Sociologie
Deel 1: Ontdekken
Hoofdstuk 1: De sociologische verzuchting
1. Wat is sociologie?
Sociologie is de wetenschap van de enigszins stabiele structuren en processen van sociale ( Van
Doom & Lammers)
Sociologie is een vorm van sociaal onderzoek dat heel verschillende vormen aanneemt
Raymond Aron: zijn vakgenoten worden het slechts over 1 ding eens: hoe moeilijk het is om tot
een definitie van de sociologie te komen
Met een definitie zouden we een poging kunnen doen om de sociologie te beschrijven. Toch hebben
definities weinig te zoeken in een wetenschap. Je moet zeker niet vanuit een definitie vertrekken. Ze
helpen namelijk niet om begrippen te begrijpen. Wel kun je uiteindelijk tot een definitie komen die
de kennis kernachtig samenvat. Toch ligt de nadruk op het begrijpen! Sociologie als avontuur
bekijken; jonge discipline (= levendig) en een diep verdeelde wetenschap
Sociologie zijn over 1 zaak eens…: sociologie moeilijk te definiëren
Max Weber omschrijft de sociologie als volgt:
« … wetenschappelijke poging om het sociale handelen te begrijpen met de bedoeling op die manier
tot een causale verklaring van het verloop en de effecten van dat handelen te komen. »
Bij deze definitie horen 2 kanttekeningen:
1. De taak die Weber voor de sociologie opeist is ook wat de psychologie, antropologie en de
politicologie proberen te doen.
2. De sociologische verklaring moet volgens Weber causaal of oorzakelijk zijn: verklaren
neemt de vorm aan van oorzaak-gevolgrelaties
2. Wat de sociologie ons leert
De belangrijkste les is: “Alles is contingent, maar daarom niet arbitrair.”
Alles is contingent, d.w.z. alles is afhankelijk van omstandigheden, het is niet noodzakelijk of
onmogelijk. Alles wat in onze samenleving bestaat (de wetten, wat wij eten, hoe we verliefd worden
bv plotse verliefdheid vs gehuwd voor materie, …) had ook anders kunnen zijn. Dat betekent niet dat
er geen goede redenen zijn voor de vorm die het bij ons heeft aangenomen (= niet arbitrair).
Arbitrair = willekeurig, toeval
, Het is nooit zo dat omdat en samenleving kenmerk A en B hebben dat het per definietie ook
kenmerk C gaan hebben. Kan is groot maar is niet uitsluiten. Het contigentie zorgt ervoor dat het
nooit sluitend is en het niet-arbitraire betekend dat de kans groter is dan 0, er is dus wel een met
van voorspelling maar met probabiliteit. EN DUS NOOIT 100% SLUITEND
Het besef van het contingente , houdt in dat culturen van nature uit verschillen.
● G. Murdock zo veel mogelijk informatie over dode en levende culturen samen in de
“Murdock-files”. Daaruit blijkt dat het huwelijk zoals wij dat kennen maar in de grote
minderheid van de culturen voorkomt. Slechts 20% van de culturen is monogaam.
● Blaise Pascal: “Wat geldt als waarheid aan de ene kant van de Pyreneeën, is dwaasheid
aan de andere kant’
Contingentie
Het is dat besef dat Howard Becker doet schrijven dat afwijkend gedrag door samenlevingen wordt
geproduceerd. De normen die we gebruiken bij het beoordelen van afwijkend gedrag zijn van sociaLe
oorsprong en veranderen van de ene plek tot de andere et de ene tijdperk tot het andere. Hij wilde duidelijk
maken dat de sociologie met betrekking tot het afwijkende een dubbele taak heeft
● Verklaren waarom bepaalde individuen tot afwijkend gedrag komen.
● Verklaren waarom bepaalde gedragingen in bepaalde samenlevingen afwijkend zijn en in
andere niet.
3. Contingent maar niet arbitrair
Het besef van contigentie voor ongemak. Tot dan werden wetten door God of de natuur opgelegd.
Nu werd duidelijk dat wetten en reglementen door de mens zelf gemaakt werden.
Jean-Jacques Rousseau vroeg zich af hoe men mensen de wetten kan doen nakomen als ze beseffen
dat ze die zelf gemaakt hebben. Volgens hem respecteren mensen wetten en regels zolang ze van
buitenaf komen.
Contract social van Rousseau: mensen zullen de wetten pas respecteren en hun plichten naleven als
een religie hen daartoe aanzet en motiveert. Religies moeten doelbewust tot burgerdeugd bijdragen:
goede degelijke burgers kweken.
