Examenvragen voor het (schriftelijk!) examen
Ethiek-RZL – Duurzaam samenleven – Toegepaste ethiek-RZL
I. Je zult op het examen eerst twee vragen moeten beantwoorden uit de volgende reeks:
1. Wat is volgens Stanley Kubrick in de film 2001: A Space Odyssey eigenlijk ‘techniek’? – Pas dit
toe op ‘communicatietechnieken’.
Stanley Kubrick zegt dat de mens pas een mens wordt door techniek. Een voorbeeld hiervan is
de aap die een bot opeens ziet als een middel om een aantal doelen op een veel efficiëntere
manier te realiseren (dieren doden, zelfverdediging). Hierdoor kan de evolutie naar mens
beginnen. Communicatietechnieken kan hiermee vergeleken worden. Hierbij wordt er gezocht
naar een efficiëntere manier om een boodschap over te brengen in plaats van het bereiken van
een doel.
2. Wat is volgens Martin Heidegger het verschil tussen ‘rekenend denken’ en ‘bezinnend
denken’? – geef ook van elk een voorbeeld.
Het rekenend denken is ‘probleemoplossend’ denken. Voorbeeld: hoe we een auto terug aan de
praat kunnen krijgen. Bezinnend denken is ‘nadenken over iets’ of ‘denken aan iets of iemand’.
voorbeeld: nadenken over wat ’vriendschap’ nu eigenlijk is.
3. Wat wordt er bedoeld met de stelling: ‘De mens is een technisch wezen’? – vergelijk in dat
opzicht ook mensen met dieren.
De mens heeft de vaardigheid om zelf dingen te ontwikkelen die hem helpen overleven. Een dier
heeft instincten die hem in staat stellen te overleven door bepaalde voorwerpen die ze vinden
als middel te gebruiken om een doel te bereiken.
4. Wat is de oorsprong van het woord ‘natuur’? En wat bedoelen we er dus eigenlijk mee? – Wat
is de oorsprong van het woord ‘cultuur’ En wat bedoelen we daar dus eigenlijk mee?
- Natuur= het Latijnse werkwoord ‘nasci’ en betekent geboren worden. Wat er is zonder dar er
sprake is van menselijke invloed. Daarom ‘natuur’ voor landschap, bloemen…
- Cultuur= Latijnse werkwoord ‘colere’ en betekent ‘bebouwen’. Dingen die door de mens zijn
ontstaan.
5. Wat bedoelt men met het ‘nature-nurture debat’? – Pas dit toe op het gegeven dat de mens
een talig wezen is.
Nature-nurture debat= Discussie omtrent de oorsprong van de eigenschappen van een individu.
- Nature: alle eigenschappen van het individu, bepaald door aanleg (bv. DNA).
- Nurture: alle eigenschappen van het individu, bepaald door opvoeding (leefomgeving).
6. Zeg kort welke twee kritieken er bestaan op de stelling dat de mens een ‘technisch wezen’ is
(de eerste komt van Jacques Ellul – de tweede onder andere van Lewis Mumford).
- Jacques Ellul: techniek in onze tijd wordt vooral gekenmerkt door het grenzeloos streven naar
alsmaar meer efficiëntie. Vroeger was dit niet zo. Men hield zich vast aan een bepaalde
techniek.
- Lewis Mumford: het idee dat de mens een technisch wezen is klopt niet en we moeten in
plaats daarvan zeggen dat de mens in eerste instantie ‘een talig wezen’ is.
, 7. Waarin bestaat, kort gezegd, de zogenaamde ‘mediatietheorie’ van Peter-Paul Verbeek? – wat
is een ‘cyborg’ en waarom zou je, in de lijn van Peter-Paul Verbeeks theorie kunnen zeggen
dat wij allemaal al cyborgs zijn?
- Mediatheorie: mens en techniek niet van elkaar te scheiden zijn.
-Cyborg= half mens en half robot.de mens vormt een combinatie met techniek. Het heeft geen
zin om voort te doen met een mens los van de techniek, maar techniek los van de mens is ook
niet goed.
8. Heel wat denkers hebben op gevaren van de techniek en de technologische evolutie gewezen.
Noem er daar kort vijf van.
