Juridische aspecten van kindermishandeling hoorcolleges
Week 1 kinderrechten
Wat verstaan we onder kindermishandeling?
“Child abuse or maltreatment constitutes all forms of physical and/or emotional ill- treatment, sexual
abuse, neglect or negligent treatment or commercial or other exploitation, resulting in actual or
potential harm to the child’s health, survival, development or dignity in the context of a relationship
of responsibility, trust or power” (WHO 2002). Componenten: verschillende vormen, schade
toebrengen en afhankelijkheidsrelatie.
“Kindermishandeling is elke vorm van voor een minderjarige bedreigende of gewelddadige interactie
van fysieke, psychische of seksuele aard, die de ouders of andere personen ten opzichte van wie de
minderjarige in een relatie van afhankelijkheid of van onvrijheid staat, actief of passief opdringen,
waardoor ernstige schade wordt berokkend of dreigt te worden berokkend aan de minderjarige in de
vorm van fysiek of psychisch letsel” (Jeugdwet 2015). Zelfde componenten: verschillende vormen,
schade element en afhankelijkheidsrelatie.
Ruim honderdduizend kinderen per jaar in Nederland.
In corona meer kindermishandeling door minder overzicht.
Mishandeling heeft opzet en verwaarlozing kan ook niet opzettelijk zijn, ouders hebben de bedoeling
niet, maar kunnen niet meer bieden. Mishandeling is dus een zwaarder delict.
Keeping the promise 2019
Almost 100 countries now have comprehensive policies in place to prevent and respond to
violence against children
Around 60 countries have comprehensive legislation to ban violence against children in all its
forms, everywhere, including at home and in schools
Leerdoelen week 1
1. Internationale bronnen m.b.t. kindermishandeling en betekenis;
- Mondiaal: IVRK en andere relevante documenten
- Regionaal: EVRM en andere relevante documenten (Raad van Europa en Europese Unie)
2. Recht op bescherming tegen kindermishandeling en recht op gezinsleven: het wegen van rechten
Bronnen van internationaal recht
Gelden voor alle landen die verdragspartij zijn
In mensenrechtenverdragen was nog niet alles voor kinderen opgenomen
Mondiale instrumenten:
- VN-Kinderrechtenverdrag (IVRK) en Optionele Protocollen: meest succesvol van de hele
wereld omdat bijna elk land dit verdrag heeft ondertekend en geratificeerd. Een land niet:
Amerika. Maar in bepaalde uitspraken wordt het IVRK als gewoonterecht gezien. Protection
(bescherming), provision (aanspraak maken op onderwijs) and participation (bij elke
beslissing die een kind aangaat, mogen ze participeren). Ze zien kinderen als eigen drager van
rechten (rechtssubject). Rekening houden met leeftijd, hoe ouder kinderen worden hoe meer
ze zich mogen bemoeien.
- VN-Richtlijnen voor kinderen in alternatieve zorg (2009)
- VN-Richtlijnen ‘on Justice in Matters involving Child Victims and Witnesses of Crimes’ (2005)
- Bestaan drie protocollen die landen kunnen ratificeren: kinderen in gewapende conflicten,
kinderhandel en commerciële activiteiten met kinderprostitutie en als laatste het protocol
dat kinderen een klacht kunnen indienen over het IVRK.
,Protocollen
- Facultatief Protocol verkoop kinderen, prostitutie en pornografie (OPSC; Sale of Children; i.w.tr.
2002)
- Facultatief Protocol betrokkenheid van kinderen bij gewapende conflicten (OPAC 2002)
- Facultatief Protocol individuele klachtprocedure (OPCP; 2014)
Relevante bepalingen IVRK
- Art. 19: bescherming tegen misbruik en verwaarlozing. De Staat zal het kind beschermen
tegen elke vorm van mishandeling door ouders of door een derde die de zorg over het kind
heeft. Ook zal de Staat doelgerichte sociale programma’s opzetten om misbruik te
voorkomen en om hulp te bieden aan slachtoffers.
