neus op de nadelen van vooruitgang duwden
Romantiek: escapisme en romantiseren van het verleden, om weg te vluchten uit de nieuwe realiteit
Enkele kernideeën uit de Romantiek
De geboorte van de kinderlijke onschuld
Emile, of Over de opvoeding – Rousseau
→ Boek over opvoeding waarin kinderlijke
onschuld wordt besproken
"De mens is van nature goed, het is de
beschaving die de mens verdorven maakt"
Kinderen moeten opgevoed worden in de
natuur, weg van religie en moeten leren door
met de handen te werken, boeken lezen werd
afgeraden
Het kind moet vrij opgevoed worden en zich
niet laten meeslepen door opinies en
autoriteiten
❕ Voor meisjes geldt dit allemaal niet: zij
moeten wel autoritair worden opgevoed
en moeten aangeleerd worden om te
gehoorzamen aan de man.
LES 4 – Moderne kunst op zoek naar haar essentie (deel 3): Kunst als expressie: romanticisme 2
, De doorbraak van de Romantische anti-held
Johan Wolfgang von Goethe: 'Het lijden van de
Jonge Werther'
De geboorte van de Romantisceh (en ook
moderne) anti-held
Werther-koorts: het fictieve personage had
grote invloed op gedragingen van jonge
mannen (anti-establisment, uiten van emoties)
Idee van iemand die objectief gezien faalt op
allerlei vlakken, lezer heeft
sympathie/compassie
Werther-effect: het boek leidde tot veel
zelfmoorden
Charlotte bij Werthers graf.
Het ontstaan van liefde voor de natuur
Liefde voor de natuur is een 'modern' en romantisch fenomeen. Deze liefde voor natuur is niet los te
denken fan haat voor alles wat industrieel en mechanisch is.
Liefde voor natuur hang ook samen met het romantische idee dat de mens van nature goed is
Romantisch idee: kinderen staat dichter bij natuur dan volwassenen, doordat zij nog niet geschaad
zijn door de maatschappij
Deze liefde voor natuur komt terug in alle kunsten, met name in de schilderkunst en de poëzie
Herwaardering voor de Middeleeuwen
De naam romantiek is ontleend aan de middeleeuwse romances
De romantici waren de eerste om de middeleeuwse kunst en cultuur te (her)waarderen
De romantici koesteren het beeld van de middeleeuwen als puur, fantastierijk en vol mysterie
Romantiek is niet gbonden aan een religie, maar romantici zijn toch enorm aangetrokken tot het
religieuze gevoel
De geboorte van het nationalisme
Voor de romantiek kwam de rechtvaardiging
van het gezag over mensen van bovenaf
De romantiek kwam met het idee om zelf te
bepalen waarom je samenhoort
Voedde het idee dat een natie een
'natuurlijke' eenheid is
Deze eenheid kan gebaseerd zijn op
factoren zoals culturele gebruiken, taal,
ras en/of religie
Vijandigheid tegenover buitenstaanders
LES 4 – Moderne kunst op zoek naar haar essentie (deel 3): Kunst als expressie: romanticisme 3
, De slag der Gulden Sporen - Nicaise de Keyser, 1836
Romantiek stimuleerde een gevoel van nationale nostalgie door verheerlijking, idealisering en
mythologisering van het verleden
Zie Guldensporenslag
Zogezegd een Vlaamse strijd, terwijl er een Nederlander aan het hoofd stond
Werd in de 19e eeuw gebruikt om het Belgische natiegevoel te stimuleren, uit vijandigheid
tegen Frankrijk, later als Vlaams
B. Het romantische begrip van kunst (en de gevolgen)
Romantisch begrip van kunst (cf. expressietheorie van kunst)
De essentie van kunst ligt in het uitdrukken van de individuele visie van de kunstenaar. Bij het
interpreteren van kunst staat de vraag: 'Wat drukt de kunstenaar uit in dit kunstwerk?' centraal.
Verschillen en gelijkenissen merk je op tussen het formalisme en romantisch kunstbegrip:
LES 4 – Moderne kunst op zoek naar haar essentie (deel 3): Kunst als expressie: romanticisme 4
haar essentie (deel 3): Kunst als
expressie: romanticisme
Datum @17/11/2021
Column
Even herhalen:
Antwoord 1: formalisme
Kunst = de creatie van schone vorm
Het gaat over schoonheid, niet om een boodschap tot god, zin voor het leven,...
