HOOFDSTUK 1: EMPIRISCH-ANALYTISCHE PARADIGMA
1. DE EMPIRISCH-ANALYTISCHE BENADERING ONDER DE LOEP
CASE: OPVOEDEN ONDERZOCHT (INLEIDING)
- Vraag: Wat is het effect van positief ouderschap (parental positive behaviour
support) op jonge kinderen, bekeken op lange termijn
o Parental positive behaviour: concrete gedragingen die ouders stellen
o Positief ouderschap: goede manier van ouderschap en wat is het effect
ervan op kdn?
- Onderzoek positief ouderschap: In welke mate ging men positief gedrag gaan
stimuleren? (ouders)
o Kinderen: beter pro-sociaal gedrag hebben op school? Minder gedragsproblemen
hebben?
- ! Essentieel voor empirisch- analytische benadering: (Waarom onderzoekt
men dit?)
o Gedrag van mensen (in werkelijkheid bekijken)
o Theorie toetsen in de praktijk (getoetste kennis in praktijkà
o Handelingsalternatieven creëren: Wat werkt er? Op wat gaan we ons handelen
baseren?
(op basis van dat besluit gaan ze een programma opstellen voor de ouders)
1. EMPIRISCH ANALYTISCH KADER? (ZIE 1.1. ARTIKEL VAN IJZENDOORN)
Onderzoeksmethode past binnen het empirisch-analytisch kader
Wat is het empirisch-analytisch paradigma:
Het gedragstherapeutisch banderen van een pedagogisch vraagstuk is een
benaderingswijze binnen het empirisch-analytisch model. Dit wil zeggen dat het
gedrag van een bepaalde persoon centraal staat. We gaan de nadruk leggen op
kennisverwerving. Men gelooft dat men met een goede kennis van de mens, diens
gedrag ook kan veranderen. Dit doen men vaak door gedrag te gaan observeren.
o Empirisch? ideeën/theorieën toetsen aan de praktijk doen volgens
objectiviteit
o Analytisch? In kleine stukjes verdelen en die deeltje per deeltje gaan
onderzoeken
(toetsbare brokjes splitsen & op systematische wijze in de praktijk gaan aftoetsen)
o Het moet waardenvrij zijn & uitgaan van concrete gedrag
2. DE EMPIRISCHE CYCLUS (ZIE 1.3. ARTIKEL VAN IJZENDOORN= TE KENNEN)
- Methodologie van gedragswetenschappelijk onderzoek
- Welke stappen?
1. Observatie (= waarneming in de praktijk)
2. Inductie (specifiek algemeen: omzetten van observatie in theorie)
Vb: Leid een lage SES tot een minder studiesucces?
3. Deductie (algemeen specifiek: toetsbare hypothese/voorspelling)
, Vb: thuissituatie? Inkomen ouders? Welke graad? Opleidingsniveau van
ouders?
Vb lln derde graad lager onderwijs, leidt minder inkomen en
opleidingsniveau van de ouders tot een minder studiesucces? (toetsbare
hypotheses in praktijk toetsen)
4. Toetsen (= theorie aftoetsen in de praktijk)
5. Evaluatie (Wat nemen we mee in de praktijk?)
3. ZIN EN ONZIN?
- Wat is de meerwaarde van deze visie/blik/manier van onderzoeken?
- Wat zijn de knelpunten of gevaren?
- Zie artikel uit de reader: het evidence-beest en de normativiteit van
opvoeding. Pedagogiek
online, 37 (2), 143-155. => knelpunten/gevaren/kritieken kennen!
o Evidence-beest: de gevaren/knelpunten ervan & normativiteit van
opvoeding
Meerwaarde Knelpunten en gevaren
Evidence BEEST practice
Men vertrekt vanuit de praktijk Effectiviteit en veronderstelde neutraliteit
paradigma
Kritiek
Men richt zich op objectiviteit en Beperkte reflectie
generaliseerbaarheid
Beperkte bewegingsruimte en eigen
inbreng
(van begeleider & cliënt)
Decontextualisering (!)