- Art. 34: seksuele exploitatie. De Staat zal kinderen beschermen tegen elke vorm van seksuele
exploitatie of seksueel misbruik, waaronder prostitutie en pornografie
- Art. 39 IVRK: passende zorg slachtoffers. De Staat is verplicht kinderen die slachtoffer zijn van
mishandeling een passende behandeling te bieden
Juridische status art. 19 IVRK:
- Doorwerking in nationale rechtsorde: rechtstreekse werking?
- Indirecte werking: toezichtmechanisme IVRK:
VN-Comité voor de Rechten van het Kind 18 experts uit 18 verschillende landen. Zetel in
Geneve.
Krijgt van elk land iedere 5 jaar een rapport. Ambtenaren van de overheid doen dit.
Ook non-gouvermentele organisaties, commissie voor gelijke behandeling, kinderobudsman
en kinderrechtencollectief rapporteren naar het Comité
Dan komt Comité met aanbevelingen. Comité kijkt ook of vorige aanbeveling is opgevolgd.
IVRK steeds meer invloed in rechtspraak. Niet direct toepasbaar maar rechters gebruiken het
als interpretatiemethode om Nederlandse wetten te lezen.
General Comment nr. 8: geweld in de opvoeding
The right to protect children from corporal punishment and other cruel or degrading treatment:
- Geen ruimte voor ‘reasonable chastisement’
- Wettelijke aanpassingen nodig: verbod invoeren
- Bewustzijn vergroten (voorlichting en scholing)
- Verbod mag niet tot snelle vervolging van ouders leiden
General Comment nr. 13: alle vormen van geweld
Ruime definitie ‘geweld tegen kinderen’: reikwijdte groot. Veel uitgebreider dan art. 19 IVRK.
Te treffen maatregelen;
- Prevention and awareness raising:
- Identification and reporting system
- Referral and investigation
- Treatment of victims as well as perpetrators
- Follow up
- Judicial involvement
Kortom: zorgen dat het wordt geïdentificeerd en gemeld. Vervolgens moet er onderzocht worden
wat er aan de hand is met gezien. Vervolgens zorgvuldig omgaan met slachtoffers en tot slot kijken of
er strafrechtelijk moet worden vervolgd.
Regionale bronnen:
Raad van Europa en Europese Unie
- Europees Verdrag inzake de Rechten van de Mens (EVRM): moet door rechters direct worden
toegepast terwijl het IVRK niet duidelijk is wat wel en niet rechtstreeks werkt (indirect).
, - Verdrag van Lanzarote (RvE): softlaw is dus niet rechtstreeks toepasselijk. Geldt voor heel
Raad van Europa.
- Doel: voorkomen en bestrijden van seksuele uitbuiting en seksueel misbruik van kinderen
- Verplichting tot strafbaar stellen bepaalde delicten (o.m. seksueel misbruik,
kinderprostitutie, kinderporno)
- Bescherming kind-slachtoffer in strafrechtelijke procedure. Zorgvuldig omgaan met
slachtoffers.
- EU-Richtlijn 2011/92/EU-bestrijding seksueel misbruik en seksuele uitbuiting
EVRM belangrijke artikelen
Art. 3 EVRM: “niemand mag worden onderworpen aan folteringen of aan onmenselijke of
vernederende behandeling of straf” = staat verplicht om kindermishandeling thuis tegen te gaan
(EHRM). Als de staat kon weten of had moeten weten bestaat er verplichting het kind te
beschermen.
Art. 8 EVRM: “eenieder heeft recht op respect voor zijn priv é́-, familie- en gezinsleven’’. Als de
overheid zich bemoeit, moeten ze wel art. 8 EVRM in oog houden en dat is zo min mogelijk ingrijpen
en alleen als het noodzakelijk is.
