Neonatologie
Opvang van de pasgeborene in het verloskwartier
Inrichting van de babybox op het verloskwartier
- Alle benodigdheden binnen handbereik (ergonomisch)
- Eerste zorgen aan neonatus in zelfde ruimte als moeder ouders kunnen deelnemen,
vertrouwd raken met verzorging van baby
- Omgevingstemp: 22-25°C
- Materiaal + reanimatiemateriaal: zie cursus
Het normale verloop na de partus
- Eerste opvang pasgeborene en eerste zorgen: door vroedvrouw die partus begeleidde
- Risicosituaties: ook kinderarts of neonatoloog
Taken van de vroedvrouw:
- Brengt moeder voor eerst in contact met pasgeborene (onmiddellijk na geboorte minstens 1
uur op borst moeder = skin-to-skin (warme doek over baby)) binding tussen moeder en
kind + verbeteren hartritme, ademhaling, temp + het bevorderen van de BV
- Verzorging van pasgeborene + zorgt dat hij/zij niet afkoelt
- Apgar-score: beoordeling van belangrijkste vitale functies
- Biedt onmiddellijk hulp en mobiliseert de arts als pasgeborene een slechte start kent
De eerste schreeuw, het openen van de oogjes, … uniek moment die ouders optimaal moeten
kunnen beleven onder begeleiding van de vroedvrouw.
Aandachtspunten: controle navel, vrijmaken bovenste luchtwegen, afnavelen, apgar-score, nakijken
op congenitale (aangeboren) afwijkingen, groeiparameters (schedel, gewicht, lengte), controle
identiteit + identiteitsbandje, toedienen vitamine K per os, baby niet wassen maar inbakeren, hulp bij
aanleggen BV, eerste urinelozing en ontlasting observeren en noteren
Afbinden van de navelstreng en verzorging van de navelstomp
Navel is aanvankelijk: vochtig, glibberig, slap
Na enkele dagen: zwart, kort, hard
Om daarna af te vallen
2 arteriën
1 vene
Omringd door:
Gelei van Warton
Amnionvlies
Voor de geboorte = foetale circulatie
Zuurstofrijk bloed vanuit placenta naar baby
2 organen die omzeild worden omdat deze nog niet goed functioneren: lever en
longen
Daarom openeningen en extra verbindingen
Na de geboorte
Bloedstroom naar longen neemt toe
Langzame overgang van foetale circulatie naar de neonatale circulatie is van belang
voor een goede start van de ademhaling van het kind.
Eerste klinisch onderzoek pasgeborene door vroedvrouw of kinderarts
Als er nog pulsaties te voelen zijn,
Is dat teken dat de foetale circulatie nog persisteert
,- Controle van vitale parameters:
Temp
Ademhaling
Hartfrequentie (120-170/min)
- Houding van de neonatus:
Foetushouding
Stuitligging (gespreide beentjes)
Opgeklapte beentjes (bij stuitbevalling)
Hyperextensie van de nek (achteruitbuigen van het hoofd bij geboorte met
voorhoofdsligging)
- Controle op bloedingen:
Natuurlijke openingen (neus, oren, mond, anus)
Onderhuidse bloedingen (vaak door vit K-tekort)
Bloedingen in het oogbindvlies (bij verhoogde druk op hoofdje door lange
uitdrijvingsperiode of vacuümextractie)
Bloedingen en bloedverlies steeds onmiddellijk aan kinderarts melden!
- Observatie van de huid
Kleur (roze, bleek, grauw, (te) rood, (acro-)cyanotisch, icterisch (geelzucht)
Harlek-fenomeen: ene helft van lichaam is bleek, andere helft rood. Gaat
voorbij, is een vasomotorisch verschijnsel
Aanwezigheid van vernix caseosa (secreties van talgklieren, epitheliale cellen,
lanugo en cholesterol) Als geel(groen) meconiaal vruchtwater
kinderarts!
Lanugobeharing: donshaartjes, vooral op rug, schouders en wangen. Hoe
meer preterm, hoe meer lanugohaartjes. Verdwijnt spontaan.
Milia: kleine witte puntjes op neus, wangen, kin en voorhoofd. Verstopte
talgklieren die nog niet optimaal werken. Verdwijnt spontaan na 6-tal weken.
