Samenvatting Biologie HAVO 5 Thema 3 Mens en milieu

Biologie
HAVO 5

Thema 3: Mens en milieu
Basisstof 1: De relatie mens en milieu

 Het milieu beïnvloed de mensen  ecosysteemdiensten  diensten die een
ecosysteem aan mensen levert
o Producten  drinkwater, grondstoffen en voedsel
o Regulerende dienst  bestuiving van gewassen
o Culturele dienst  gelegenheid geven tot recreatie
o Dienst die voorgaande diensten ondersteunt  kringloop van nutriënten
 Mensen beïnvloeden het milieu  stoffen toevoegen of onttrekken
o Milieuproblemen  als het menselijk ingrijpen het natuurlijke milieu verstoort
o Vervuiling  stoffen toevoegen aan milieu
o Uitputting  stoffen onttrekken aan milieu
o Aantasting  milieu veranderen
 Duurzaamheid  de invloed van de activiteiten van de mens richten geen blijvende
schade aan het milieu  toekomstige generatie kunnen het milieu blijven gebruiken
 Bevolkingsdruk  wereldbevolking explosief toegenomen  bevolkingstoename
o De veranderde wijze van leven zorgt voor milieuproblemen
 Industriële revolutie
 Chemische industrie
 Bio-industrie

Basisstof 2: Voedselproductie

 Opbrengst van voedingsgewassen en landbouwhuisdieren zo hoog mogelijk
o Abiotische en biotische factoren zo optimaal mogelijk
 Bemesting
 Bodembewerking
 Bescherming tegen ziekten en plagen
 Uitspoeling  mineralen met regenwater zakken weg naar diepere lagen
o Bemesting zorgt voor mineralen op bovenste bodemlagen
 Kunstmest  precies die mineralen aan de bodem toevoegen die nodig zijn
o Maakt grond luchtiger en kruimeliger
o Stikstofhoudende mineralen (o.a. nitraat en fosfaat)
 Stalmest  uitwerpselen en urine van dieren  vast of vloeibare vorm op land
o Reducenten (bacteriën en schimmels) in de bodem breken de mest af
 Mineralen komen vrij
 Monocultuur  op een groot stuk landbouwgrond groeit één soort gewas
o Voordeel  efficiënt bewerken
o Nadeel  vergrotte kans op plagen  ziekten breiden sneller uit
 Er zijn drie manieren om voedingsgewassen te beschermen tegen ziekten en plagen
o Mechanische bestrijding
 Vallen, vogelverschrikkers en grond schoffelen (niet echt effectief)
o Chemische bestrijding
 Chemische bestrijdingsmiddelen  gifstoffen  pesticiden

, Biologie
HAVO 5

 Insecticiden  pesticiden tegen insecten
 Herbiciden  pesticiden tegen onkruiden
 Zeer effectief maar ook nadelen
 Niet-soortspecifiek  doden veel soorten + predatoren
 Resistentie  kan op een geven moment tegen de bestrijding
o Berust op erfelijke aanleg  gemuteerde genen
 Persistent  worden langzaam afgebroken
o Dieren slaan dit op in vetweefsel
 Pesticiden komt terecht in sloten en rivieren  dus in drinkwater
 Accumulatie  door persistent  hoe hoger in de keten hoe minder
biomassa maar de pesticide blijft gelijk  gif concentratie neemt toe
o Biologische bestrijding
 Biologische bestrijding  gebruik van biologische verschijnselen
 Plagen bestrijden met natuurlijke vijanden
 Predatoren, parasieten of ziekteverwekkers
 Vruchtwisseling (wisselteelt)  nooit twee jaar hetzelfde gewas
 Veredeling  voedselproductie hoger door erfelijke eigenschappen te veranderen
o Fokkerij  veredeling bij dieren
o Individuen met meest gunstige erfelijke eigenschappen worden geselecteerd
voor verdere kruisingen
 Recombinant-DNA-technieken  voedingsgewassen worden resistent gemaakt voor
ziekten en plagen  ggo-planten (genetisch gemodificeerde organismen)
o Kunstmatige inseminatie (ki)  sperma van een stier met gunstige
eigenschappen wordt opgevangen en ingebracht in baarmoeder van koeien
o In-vitrofertilisatie (ivf)  in een voedingsmedium (voedingsbodem van
petrischaal) worden eicellen bevrucht door zaadcellen
 Klompjes cellen worden ingebracht in verschillende koeien
 Intensieve veehouderij (ook wel bio-industrie)  per bedrijf veel dieren
o Dieren in bio-industrie vaak geen prettig leven
o Dierenbescherming en Wakker Dier  dierenwelzijn organisaties
 Biologische landbouw  betere producten, diervriendelijk, genoeg ruimte
o Ecologische voedingsmiddelen  producten van biologische landbouw

Basisstof 3: Duurzame ontwikkeling en kringlopen

 Duurzame ontwikkeling  behoeften van nu zonder dat het vermogen van
toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien in gevaar komt
o Schaarse hulpbronnen
 Elk element ondergaat een kringloop
 Koolstofkringloop  komt voor als koolstofdioxidemoleculen (CO2)
o 1. Planten  halen koolstofdioxide uit lucht  vormen glucose (C6H12O6)
 Deel wordt weer verbruikt  dissimilatie
 Deel wordt omgezet in de organische stoffen van planten
o Planten gaan dood (3)
o 2. Planten worden opgegeten door consumenten
 Deel wordt verteert  koolstofdioxide