Art. 2 EVRM: “het recht van eenieder op leven wordt beschermd door de wet”
Toepassing art. 3 EVRM
Jurisprudentie Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM):
Staat is verantwoordelijk voor geweld tegen kind door derden/ in priv é́-sfeer:
Corporal punishment uitspraken tegen VK (politie/privéschool; art. 3)
Kindermishandeling binnen het gezin: uitspraken tegen VK 2001/2002 (art. 3)
Kindermishandeling op scholen in jaren ‘70 (O’Keeffe Ierland 2014; art. 3)
Actieve bemoeienis met kindermishandeling: uitspraken tegen VK 2008/2010 (art. 8;
werkgroep)
EHRM 4 juni 2020, nr. 15343/15
Feiten:
Meisje van ± 8 jaar oud door ouders om het leven gebracht
Vanaf 6 jaar diverse meldingen van school over blauwe plekken en verdenking
kindermishandeling
Al vanaf leeftijd 2,5 jaar ernstig mishandeld (blijkt achteraf)
Ouders veroordeeld tot 30 jaar gevangenisstraf
Klagers: 2 Franse kinderbeschermingsorganisaties
Klacht: nationale autoriteiten tekortgeschoten in beschermingsverplichting, schending art. 3
EVRM
Mogen zij namens meisje klacht indienen, klacht ontvankelijk? Ja
Nationale autoriteiten verantwoordelijk en daarom schending art. 3 EVRM?
Hadden zij op de hoogte moeten of kunnen zijn van Kindermishandeling? Ja
Effectief onderzoek? Nee, tekortkomingen (politieonderzoek, strafrechtelijk
onderzoek, gegevensuitwisseling)
➢Schending art. 3 EVRM, niet voldaan aan positieve verplichtingen om kind thuis te beschermen
Mag kinderbescherming klagen? In dit geval toegestaan want niemand kon voor dit meisje opkomen.
Had de overheid dit kunnen weten? Ja ze hadden het moeten weten en er is een
verantwoordelijkheid waar ze zich niet aan hebben gehouden.
EHRM: positieve verplichtingen Art. 3/8 EVRM
• Strafbaarstelling en effectief onderzoek
• Effectieve samenwerking en informatie delen
Week 1 kinderrechten
Wat verstaan we onder kindermishandeling?
“Child abuse or maltreatment constitutes all forms of physical and/or emotional ill- treatment, sexual
abuse, neglect or negligent treatment or commercial or other exploitation, resulting in actual or
potential harm to the child’s health, survival, development or dignity in the context of a relationship
of responsibility, trust or power” (WHO 2002). Componenten: verschillende vormen, schade
toebrengen en afhankelijkheidsrelatie.
“Kindermishandeling is elke vorm van voor een minderjarige bedreigende of gewelddadige interactie
van fysieke, psychische of seksuele aard, die de ouders of andere personen ten opzichte van wie de
minderjarige in een relatie van afhankelijkheid of van onvrijheid staat, actief of passief opdringen,
waardoor ernstige schade wordt berokkend of dreigt te worden berokkend aan de minderjarige in de
vorm van fysiek of psychisch letsel” (Jeugdwet 2015). Zelfde componenten: verschillende vormen,
schade element en afhankelijkheidsrelatie.
Ruim honderdduizend kinderen per jaar in Nederland.
In corona meer kindermishandeling door minder overzicht.
Mishandeling heeft opzet en verwaarlozing kan ook niet opzettelijk zijn, ouders hebben de bedoeling
niet, maar kunnen niet meer bieden. Mishandeling is dus een zwaarder delict.