Naevi: abnormale massa bloedvaten van de huid, die er verkleurd of
tumorachtig uitzien. Overblijfselen van foetale bloedvaten. 3 vormen:
1. Ooievaarsbeet: Bleekroze fijne wegdrukbare vaatjes of
vlekjes in de nek, voorhoofd en/of oogleden. Worden
duidelijker als kind huilt of zich opwindt. Verdwijnt vanzelf.
2. Wijnvlek: vooral in half en gezicht. Bij geboorte is vlek vlak en
roze, bij ouder worden donkerder en dikker (bloedvaten
zetten nog meer uit). Verdwijnt niet vanzelf.
3. Aardbeivlek = rode hemangiomen. Bij geboorte 30%
zichtbaar, andere 70% binnen 1-6 weken zichtbaar. In
beginfase roze plekken, dan witte plekken soms met adertjes.
Als plek verandert: wordt roder en/of verdikt hemangioom
Diepe hemangiomen vaak na enkele maanden zichtbaar als
dikke blauwige doorschijnende bult.
Kan overal op lichaam, maar voor 60% op gezicht/nek
Gepigmenteerde naevi:
1. Moedervlek: kan zowel glad als verheven zijn, met of
zonder beharing
2. Café au lait vlek: ovale vorm, lichtbruine kleur
3. Mongolenvlek: donkerblauwe vlek boven stuit, niet
verheven, bij donkerhuidige mensen
- Schedel
, Schedelnaden: schedelbeenderen schuiven over elkaar (=> schedelomtrek
kleiner)
Fontanellen (grote vooraan en kleine achteraan)
Geboortegezwel = caput succedaneum: Zwelling op achterhoofd bestaande
uit sereus vocht, soms ook lichtjes bloederig. Het is goedaardig en verdwijnt
na 2-3 dagen.
Bloedgezwel = cefaal hematoom: meestal na vacuümextratie. Het is
goedaardig en resorbeert spontaan na enkele weken.
Verwondingen tgv kunstverlossing
Forceps: schrammen, bloeduitstortingen
Vacuümextractie: oedemateuze zwelling
Verdwijnt spontaan na enkele dagen
Vorm van schedel
Intra-uteriene liggen afgeplatte schedel
Kijk ook naar vorm van schedel van beide ouders!
- Aangezicht
Controle: oedeem, aangezichtsverlamming, evt verwondingen bij gebruik van forceps,
subcutane bloedingen
Ogen: oedeem, kleur van sclerae + ogen, kleine bloedingen thv oogbindvlies,
conjunctivitis, traanoog, etteroog, pseudostrabismus (scheel kijken),
ondergaande zon (druk op ogen)
Neus: doorgankelijkheid choanen, scheefstand, vorm, ontstoken of
geïrriteerde neusslijmvliezen
Oren: open gehoorgang, aanwezigheid van gehoorschelp, vervormde
oorschelp, auriculaire kuiltjes of tuberkels, laag ingeplante oren, misvormde e
afstaande oren
Mond: controle zachte ne harde gehemelte, parels van Epstein, tongriempje,
tong uit mond (bij vb mongolisme), lippen, scheve schreimond, aanwezigheid
van tanden
Hals: scheefstand (torticollis) (halsspier is aan 1 kant korter
- Romp
Wervelkolom
Vorm van thorax
Gezwollen borsttjes
Gepigmenteerde tepels
Surnumeraire tepels
Claviculafractuur
- Navel en abdomen
Navelstreng en navelvaten: 2 arteriën en 1 vene, navelbloeding, navelhuid,
navelbreuk, navelgranuloom, soepele buik
- Ledematen
Armen en handen: beweeglijkheid gewrichten, vingers, groei nageltjes,
oedemen, koude en vochtige handen (normaal voor baby),
wasvrouwenhandjes
Benen en voeten: O-benen, platvoetjes, stand van voeten, tenen,
heupgewricht, asymmetrie van de huidplooien van de dijen, verstijfde
gewrichten (vaak bij neonati van een stuitligging)
- Genetaliën
Meisje: vulva, schaamlippen, oedeem van schaamlippen, grootte van de
clitoris, kleine epitheliale aanhangsels
Jongen: scrotum (balzak) en penis
Opvang van de pasgeborene in het verloskwartier
Inrichting van de babybox op het verloskwartier
- Alle benodigdheden binnen handbereik (ergonomisch)