2.1 Romanticisme: context en belevenis
A. Historische en filosofische context
LES 4 – Moderne kunst op zoek naar haar essentie (deel 3): Kunst als expressie: romanticisme 1
, → De romantiek is zowel een historische stijlperiode (impressionisme en kubisme) als de bredere theorie
of denken over kunst (romanticisme - formalisme)
→ In deze cursus staat romantiek niet gelijk aan romantiek zoals we die kennen uit RomComs
Romantiek als brede culturele beweging
Romantiek (eind 18e eeuw - midden 19e eeuw) staat gelijk aan de geboorte van nieuwe ideeën, die eerst
ontstonden binnen het domein van kunst en de filosofie
Verlangen naar gevoel van spiritualiteit, hogere waarheid
(Negatieve) reactie op de moderne wereld: industrie, urbanisatie, secularisatie en consumentisme
Romantiek en realisme: twee verschillende antwoorden op teleurstelling
De ideale, rationele mens (de droom van de Verlichting) was tijdens en na de napoleontische oorlogen en
vele revoluties toch niet zo maakbaar gebleken.
Ontstaan van onderstromen die de minder fraaie kanten van het bestaan belichtten (realisme), wilden
publiek met hun neus op de nadelen van vooruitgang duwden
Romantiek: escapisme en romantiseren van het verleden, om weg te vluchten uit de nieuwe realiteit
Enkele kernideeën uit de Romantiek
De geboorte van de kinderlijke onschuld
Emile, of Over de opvoeding – Rousseau
→ Boek over opvoeding waarin kinderlijke
onschuld wordt besproken
"De mens is van nature goed, het is de
beschaving die de mens verdorven maakt"
Kinderen moeten opgevoed worden in de
natuur, weg van religie en moeten leren door
met de handen te werken, boeken lezen werd
afgeraden
Het kind moet vrij opgevoed worden en zich
niet laten meeslepen door opinies en
autoriteiten
❕ Voor meisjes geldt dit allemaal niet: zij
moeten wel autoritair worden opgevoed
en moeten aangeleerd worden om te
gehoorzamen aan de man.
LES 4 – Moderne kunst op zoek naar haar essentie (deel 3): Kunst als expressie: romanticisme 2
, De doorbraak van de Romantische anti-held
Johan Wolfgang von Goethe: 'Het lijden van de
Jonge Werther'
De geboorte van de Romantisceh (en ook
moderne) anti-held
Werther-koorts: het fictieve personage had
grote invloed op gedragingen van jonge
mannen (anti-establisment, uiten van emoties)
Idee van iemand die objectief gezien faalt op
allerlei vlakken, lezer heeft
sympathie/compassie
Werther-effect: het boek leidde tot veel
zelfmoorden
Charlotte bij Werthers graf.
Het ontstaan van liefde voor de natuur
Liefde voor de natuur is een 'modern' en romantisch fenomeen. Deze liefde voor natuur is niet los te
denken fan haat voor alles wat industrieel en mechanisch is.
Liefde voor natuur hang ook samen met het romantische idee dat de mens van nature goed is
Romantisch idee: kinderen staat dichter bij natuur dan volwassenen, doordat zij nog niet geschaad
zijn door de maatschappij
Deze liefde voor natuur komt terug in alle kunsten, met name in de schilderkunst en de poëzie
Herwaardering voor de Middeleeuwen
De naam romantiek is ontleend aan de middeleeuwse romances
De romantici waren de eerste om de middeleeuwse kunst en cultuur te (her)waarderen
De romantici koesteren het beeld van de middeleeuwen als puur, fantastierijk en vol mysterie
Romantiek is niet gbonden aan een religie, maar romantici zijn toch enorm aangetrokken tot het
religieuze gevoel
De geboorte van het nationalisme
Voor de romantiek kwam de rechtvaardiging
van het gezag over mensen van bovenaf
De romantiek kwam met het idee om zelf te
bepalen waarom je samenhoort
Voedde het idee dat een natie een
'natuurlijke' eenheid is
Deze eenheid kan gebaseerd zijn op
factoren zoals culturele gebruiken, taal,
ras en/of religie
Vijandigheid tegenover buitenstaanders
LES 4 – Moderne kunst op zoek naar haar essentie (deel 3): Kunst als expressie: romanticisme 3
, De slag der Gulden Sporen - Nicaise de Keyser, 1836
Romantiek stimuleerde een gevoel van nationale nostalgie door verheerlijking, idealisering en
mythologisering van het verleden
Zie Guldensporenslag
Zogezegd een Vlaamse strijd, terwijl er een Nederlander aan het hoofd stond
Werd in de 19e eeuw gebruikt om het Belgische natiegevoel te stimuleren, uit vijandigheid
tegen Frankrijk, later als Vlaams
B. Het romantische begrip van kunst (en de gevolgen)
Romantisch begrip van kunst (cf. expressietheorie van kunst)
De essentie van kunst ligt in het uitdrukken van de individuele visie van de kunstenaar. Bij het
interpreteren van kunst staat de vraag: 'Wat drukt de kunstenaar uit in dit kunstwerk?' centraal.
Verschillen en gelijkenissen merk je op tussen het formalisme en romantisch kunstbegrip:
LES 4 – Moderne kunst op zoek naar haar essentie (deel 3): Kunst als expressie: romanticisme 4