Andere religies zoals het Christendom waren daar niet in geslaagd
🡺 Civiele religie: nieuwe religie die aandacht voor burgerdeugd centraal stelt.
De regels zijn dan wel contingent, maar daarom niet arbitrair of willekeurig. We moeten ze met
andere woorden wel nakomen en respecteren. Mensen verschijnen als hulpeloze, stuurloze
scheppers
Karl Marx: mensen maken hun eigen geschiedenis, doch niet onder de voorwaarden die ze zelf
kiezen.
, Verlichting en Tegen-Verlichtig
de
In de 18 eeuw kwam er de doorbraak van de verlichting en de reactie hiertegen:
These: Verlichting Antithese: Tegen-verlichting
Verwierp een beroep op religie als handhaver van de orde Vreesde dat het redelijke handelen wel eens
tot egoïsme, sociale ontreddering en
vervreemding zou kunnen leiden
Het goede samenleven was niet meer afhankelijk van het Godsdienst en gezag noodzakelijk om het
volgen van goddelijke voorschriften, maar van het volgen van samenleven te regelen, anders zal de mens
de eigen rede en het eigen redeneervermogen alles doen om zijn eigen belang te behartigen.
Geseculariseerd, geindividualiseerd en Geen positief beeld van de mens
gerationaliseerd denken
Kennis via wetenschap Geen natuur
🡺 Bevordert redelijk gedrag
🡺 Draagt bij tot vooruitgang, geluk en maatschappelijk rust
Mens moet naar zijn natuur leven Limieten worden opgelegd
, Soiciologie = Verlichting + Tegen-verlichting
August Comte werd als grondlegger van de sociologie gezien, omdat hij voor het eerst met die term
op de proppen kwam. Voorstander van Verlichting.
Positivisme: Volgens Comte sociologie gesteund op zakelijke, op strakke wetenschappelijke
observatie en logica.
● Onze aandacht moet uitgaan naar het ontdekken van regelmaten in het gedrag en deze
regelmaten moeten, zoals in de natuurwetenschappen, de onveranderlijkheid van echte
wetmatigheden hebben.
● Kennis en theorie waren er om waargenomen feiten te verzamelen tot grotere gehelen.
🡺 Hij wilde van de sociologie een exacte wetenschappen maken en hij was een voorstander van de
verlichting.
Hij onderkende 3 stadia in de menselijke ontwikkeling:
1. Religieuze stadium (theologische): waargenomen verschijnselen worden verklaard uit de
werking van bovennatuurlijke krachten die niet door de mens kunnen worden
beïnvloedt.
2. Metafysische stadium (kennisstadium): verklaring van gebeurtenissen vindt vooral plaats
door te verwijzen naar onpersoonlijke abstracties.
3. Stadium van het wetenschappelijk denken (positivistische)
Toch was hij ook gevoelig voor de argumenten van de tegen-verlichting:
● Hij geloofde niet dat het volgen van rede automatisch tot een geregelde en goede
samenleving zou leiden.
● Ook stelde hij de vraag: hoe en waarom mensen wetten en normen zouden
respecteren als zij inzien dat dit slechts beperkingen zijn die aan ons worden opgelegd
en die dikwijls de belangen van de machtigen blijken te dienen.
● Een maatschappelijke orde vloeit niet spontaan voort uit individueel redelijk gedrag en
evenmin door dwang alleen in stand kan worden gehouden, maar dat respect voor de
wetten en de maatschappelijke orde een irrationele grondslag heeft. Maar het is wel
een soort volksverlakkerij.
🡺 men moest ervoor zorgen dat de mensen de wetten gehoorzamen.
Hij herkende twee grote krachten in het menselijk handelen doorheen de geschiedenis:
1. De rede die gericht werd door de wetenschap en een positieve evolutie doorheen
de geschiedenis kent.
2. De emotie die gericht werd door de religie.
🡺 Het komt eropaan die emotionele elementen, samen met de rede, juist te kanaliseren.
Daarvoor is een instelling nodig die rede en emoties, denken en voelen van de mensen kan
samenbrengen en oriënteren: de religie. De religies uit het verleden waren onvoldoende
aanvaard, daarom probeerde Comte een nieuwe religie te grondvesten
🡺 De religie van de Mensheid: de capaciteit van de mensen om hun energie op wenselijke
doelstellingen te richten.