Te veel nadruk op gedrag
- Effectiviteit: Wat werkt er? (overdreven nadruk)
- Veronderstelde neutraliteit: onderzoek/wetenschap moet waardenvrij zijn
o MAAR: kan niet omdat je keuzes maakt in onderzoek
DUS: als je doet alsof je de keuzes niet maakt mis je veel in het
onderzoek
- Beperkte reflectie: Wat willen we bereiken? (weinig gesteld omdat het waardenvrij
moet zijn)
- Decontextualisering: geen rekening houden met de context
o eenvoudige oorzaak-gevolg relatie toepassen op complexe problemen
(werkelijkheid)
o weinig rekening met dynamiek van de context (voor iedereen is context
anders)
- Nadruk gedrag: enkel gedrag dat we willen bereiken & geen ruimere processen (vb
welbevinden, QOL)
,4. ESSENTIE VAN HET EMPIRISCH-ANALYTISCH PARADIGMA
- Mens als kennis verandering is mogelijk (van mens/gedrag)
o belang van kennisverwerving: kennis verwerven om ons handelen daarnaar toe te kunnen richten
verandering mogelijk te maken (grote maakbaarheid en optimisme)
(cognitief) gedragstherapeutisch kader (sterk aansluit bij dit paradigma)
= gedrag gaan veranderen (mogelijk: positivistische blik) & richten op concreet waarneembaar gedrag
2. HET GEDRAGSTHERAPEUTISCH KADER
- Gebaseerd op de leertheorie
- Concreet observeerbaar, meetbaar gedrag centraal
- Geloof in sterke veranderbaarheid (=gedrag van mens kunnen we veranderen, aan-of
afleren)
- ‘logisch positivisme” (= door logisch te denken, denken van mensen aanpassen, +: is
mogelijk)
- Ontstaan: American Dream jaren ‘60
- Grondleggers: Pavlov, Watson; Thorndike Skinner; Hull Dollar & Miller
2.1 VORMEN VAN LEREN
- Habituatie en sensitisatie (leren door herkenning)
o Habituatie= ‘gewenning’: iets erkennen als niet zo belangrijk, filteren we
het eruit
Vb: het geluid wijzers vd klok (prikkel) : altijd lawaai maakt & niet
belangrijk is
o Sensitisatie= overgevoelig zijn, leren prikkels belangrijk zijn & gevolgen
kan hebben
Vb: overgevoelig zijn voor rook omdat we een brand herkennen)
- Klassieke conditionering (leren door associatie – verbanden leggen)
- Operante conditionering (leren door gevolgen) ( gevolgen van gedrag)
- Modelling of modelleren (leren door het observeren van een model)
2.1.1. KLASSIEKE CONDITIONERING
Pavlov’s dog
Clue: associatie/verband tussen luiden van een bel en het
kwijlen (associatie van twee prikkels)
(bel ringt eten zal komen)
Watson & Little Albert (domein van de angst)
Onderzoek: bestaat dat op domein van de emoties?
- Little Albert: een stukje angst aangeleerd
- Verloop: bij een witte speelgoed rat werd telkens een luid geluid gemaakt en het
kindje schrikte daar vaak door en weende (onaangenaam gevoel)
- resultaat: geleerd: een speelgoedrat tegenkomen luid geluid komen wenen
, - Conclusie: angsten kunnen aangeleerd worden & dus ook afgeleerd (moeilijker)
o Reden afleren moeilijker: bang bent vermijden van onaangename
prikkels bij confronteren van angst ervaarden niet dat er iets is om niet
bang te zijn
- Ander principe: generalisatie: werd moeilijker/ingewikkelder doordaar Albert
banger werd van alle zaken die wit waren
- Systematische desensitisatie: blootstellings- of exposuretherapie waarmee we
inwendige contra-conditionering kan bekomen
Angst doorbreken: mensen geleidelijk aan blootstellen aan angst
Desensitisatie = gevoeligheid doorbreken
Systematisch = stap voor stap
2.1.2. OPERANTE CONDITIONERING
= leren door gevolgen op het gedrag
Thorndike’s puzzlebox Skinner’s box
Puzzlebox: kat op een hendel drukt & - Langs de ene kant eten
kon hij uit de kooi stappen en eten uit krijgen
de bak - Langs de andere kant van de
box een elektrische
- Besluit: leren door gevolgen van gedrag
o Gedrag positief gevolg meer voorkomen, herhalen
o Gedrag negatief gevolg gaat afnemen, minder voorkomen
2.1.2.1 ENKELE METHODIEKEN GEBASEERD OP DEZE THEORIE (OPERANTE CONDITIONERING)
Token economy system
1. DE EMPIRISCH-ANALYTISCHE BENADERING ONDER DE LOEP
CASE: OPVOEDEN ONDERZOCHT (INLEIDING)
- Vraag: Wat is het effect van positief ouderschap (parental positive behaviour
support) op jonge kinderen, bekeken op lange termijn
o Parental positive behaviour: concrete gedragingen die ouders stellen
o Positief ouderschap: goede manier van ouderschap en wat is het effect
ervan op kdn?