1. Technocratie: angst dat techniek zal heersen over de mens.
2. Zelflerende systemen: maken hun zelf slimmer en worden onvoorspelbaarder.
3. Technologische ontwikkelingen: hebben vaak onbedoelde en onvoorziene effecten.
4. Vrees dat de ontwikkeling van atoomenergie tot grote rampen kan leiden.
5. Werkloosheid en armoede.
9. Volgens Marshall McLuhan kun je de gevolgen van een nieuwe techniek inschatten door er het
schema enhancement-obsolescence-retrieval-reversal op toe te passen. Doe dat bij het
fenomeen van de e-mails.
Enhancement: iets wordt versterkt.
Obsolescence: iets raakt verouderd.
Retrieval: nostalgie
Reversal: nadeel van het enchancement
E-mails versterkt ons communicatievermogen (enhancement), doet de handgeschreven en
gedrukte brieven verouderen (obolescense), maakt dat brieven schrijven een hobby wordt of
een nostalgische activiteit (retrieval), maar bemoeilijkt de communicatie dan weer door het
enorme succes, waardoor er zoveel mails zijn , dat we nauwelijks kunnen bijhouden (reversal).
10. Leg kort uit waarom je kunt zeggen dat techniek en economie elkaar nodig hebben (dus: dat
de economie de techniek nodig heeft, én dat de techniek de economie nodig heeft).
-De economie kan niet zonder technologie omdat er steeds nieuwere producten moeten
ontwikkeld worden. Men wil kwaliteitsvolle producten aan een goedkope prijs, dit is alleen
mogelijk door technologische vooruitgang.
Technologische innovaties vragen veel geld. De economie zal geld vrijmaken om hierin te
investeren, voor nieuwe ontwikkelingen.
II. Hierna zal ik kort vijf levensbeschouwelijke visies op techniek geven en je zult er de
juiste levensbeschouwing bij moeten geven (je zult moeten kiezen uit: hindoeïsme,
boeddhisme, jodendom, christendom, islam, vrijzinnig humanisme, de doorsnee mens
van tegenwoordig – ik zal die verschillende levensbeschouwingen ook vermelden in de
vraag).
- Hindoeïsme: is niet tegen techniek, maar verwacht niet te veel, niet denken dat je
zonder techniek zeker niet gelukkig kan zijn.
- Boeddhisme: geen probleem om techniek in het leven te hebben, zolang er niet aan
gehecht of gebonden geraakt wordt.
Ethiek-RZL – Duurzaam samenleven – Toegepaste ethiek-RZL
I. Je zult op het examen eerst twee vragen moeten beantwoorden uit de volgende reeks:
1. Wat is volgens Stanley Kubrick in de film 2001: A Space Odyssey eigenlijk ‘techniek’? – Pas dit
toe op ‘communicatietechnieken’.
Stanley Kubrick zegt dat de mens pas een mens wordt door techniek. Een voorbeeld hiervan is
de aap die een bot opeens ziet als een middel om een aantal doelen op een veel efficiëntere
manier te realiseren (dieren doden, zelfverdediging). Hierdoor kan de evolutie naar mens
beginnen. Communicatietechnieken kan hiermee vergeleken worden. Hierbij wordt er gezocht
naar een efficiëntere manier om een boodschap over te brengen in plaats van het bereiken van
een doel.
2. Wat is volgens Martin Heidegger het verschil tussen ‘rekenend denken’ en ‘bezinnend
denken’? – geef ook van elk een voorbeeld.
Het rekenend denken is ‘probleemoplossend’ denken. Voorbeeld: hoe we een auto terug aan de
praat kunnen krijgen. Bezinnend denken is ‘nadenken over iets’ of ‘denken aan iets of iemand’.
voorbeeld: nadenken over wat ’vriendschap’ nu eigenlijk is.
3. Wat wordt er bedoeld met de stelling: ‘De mens is een technisch wezen’? – vergelijk in dat
opzicht ook mensen met dieren.
De mens heeft de vaardigheid om zelf dingen te ontwikkelen die hem helpen overleven. Een dier
heeft instincten die hem in staat stellen te overleven door bepaalde voorwerpen die ze vinden
als middel te gebruiken om een doel te bereiken.
4. Wat is de oorsprong van het woord ‘natuur’? En wat bedoelen we er dus eigenlijk mee? – Wat
is de oorsprong van het woord ‘cultuur’ En wat bedoelen we daar dus eigenlijk mee?