Deel 1: Ontdekken
Hoofdstuk 1: De sociologische verzuchting
1. Wat is sociologie?
Sociologie is de wetenschap van de enigszins stabiele structuren en processen van sociale ( Van
Doom & Lammers)
Sociologie is een vorm van sociaal onderzoek dat heel verschillende vormen aanneemt
Raymond Aron: zijn vakgenoten worden het slechts over 1 ding eens: hoe moeilijk het is om tot
een definitie van de sociologie te komen
Met een definitie zouden we een poging kunnen doen om de sociologie te beschrijven. Toch hebben
definities weinig te zoeken in een wetenschap. Je moet zeker niet vanuit een definitie vertrekken. Ze
helpen namelijk niet om begrippen te begrijpen. Wel kun je uiteindelijk tot een definitie komen die
de kennis kernachtig samenvat. Toch ligt de nadruk op het begrijpen! Sociologie als avontuur
bekijken; jonge discipline (= levendig) en een diep verdeelde wetenschap
Sociologie zijn over 1 zaak eens…: sociologie moeilijk te definiëren
Max Weber omschrijft de sociologie als volgt:
« … wetenschappelijke poging om het sociale handelen te begrijpen met de bedoeling op die manier
tot een causale verklaring van het verloop en de effecten van dat handelen te komen. »
Bij deze definitie horen 2 kanttekeningen:
1. De taak die Weber voor de sociologie opeist is ook wat de psychologie, antropologie en de
politicologie proberen te doen.
2. De sociologische verklaring moet volgens Weber causaal of oorzakelijk zijn: verklaren
neemt de vorm aan van oorzaak-gevolgrelaties
2. Wat de sociologie ons leert
De belangrijkste les is: “Alles is contingent, maar daarom niet arbitrair.”
Alles is contingent, d.w.z. alles is afhankelijk van omstandigheden, het is niet noodzakelijk of
onmogelijk. Alles wat in onze samenleving bestaat (de wetten, wat wij eten, hoe we verliefd worden
bv plotse verliefdheid vs gehuwd voor materie, …) had ook anders kunnen zijn. Dat betekent niet dat
er geen goede redenen zijn voor de vorm die het bij ons heeft aangenomen (= niet arbitrair).
Arbitrair = willekeurig, toeval
, Het is nooit zo dat omdat en samenleving kenmerk A en B hebben dat het per definietie ook
kenmerk C gaan hebben. Kan is groot maar is niet uitsluiten. Het contigentie zorgt ervoor dat het
nooit sluitend is en het niet-arbitraire betekend dat de kans groter is dan 0, er is dus wel een met
van voorspelling maar met probabiliteit. EN DUS NOOIT 100% SLUITEND
Het besef van het contingente , houdt in dat culturen van nature uit verschillen.
● G. Murdock zo veel mogelijk informatie over dode en levende culturen samen in de
“Murdock-files”. Daaruit blijkt dat het huwelijk zoals wij dat kennen maar in de grote
minderheid van de culturen voorkomt. Slechts 20% van de culturen is monogaam.
● Blaise Pascal: “Wat geldt als waarheid aan de ene kant van de Pyreneeën, is dwaasheid
aan de andere kant’
Contingentie
Het is dat besef dat Howard Becker doet schrijven dat afwijkend gedrag door samenlevingen wordt
geproduceerd. De normen die we gebruiken bij het beoordelen van afwijkend gedrag zijn van sociaLe
oorsprong en veranderen van de ene plek tot de andere et de ene tijdperk tot het andere. Hij wilde duidelijk
maken dat de sociologie met betrekking tot het afwijkende een dubbele taak heeft
● Verklaren waarom bepaalde individuen tot afwijkend gedrag komen.
● Verklaren waarom bepaalde gedragingen in bepaalde samenlevingen afwijkend zijn en in
andere niet.
3. Contingent maar niet arbitrair
Het besef van contigentie voor ongemak. Tot dan werden wetten door God of de natuur opgelegd.
Nu werd duidelijk dat wetten en reglementen door de mens zelf gemaakt werden.
Jean-Jacques Rousseau vroeg zich af hoe men mensen de wetten kan doen nakomen als ze beseffen
dat ze die zelf gemaakt hebben. Volgens hem respecteren mensen wetten en regels zolang ze van
buitenaf komen.
Contract social van Rousseau: mensen zullen de wetten pas respecteren en hun plichten naleven als
een religie hen daartoe aanzet en motiveert. Religies moeten doelbewust tot burgerdeugd bijdragen:
goede degelijke burgers kweken.