- Onderzoek positief ouderschap: In welke mate ging men positief gedrag gaan
stimuleren? (ouders)
o Kinderen: beter pro-sociaal gedrag hebben op school? Minder gedragsproblemen
hebben?
- ! Essentieel voor empirisch- analytische benadering: (Waarom onderzoekt
men dit?)
o Gedrag van mensen (in werkelijkheid bekijken)
o Theorie toetsen in de praktijk (getoetste kennis in praktijkà
o Handelingsalternatieven creëren: Wat werkt er? Op wat gaan we ons handelen
baseren?
(op basis van dat besluit gaan ze een programma opstellen voor de ouders)
1. EMPIRISCH ANALYTISCH KADER? (ZIE 1.1. ARTIKEL VAN IJZENDOORN)
Onderzoeksmethode past binnen het empirisch-analytisch kader
Wat is het empirisch-analytisch paradigma:
Het gedragstherapeutisch banderen van een pedagogisch vraagstuk is een
benaderingswijze binnen het empirisch-analytisch model. Dit wil zeggen dat het
gedrag van een bepaalde persoon centraal staat. We gaan de nadruk leggen op
kennisverwerving. Men gelooft dat men met een goede kennis van de mens, diens
gedrag ook kan veranderen. Dit doen men vaak door gedrag te gaan observeren.
o Empirisch? ideeën/theorieën toetsen aan de praktijk doen volgens
objectiviteit
o Analytisch? In kleine stukjes verdelen en die deeltje per deeltje gaan
onderzoeken
(toetsbare brokjes splitsen & op systematische wijze in de praktijk gaan aftoetsen)
o Het moet waardenvrij zijn & uitgaan van concrete gedrag
2. DE EMPIRISCHE CYCLUS (ZIE 1.3. ARTIKEL VAN IJZENDOORN= TE KENNEN)
- Methodologie van gedragswetenschappelijk onderzoek
- Welke stappen?
1. Observatie (= waarneming in de praktijk)
2. Inductie (specifiek algemeen: omzetten van observatie in theorie)
Vb: Leid een lage SES tot een minder studiesucces?
3. Deductie (algemeen specifiek: toetsbare hypothese/voorspelling)
, Vb: thuissituatie? Inkomen ouders? Welke graad? Opleidingsniveau van
ouders?
Vb lln derde graad lager onderwijs, leidt minder inkomen en
opleidingsniveau van de ouders tot een minder studiesucces? (toetsbare
hypotheses in praktijk toetsen)
4. Toetsen (= theorie aftoetsen in de praktijk)
5. Evaluatie (Wat nemen we mee in de praktijk?)
3. ZIN EN ONZIN?
- Wat is de meerwaarde van deze visie/blik/manier van onderzoeken?
- Wat zijn de knelpunten of gevaren?
- Zie artikel uit de reader: het evidence-beest en de normativiteit van
opvoeding. Pedagogiek
online, 37 (2), 143-155. => knelpunten/gevaren/kritieken kennen!
o Evidence-beest: de gevaren/knelpunten ervan & normativiteit van
opvoeding
Meerwaarde Knelpunten en gevaren
Evidence BEEST practice
Men vertrekt vanuit de praktijk Effectiviteit en veronderstelde neutraliteit
paradigma
Kritiek
Men richt zich op objectiviteit en Beperkte reflectie
generaliseerbaarheid
Beperkte bewegingsruimte en eigen
inbreng
(van begeleider & cliënt)
Decontextualisering (!)
