Samenvatting Ethiek
Wat is filosofie volgens jou?
• Filosofie is het verlangen naar wijsheid over de dingen des levens en daar waar geen vaste
antwoorden voor zijn.
• Mijmeren over (...) levensvragen waarvoor geen sluitend antwoord bestaat en kijken hoe
filosofen dit onderwerp behandelen doorheen de geschiedenis.
• Volgens mij is filosofie vooral nadenken over uiteenlopende zaken, levensvragen, en zaken
waar in eerste instantie misschien niet direct bij wordt stilgestaan.
• Filosofie is volgens mij zelfstandig en niet-oppervlakkig denken.
• Filosofie is naar mijn mening erg uiteenlopend, uitgebreid en gevarieerd, en daarom moeilijk
samen te vatten in een paar zinnen.
Filosofie
• Ethiek is een belangrijk deel van de filosofie
• Filosofie betekent letterlijk ‘liefde voor de wijsheid’ (wijsbegeerte)
• Westerse filosofie gaat meer dan 2500 jaar terug (tot het oude Griekenland)
Thales van Milete
• ‘Eerste westerse filosoof (624-546VC)
• Alles is water
• Anekdote van de put
o Thales viel in de put, doordat hij naar de hemel keek => super dom want hij dacht
wereldvreemd. Ipv naar de realiteit te kijken.
Filosofie – een ultrakorte opfrissing
• Waarover gaat filosofie? (inhoud)
o Kort antwoord: ‘Over alles’
o Langer antwoord: (volgens plato)
Over het ware (metafysica, kennisleer, logica)
Over het schone (esthetica, kunstfilosofie)
Over het goede (ethiek en moraalfilosofie)
• Hoe werkt filosofie? (methode)
o Kort antwoord: op allerlei manieren
o Iets langer antwoord:
Van rationeel en wetenschappelijk tot literair en zelfs poëtisch
Banden met zowel exacte als humane wetenschappen
Academische filosofie en publieksfilosofie
• Fundamentele vragen zonder zekere antwoorden
Russell & Whitehead (analytische filosofie)
Kierkegaard (existentialisme, onderdeel continentale filosofie)
“Life can only be understood backwards; but it must be lived forwards. “
, Wat is ethiek?
"Ethiek (Grieks: èthos, gewoonte of zedelijke handeling) of moraalwetenschap is een tak van de
filosofie die zich bezighoudt met de kritische bezinning over het juiste handelen. In algemene zin
probeert ethiek de criteria vast te stellen om te kunnen beoordelen of een handeling als goed of fout
kan worden gekwalificeerd.”
“There is no right way to do a wrong thing.”
VOORBEELD: Een slachthuis
• Doel: aanmaak van vleesproducten
• Snel, (kosten)efficiënt, hygiënisch
• Goede arbeidsomstandigheden voor de werknemers
• Zo pijnloos mogelijke slachting
• Maar: is het doden van dieren voor vleesconsumptie wel juist? Is dit wel moreel
toelaatbaar? ‘moeten we wel dieren eten?’
Instrumentele versus morele beslissingen:
• Instrumentele beslissingen: beslissingen over de manier waarop je iets doet (‘the right way’).
Beslissingen die in functie staan van een bepaald doel en het zo gemakkelijk mogelijk
bereiken daarvan.
• Morele beslissingen: beslissingen over de vraag of je doel zelf wel moreel geoorloofd is.
Beslissingen over goed en fout (‘a wrong thing’). Hangen samen met fundamentele waarden.
• Vgl. met casus slachthuis, maar toepasbaar op elke ontwerpopdracht!
Moraal: de waarden die we huldigen en waar we naar handelen
Normen: de regels die het handelen binnen een groep mensen regelen; niet altijd moreel (denk aan
verkeersregels of beleefdheidsregels)
Ethiek (of moraalwetenschap): het nadenken over waarden, normen
→ Is het wel nodig?
→ Kan de studie van ethiek ons wel leren om moreel te handelen?
Wat is toegepaste ethiek?