Andere religies zoals het Christendom waren daar niet in geslaagd
🡺 Civiele religie: nieuwe religie die aandacht voor burgerdeugd centraal stelt.
De regels zijn dan wel contingent, maar daarom niet arbitrair of willekeurig. We moeten ze met
andere woorden wel nakomen en respecteren. Mensen verschijnen als hulpeloze, stuurloze
scheppers
Karl Marx: mensen maken hun eigen geschiedenis, doch niet onder de voorwaarden die ze zelf
kiezen.
, Verlichting en Tegen-Verlichtig
de
In de 18 eeuw kwam er de doorbraak van de verlichting en de reactie hiertegen:
These: Verlichting Antithese: Tegen-verlichting
Verwierp een beroep op religie als handhaver van de orde Vreesde dat het redelijke handelen wel eens
tot egoïsme, sociale ontreddering en
vervreemding zou kunnen leiden
Het goede samenleven was niet meer afhankelijk van het Godsdienst en gezag noodzakelijk om het
volgen van goddelijke voorschriften, maar van het volgen van samenleven te regelen, anders zal de mens
de eigen rede en het eigen redeneervermogen alles doen om zijn eigen belang te behartigen.
Geseculariseerd, geindividualiseerd en Geen positief beeld van de mens
gerationaliseerd denken
Kennis via wetenschap Geen natuur
🡺 Bevordert redelijk gedrag
🡺 Draagt bij tot vooruitgang, geluk en maatschappelijk rust
Mens moet naar zijn natuur leven Limieten worden opgelegd
, Soiciologie = Verlichting + Tegen-verlichting
August Comte werd als grondlegger van de sociologie gezien, omdat hij voor het eerst met die term
op de proppen kwam. Voorstander van Verlichting.
Positivisme: Volgens Comte sociologie gesteund op zakelijke, op strakke wetenschappelijke
observatie en logica.
● Onze aandacht moet uitgaan naar het ontdekken van regelmaten in het gedrag en deze
regelmaten moeten, zoals in de natuurwetenschappen, de onveranderlijkheid van echte
wetmatigheden hebben.
● Kennis en theorie waren er om waargenomen feiten te verzamelen tot grotere gehelen.
🡺 Hij wilde van de sociologie een exacte wetenschappen maken en hij was een voorstander van de
verlichting.
Hij onderkende 3 stadia in de menselijke ontwikkeling:
1. Religieuze stadium (theologische): waargenomen verschijnselen worden verklaard uit de
werking van bovennatuurlijke krachten die niet door de mens kunnen worden
beïnvloedt.
2. Metafysische stadium (kennisstadium): verklaring van gebeurtenissen vindt vooral plaats
door te verwijzen naar onpersoonlijke abstracties.
3. Stadium van het wetenschappelijk denken (positivistische)
Toch was hij ook gevoelig voor de argumenten van de tegen-verlichting:
● Hij geloofde niet dat het volgen van rede automatisch tot een geregelde en goede
samenleving zou leiden.
● Ook stelde hij de vraag: hoe en waarom mensen wetten en normen zouden
respecteren als zij inzien dat dit slechts beperkingen zijn die aan ons worden opgelegd
en die dikwijls de belangen van de machtigen blijken te dienen.
● Een maatschappelijke orde vloeit niet spontaan voort uit individueel redelijk gedrag en
evenmin door dwang alleen in stand kan worden gehouden, maar dat respect voor de
wetten en de maatschappelijke orde een irrationele grondslag heeft. Maar het is wel
een soort volksverlakkerij.
🡺 men moest ervoor zorgen dat de mensen de wetten gehoorzamen.
Hij herkende twee grote krachten in het menselijk handelen doorheen de geschiedenis:
1. De rede die gericht werd door de wetenschap en een positieve evolutie doorheen
de geschiedenis kent.
2. De emotie die gericht werd door de religie.
🡺 Het komt eropaan die emotionele elementen, samen met de rede, juist te kanaliseren.
Daarvoor is een instelling nodig die rede en emoties, denken en voelen van de mensen kan
samenbrengen en oriënteren: de religie. De religies uit het verleden waren onvoldoende
aanvaard, daarom probeerde Comte een nieuwe religie te grondvesten
🡺 De religie van de Mensheid: de capaciteit van de mensen om hun energie op wenselijke
doelstellingen te richten.