Te veel nadruk op gedrag
- Effectiviteit: Wat werkt er? (overdreven nadruk)
- Veronderstelde neutraliteit: onderzoek/wetenschap moet waardenvrij zijn
o MAAR: kan niet omdat je keuzes maakt in onderzoek
DUS: als je doet alsof je de keuzes niet maakt mis je veel in het
onderzoek
- Beperkte reflectie: Wat willen we bereiken? (weinig gesteld omdat het waardenvrij
moet zijn)
- Decontextualisering: geen rekening houden met de context
o eenvoudige oorzaak-gevolg relatie toepassen op complexe problemen
(werkelijkheid)
o weinig rekening met dynamiek van de context (voor iedereen is context
anders)
- Nadruk gedrag: enkel gedrag dat we willen bereiken & geen ruimere processen (vb
welbevinden, QOL)
,4. ESSENTIE VAN HET EMPIRISCH-ANALYTISCH PARADIGMA
- Mens als kennis verandering is mogelijk (van mens/gedrag)
o belang van kennisverwerving: kennis verwerven om ons handelen daarnaar toe te kunnen richten
verandering mogelijk te maken (grote maakbaarheid en optimisme)
(cognitief) gedragstherapeutisch kader (sterk aansluit bij dit paradigma)
= gedrag gaan veranderen (mogelijk: positivistische blik) & richten op concreet waarneembaar gedrag
2. HET GEDRAGSTHERAPEUTISCH KADER
- Gebaseerd op de leertheorie
- Concreet observeerbaar, meetbaar gedrag centraal
- Geloof in sterke veranderbaarheid (=gedrag van mens kunnen we veranderen, aan-of
afleren)
- ‘logisch positivisme” (= door logisch te denken, denken van mensen aanpassen, +: is
mogelijk)
- Ontstaan: American Dream jaren ‘60
- Grondleggers: Pavlov, Watson; Thorndike Skinner; Hull Dollar & Miller
2.1 VORMEN VAN LEREN
- Habituatie en sensitisatie (leren door herkenning)
o Habituatie= ‘gewenning’: iets erkennen als niet zo belangrijk, filteren we
het eruit
Vb: het geluid wijzers vd klok (prikkel) : altijd lawaai maakt & niet
belangrijk is
o Sensitisatie= overgevoelig zijn, leren prikkels belangrijk zijn & gevolgen
kan hebben
Vb: overgevoelig zijn voor rook omdat we een brand herkennen)
- Klassieke conditionering (leren door associatie – verbanden leggen)
- Operante conditionering (leren door gevolgen) ( gevolgen van gedrag)
- Modelling of modelleren (leren door het observeren van een model)
2.1.1. KLASSIEKE CONDITIONERING
Pavlov’s dog
Clue: associatie/verband tussen luiden van een bel en het
kwijlen (associatie van twee prikkels)
(bel ringt eten zal komen)
Watson & Little Albert (domein van de angst)
Onderzoek: bestaat dat op domein van de emoties?
- Little Albert: een stukje angst aangeleerd
- Verloop: bij een witte speelgoed rat werd telkens een luid geluid gemaakt en het
kindje schrikte daar vaak door en weende (onaangenaam gevoel)
- resultaat: geleerd: een speelgoedrat tegenkomen luid geluid komen wenen
, - Conclusie: angsten kunnen aangeleerd worden & dus ook afgeleerd (moeilijker)
o Reden afleren moeilijker: bang bent vermijden van onaangename
prikkels bij confronteren van angst ervaarden niet dat er iets is om niet
bang te zijn
- Ander principe: generalisatie: werd moeilijker/ingewikkelder doordaar Albert
banger werd van alle zaken die wit waren
- Systematische desensitisatie: blootstellings- of exposuretherapie waarmee we
inwendige contra-conditionering kan bekomen
Angst doorbreken: mensen geleidelijk aan blootstellen aan angst
Desensitisatie = gevoeligheid doorbreken
Systematisch = stap voor stap
2.1.2. OPERANTE CONDITIONERING
= leren door gevolgen op het gedrag
Thorndike’s puzzlebox Skinner’s box
Puzzlebox: kat op een hendel drukt & - Langs de ene kant eten
kon hij uit de kooi stappen en eten uit krijgen
de bak - Langs de andere kant van de
box een elektrische
- Besluit: leren door gevolgen van gedrag
o Gedrag positief gevolg meer voorkomen, herhalen
o Gedrag negatief gevolg gaat afnemen, minder voorkomen
2.1.2.1 ENKELE METHODIEKEN GEBASEERD OP DEZE THEORIE (OPERANTE CONDITIONERING)
Token economy system