Keeping the promise 2019
Almost 100 countries now have comprehensive policies in place to prevent and respond to
violence against children
Around 60 countries have comprehensive legislation to ban violence against children in all its
forms, everywhere, including at home and in schools
Leerdoelen week 1
1. Internationale bronnen m.b.t. kindermishandeling en betekenis;
- Mondiaal: IVRK en andere relevante documenten
- Regionaal: EVRM en andere relevante documenten (Raad van Europa en Europese Unie)
2. Recht op bescherming tegen kindermishandeling en recht op gezinsleven: het wegen van rechten
Bronnen van internationaal recht
Gelden voor alle landen die verdragspartij zijn
In mensenrechtenverdragen was nog niet alles voor kinderen opgenomen
Mondiale instrumenten:
- VN-Kinderrechtenverdrag (IVRK) en Optionele Protocollen: meest succesvol van de hele
wereld omdat bijna elk land dit verdrag heeft ondertekend en geratificeerd. Een land niet:
Amerika. Maar in bepaalde uitspraken wordt het IVRK als gewoonterecht gezien. Protection
(bescherming), provision (aanspraak maken op onderwijs) and participation (bij elke
beslissing die een kind aangaat, mogen ze participeren). Ze zien kinderen als eigen drager van
rechten (rechtssubject). Rekening houden met leeftijd, hoe ouder kinderen worden hoe meer
ze zich mogen bemoeien.
- VN-Richtlijnen voor kinderen in alternatieve zorg (2009)
- VN-Richtlijnen ‘on Justice in Matters involving Child Victims and Witnesses of Crimes’ (2005)
- Bestaan drie protocollen die landen kunnen ratificeren: kinderen in gewapende conflicten,
kinderhandel en commerciële activiteiten met kinderprostitutie en als laatste het protocol
dat kinderen een klacht kunnen indienen over het IVRK.
,Protocollen
- Facultatief Protocol verkoop kinderen, prostitutie en pornografie (OPSC; Sale of Children; i.w.tr.
2002)
- Facultatief Protocol betrokkenheid van kinderen bij gewapende conflicten (OPAC 2002)
- Facultatief Protocol individuele klachtprocedure (OPCP; 2014)
Relevante bepalingen IVRK
- Art. 19: bescherming tegen misbruik en verwaarlozing. De Staat zal het kind beschermen
tegen elke vorm van mishandeling door ouders of door een derde die de zorg over het kind
heeft. Ook zal de Staat doelgerichte sociale programma’s opzetten om misbruik te
voorkomen en om hulp te bieden aan slachtoffers.
- Art. 34: seksuele exploitatie. De Staat zal kinderen beschermen tegen elke vorm van seksuele
exploitatie of seksueel misbruik, waaronder prostitutie en pornografie
- Art. 39 IVRK: passende zorg slachtoffers. De Staat is verplicht kinderen die slachtoffer zijn van
mishandeling een passende behandeling te bieden
Juridische status art. 19 IVRK:
- Doorwerking in nationale rechtsorde: rechtstreekse werking?
- Indirecte werking: toezichtmechanisme IVRK:
VN-Comité voor de Rechten van het Kind 18 experts uit 18 verschillende landen. Zetel in
Geneve.
Krijgt van elk land iedere 5 jaar een rapport. Ambtenaren van de overheid doen dit.
Ook non-gouvermentele organisaties, commissie voor gelijke behandeling, kinderobudsman
en kinderrechtencollectief rapporteren naar het Comité
Dan komt Comité met aanbevelingen. Comité kijkt ook of vorige aanbeveling is opgevolgd.
IVRK steeds meer invloed in rechtspraak. Niet direct toepasbaar maar rechters gebruiken het
als interpretatiemethode om Nederlandse wetten te lezen.
General Comment nr. 8: geweld in de opvoeding
The right to protect children from corporal punishment and other cruel or degrading treatment:
- Geen ruimte voor ‘reasonable chastisement’
- Wettelijke aanpassingen nodig: verbod invoeren
- Bewustzijn vergroten (voorlichting en scholing)
- Verbod mag niet tot snelle vervolging van ouders leiden
General Comment nr. 13: alle vormen van geweld
Ruime definitie ‘geweld tegen kinderen’: reikwijdte groot. Veel uitgebreider dan art. 19 IVRK.
Te treffen maatregelen;
- Prevention and awareness raising:
- Identification and reporting system
- Referral and investigation
- Treatment of victims as well as perpetrators
- Follow up
- Judicial involvement
Kortom: zorgen dat het wordt geïdentificeerd en gemeld. Vervolgens moet er onderzocht worden
wat er aan de hand is met gezien. Vervolgens zorgvuldig omgaan met slachtoffers en tot slot kijken of
er strafrechtelijk moet worden vervolgd.