- Eerste zorgen aan neonatus in zelfde ruimte als moeder ouders kunnen deelnemen,
vertrouwd raken met verzorging van baby
- Omgevingstemp: 22-25°C
- Materiaal + reanimatiemateriaal: zie cursus
Het normale verloop na de partus
- Eerste opvang pasgeborene en eerste zorgen: door vroedvrouw die partus begeleidde
- Risicosituaties: ook kinderarts of neonatoloog
Taken van de vroedvrouw:
- Brengt moeder voor eerst in contact met pasgeborene (onmiddellijk na geboorte minstens 1
uur op borst moeder = skin-to-skin (warme doek over baby)) binding tussen moeder en
kind + verbeteren hartritme, ademhaling, temp + het bevorderen van de BV
- Verzorging van pasgeborene + zorgt dat hij/zij niet afkoelt
- Apgar-score: beoordeling van belangrijkste vitale functies
- Biedt onmiddellijk hulp en mobiliseert de arts als pasgeborene een slechte start kent
De eerste schreeuw, het openen van de oogjes, … uniek moment die ouders optimaal moeten
kunnen beleven onder begeleiding van de vroedvrouw.
Aandachtspunten: controle navel, vrijmaken bovenste luchtwegen, afnavelen, apgar-score, nakijken
op congenitale (aangeboren) afwijkingen, groeiparameters (schedel, gewicht, lengte), controle
identiteit + identiteitsbandje, toedienen vitamine K per os, baby niet wassen maar inbakeren, hulp bij
aanleggen BV, eerste urinelozing en ontlasting observeren en noteren
Afbinden van de navelstreng en verzorging van de navelstomp
Navel is aanvankelijk: vochtig, glibberig, slap
Na enkele dagen: zwart, kort, hard
Om daarna af te vallen
2 arteriën
1 vene
Omringd door:
Gelei van Warton
Amnionvlies
Voor de geboorte = foetale circulatie
Zuurstofrijk bloed vanuit placenta naar baby
2 organen die omzeild worden omdat deze nog niet goed functioneren: lever en
longen
Daarom openeningen en extra verbindingen
Na de geboorte
Bloedstroom naar longen neemt toe
Langzame overgang van foetale circulatie naar de neonatale circulatie is van belang
voor een goede start van de ademhaling van het kind.
Eerste klinisch onderzoek pasgeborene door vroedvrouw of kinderarts
Als er nog pulsaties te voelen zijn,
Is dat teken dat de foetale circulatie nog persisteert
,- Controle van vitale parameters:
Temp
Ademhaling
Hartfrequentie (120-170/min)
- Houding van de neonatus:
Foetushouding
Stuitligging (gespreide beentjes)
Opgeklapte beentjes (bij stuitbevalling)
Hyperextensie van de nek (achteruitbuigen van het hoofd bij geboorte met
voorhoofdsligging)
- Controle op bloedingen:
Natuurlijke openingen (neus, oren, mond, anus)
Onderhuidse bloedingen (vaak door vit K-tekort)
Bloedingen in het oogbindvlies (bij verhoogde druk op hoofdje door lange
uitdrijvingsperiode of vacuümextractie)
Bloedingen en bloedverlies steeds onmiddellijk aan kinderarts melden!
- Observatie van de huid
Kleur (roze, bleek, grauw, (te) rood, (acro-)cyanotisch, icterisch (geelzucht)
Harlek-fenomeen: ene helft van lichaam is bleek, andere helft rood. Gaat
voorbij, is een vasomotorisch verschijnsel
Aanwezigheid van vernix caseosa (secreties van talgklieren, epitheliale cellen,
lanugo en cholesterol) Als geel(groen) meconiaal vruchtwater
kinderarts!
Lanugobeharing: donshaartjes, vooral op rug, schouders en wangen. Hoe
meer preterm, hoe meer lanugohaartjes. Verdwijnt spontaan.
Milia: kleine witte puntjes op neus, wangen, kin en voorhoofd. Verstopte
talgklieren die nog niet optimaal werken. Verdwijnt spontaan na 6-tal weken.