- Natuur= het Latijnse werkwoord ‘nasci’ en betekent geboren worden. Wat er is zonder dar er
sprake is van menselijke invloed. Daarom ‘natuur’ voor landschap, bloemen…
- Cultuur= Latijnse werkwoord ‘colere’ en betekent ‘bebouwen’. Dingen die door de mens zijn
ontstaan.
5. Wat bedoelt men met het ‘nature-nurture debat’? – Pas dit toe op het gegeven dat de mens
een talig wezen is.
Nature-nurture debat= Discussie omtrent de oorsprong van de eigenschappen van een individu.
- Nature: alle eigenschappen van het individu, bepaald door aanleg (bv. DNA).
- Nurture: alle eigenschappen van het individu, bepaald door opvoeding (leefomgeving).
6. Zeg kort welke twee kritieken er bestaan op de stelling dat de mens een ‘technisch wezen’ is
(de eerste komt van Jacques Ellul – de tweede onder andere van Lewis Mumford).
- Jacques Ellul: techniek in onze tijd wordt vooral gekenmerkt door het grenzeloos streven naar
alsmaar meer efficiëntie. Vroeger was dit niet zo. Men hield zich vast aan een bepaalde
techniek.
- Lewis Mumford: het idee dat de mens een technisch wezen is klopt niet en we moeten in
plaats daarvan zeggen dat de mens in eerste instantie ‘een talig wezen’ is.
, 7. Waarin bestaat, kort gezegd, de zogenaamde ‘mediatietheorie’ van Peter-Paul Verbeek? – wat
is een ‘cyborg’ en waarom zou je, in de lijn van Peter-Paul Verbeeks theorie kunnen zeggen
dat wij allemaal al cyborgs zijn?
- Mediatheorie: mens en techniek niet van elkaar te scheiden zijn.
-Cyborg= half mens en half robot.de mens vormt een combinatie met techniek. Het heeft geen
zin om voort te doen met een mens los van de techniek, maar techniek los van de mens is ook
niet goed.
8. Heel wat denkers hebben op gevaren van de techniek en de technologische evolutie gewezen.
Noem er daar kort vijf van.
1. Technocratie: angst dat techniek zal heersen over de mens.
2. Zelflerende systemen: maken hun zelf slimmer en worden onvoorspelbaarder.
3. Technologische ontwikkelingen: hebben vaak onbedoelde en onvoorziene effecten.
4. Vrees dat de ontwikkeling van atoomenergie tot grote rampen kan leiden.
5. Werkloosheid en armoede.
9. Volgens Marshall McLuhan kun je de gevolgen van een nieuwe techniek inschatten door er het
schema enhancement-obsolescence-retrieval-reversal op toe te passen. Doe dat bij het
fenomeen van de e-mails.
Enhancement: iets wordt versterkt.
Obsolescence: iets raakt verouderd.
Retrieval: nostalgie
Reversal: nadeel van het enchancement
E-mails versterkt ons communicatievermogen (enhancement), doet de handgeschreven en
gedrukte brieven verouderen (obolescense), maakt dat brieven schrijven een hobby wordt of
een nostalgische activiteit (retrieval), maar bemoeilijkt de communicatie dan weer door het
enorme succes, waardoor er zoveel mails zijn , dat we nauwelijks kunnen bijhouden (reversal).
10. Leg kort uit waarom je kunt zeggen dat techniek en economie elkaar nodig hebben (dus: dat
de economie de techniek nodig heeft, én dat de techniek de economie nodig heeft).
-De economie kan niet zonder technologie omdat er steeds nieuwere producten moeten
ontwikkeld worden. Men wil kwaliteitsvolle producten aan een goedkope prijs, dit is alleen
mogelijk door technologische vooruitgang.
Technologische innovaties vragen veel geld. De economie zal geld vrijmaken om hierin te
investeren, voor nieuwe ontwikkelingen.
II. Hierna zal ik kort vijf levensbeschouwelijke visies op techniek geven en je zult er de
juiste levensbeschouwing bij moeten geven (je zult moeten kiezen uit: hindoeïsme,
boeddhisme, jodendom, christendom, islam, vrijzinnig humanisme, de doorsnee mens
van tegenwoordig – ik zal die verschillende levensbeschouwingen ook vermelden in de
vraag).
- Hindoeïsme: is niet tegen techniek, maar verwacht niet te veel, niet denken dat je
zonder techniek zeker niet gelukkig kan zijn.
- Boeddhisme: geen probleem om techniek in het leven te hebben, zolang er niet aan
gehecht of gebonden geraakt wordt.