Regionale bronnen:
Raad van Europa en Europese Unie
- Europees Verdrag inzake de Rechten van de Mens (EVRM): moet door rechters direct worden
toegepast terwijl het IVRK niet duidelijk is wat wel en niet rechtstreeks werkt (indirect).
, - Verdrag van Lanzarote (RvE): softlaw is dus niet rechtstreeks toepasselijk. Geldt voor heel
Raad van Europa.
- Doel: voorkomen en bestrijden van seksuele uitbuiting en seksueel misbruik van kinderen
- Verplichting tot strafbaar stellen bepaalde delicten (o.m. seksueel misbruik,
kinderprostitutie, kinderporno)
- Bescherming kind-slachtoffer in strafrechtelijke procedure. Zorgvuldig omgaan met
slachtoffers.
- EU-Richtlijn 2011/92/EU-bestrijding seksueel misbruik en seksuele uitbuiting
EVRM belangrijke artikelen
Art. 3 EVRM: “niemand mag worden onderworpen aan folteringen of aan onmenselijke of
vernederende behandeling of straf” = staat verplicht om kindermishandeling thuis tegen te gaan
(EHRM). Als de staat kon weten of had moeten weten bestaat er verplichting het kind te
beschermen.
Art. 8 EVRM: “eenieder heeft recht op respect voor zijn priv é́-, familie- en gezinsleven’’. Als de
overheid zich bemoeit, moeten ze wel art. 8 EVRM in oog houden en dat is zo min mogelijk ingrijpen
en alleen als het noodzakelijk is.
Art. 2 EVRM: “het recht van eenieder op leven wordt beschermd door de wet”
Toepassing art. 3 EVRM
Jurisprudentie Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM):
Staat is verantwoordelijk voor geweld tegen kind door derden/ in priv é́-sfeer:
Corporal punishment uitspraken tegen VK (politie/privéschool; art. 3)
Kindermishandeling binnen het gezin: uitspraken tegen VK 2001/2002 (art. 3)
Kindermishandeling op scholen in jaren ‘70 (O’Keeffe Ierland 2014; art. 3)
Actieve bemoeienis met kindermishandeling: uitspraken tegen VK 2008/2010 (art. 8;
werkgroep)
EHRM 4 juni 2020, nr. 15343/15
Feiten:
Meisje van ± 8 jaar oud door ouders om het leven gebracht
Vanaf 6 jaar diverse meldingen van school over blauwe plekken en verdenking
kindermishandeling
Al vanaf leeftijd 2,5 jaar ernstig mishandeld (blijkt achteraf)
Ouders veroordeeld tot 30 jaar gevangenisstraf
Klagers: 2 Franse kinderbeschermingsorganisaties
Klacht: nationale autoriteiten tekortgeschoten in beschermingsverplichting, schending art. 3
EVRM
Mogen zij namens meisje klacht indienen, klacht ontvankelijk? Ja
Nationale autoriteiten verantwoordelijk en daarom schending art. 3 EVRM?
Hadden zij op de hoogte moeten of kunnen zijn van Kindermishandeling? Ja
Effectief onderzoek? Nee, tekortkomingen (politieonderzoek, strafrechtelijk
onderzoek, gegevensuitwisseling)
➢Schending art. 3 EVRM, niet voldaan aan positieve verplichtingen om kind thuis te beschermen
Mag kinderbescherming klagen? In dit geval toegestaan want niemand kon voor dit meisje opkomen.
Had de overheid dit kunnen weten? Ja ze hadden het moeten weten en er is een
verantwoordelijkheid waar ze zich niet aan hebben gehouden.
EHRM: positieve verplichtingen Art. 3/8 EVRM
• Strafbaarstelling en effectief onderzoek
• Effectieve samenwerking en informatie delen