Naevi: abnormale massa bloedvaten van de huid, die er verkleurd of
tumorachtig uitzien. Overblijfselen van foetale bloedvaten. 3 vormen:
1. Ooievaarsbeet: Bleekroze fijne wegdrukbare vaatjes of
vlekjes in de nek, voorhoofd en/of oogleden. Worden
duidelijker als kind huilt of zich opwindt. Verdwijnt vanzelf.
2. Wijnvlek: vooral in half en gezicht. Bij geboorte is vlek vlak en
roze, bij ouder worden donkerder en dikker (bloedvaten
zetten nog meer uit). Verdwijnt niet vanzelf.
3. Aardbeivlek = rode hemangiomen. Bij geboorte 30%
zichtbaar, andere 70% binnen 1-6 weken zichtbaar. In
beginfase roze plekken, dan witte plekken soms met adertjes.
Als plek verandert: wordt roder en/of verdikt hemangioom
Diepe hemangiomen vaak na enkele maanden zichtbaar als
dikke blauwige doorschijnende bult.
Kan overal op lichaam, maar voor 60% op gezicht/nek
Gepigmenteerde naevi:
1. Moedervlek: kan zowel glad als verheven zijn, met of
zonder beharing
2. Café au lait vlek: ovale vorm, lichtbruine kleur
3. Mongolenvlek: donkerblauwe vlek boven stuit, niet
verheven, bij donkerhuidige mensen
- Schedel
, Schedelnaden: schedelbeenderen schuiven over elkaar (=> schedelomtrek
kleiner)
Fontanellen (grote vooraan en kleine achteraan)
Geboortegezwel = caput succedaneum: Zwelling op achterhoofd bestaande
uit sereus vocht, soms ook lichtjes bloederig. Het is goedaardig en verdwijnt
na 2-3 dagen.
Bloedgezwel = cefaal hematoom: meestal na vacuümextratie. Het is
goedaardig en resorbeert spontaan na enkele weken.
Verwondingen tgv kunstverlossing
Forceps: schrammen, bloeduitstortingen
Vacuümextractie: oedemateuze zwelling
Verdwijnt spontaan na enkele dagen
Vorm van schedel
Intra-uteriene liggen afgeplatte schedel
Kijk ook naar vorm van schedel van beide ouders!
- Aangezicht
Controle: oedeem, aangezichtsverlamming, evt verwondingen bij gebruik van forceps,
subcutane bloedingen
Ogen: oedeem, kleur van sclerae + ogen, kleine bloedingen thv oogbindvlies,
conjunctivitis, traanoog, etteroog, pseudostrabismus (scheel kijken),
ondergaande zon (druk op ogen)
Neus: doorgankelijkheid choanen, scheefstand, vorm, ontstoken of
geïrriteerde neusslijmvliezen
Oren: open gehoorgang, aanwezigheid van gehoorschelp, vervormde
oorschelp, auriculaire kuiltjes of tuberkels, laag ingeplante oren, misvormde e
afstaande oren
Mond: controle zachte ne harde gehemelte, parels van Epstein, tongriempje,
tong uit mond (bij vb mongolisme), lippen, scheve schreimond, aanwezigheid
van tanden
Hals: scheefstand (torticollis) (halsspier is aan 1 kant korter
- Romp
Wervelkolom
Vorm van thorax
Gezwollen borsttjes
Gepigmenteerde tepels
Surnumeraire tepels
Claviculafractuur
- Navel en abdomen
Navelstreng en navelvaten: 2 arteriën en 1 vene, navelbloeding, navelhuid,
navelbreuk, navelgranuloom, soepele buik
- Ledematen
Armen en handen: beweeglijkheid gewrichten, vingers, groei nageltjes,
oedemen, koude en vochtige handen (normaal voor baby),
wasvrouwenhandjes
Benen en voeten: O-benen, platvoetjes, stand van voeten, tenen,
heupgewricht, asymmetrie van de huidplooien van de dijen, verstijfde
gewrichten (vaak bij neonati van een stuitligging)
- Genetaliën
Meisje: vulva, schaamlippen, oedeem van schaamlippen, grootte van de
clitoris, kleine epitheliale aanhangsels
Jongen: scrotum (balzak) en penis