• Toegepaste ethiek behandelt ethische vragen die samenhangen met specifieke domeinen
van de werkelijkheid:
– Bio-ethiek
– Medische ethiek
– Media-ethiek
– Bedrijfsethiek
– Milieu-ethiek
– Beroepsethiek (denk aan deontologische codes)
– ...
• Deze module: zowel algemene ethiek als ethiek toegepast op ontwerp
Wat is filosofie volgens jou?
• Filosofie is het verlangen naar wijsheid over de dingen des levens en daar waar geen vaste
antwoorden voor zijn.
• Mijmeren over (...) levensvragen waarvoor geen sluitend antwoord bestaat en kijken hoe
filosofen dit onderwerp behandelen doorheen de geschiedenis.
• Volgens mij is filosofie vooral nadenken over uiteenlopende zaken, levensvragen, en zaken
waar in eerste instantie misschien niet direct bij wordt stilgestaan.
• Filosofie is volgens mij zelfstandig en niet-oppervlakkig denken.
• Filosofie is naar mijn mening erg uiteenlopend, uitgebreid en gevarieerd, en daarom moeilijk
samen te vatten in een paar zinnen.
Filosofie
• Ethiek is een belangrijk deel van de filosofie
• Filosofie betekent letterlijk ‘liefde voor de wijsheid’ (wijsbegeerte)
• Westerse filosofie gaat meer dan 2500 jaar terug (tot het oude Griekenland)
Thales van Milete
• ‘Eerste westerse filosoof (624-546VC)
• Alles is water
• Anekdote van de put
o Thales viel in de put, doordat hij naar de hemel keek => super dom want hij dacht
wereldvreemd. Ipv naar de realiteit te kijken.
Filosofie – een ultrakorte opfrissing
• Waarover gaat filosofie? (inhoud)
o Kort antwoord: ‘Over alles’
o Langer antwoord: (volgens plato)
Over het ware (metafysica, kennisleer, logica)
Over het schone (esthetica, kunstfilosofie)
Over het goede (ethiek en moraalfilosofie)
• Hoe werkt filosofie? (methode)
o Kort antwoord: op allerlei manieren
o Iets langer antwoord:
Van rationeel en wetenschappelijk tot literair en zelfs poëtisch
Banden met zowel exacte als humane wetenschappen
Academische filosofie en publieksfilosofie
• Fundamentele vragen zonder zekere antwoorden
Russell & Whitehead (analytische filosofie)
Kierkegaard (existentialisme, onderdeel continentale filosofie)
“Life can only be understood backwards; but it must be lived forwards. “
, Wat is ethiek?
"Ethiek (Grieks: èthos, gewoonte of zedelijke handeling) of moraalwetenschap is een tak van de
filosofie die zich bezighoudt met de kritische bezinning over het juiste handelen. In algemene zin
probeert ethiek de criteria vast te stellen om te kunnen beoordelen of een handeling als goed of fout
kan worden gekwalificeerd.”
“There is no right way to do a wrong thing.”
VOORBEELD: Een slachthuis
• Doel: aanmaak van vleesproducten
• Snel, (kosten)efficiënt, hygiënisch
• Goede arbeidsomstandigheden voor de werknemers
• Zo pijnloos mogelijke slachting
• Maar: is het doden van dieren voor vleesconsumptie wel juist? Is dit wel moreel
toelaatbaar? ‘moeten we wel dieren eten?’
Instrumentele versus morele beslissingen:
• Instrumentele beslissingen: beslissingen over de manier waarop je iets doet (‘the right way’).
Beslissingen die in functie staan van een bepaald doel en het zo gemakkelijk mogelijk
bereiken daarvan.
• Morele beslissingen: beslissingen over de vraag of je doel zelf wel moreel geoorloofd is.
Beslissingen over goed en fout (‘a wrong thing’). Hangen samen met fundamentele waarden.
• Vgl. met casus slachthuis, maar toepasbaar op elke ontwerpopdracht!
Moraal: de waarden die we huldigen en waar we naar handelen
Normen: de regels die het handelen binnen een groep mensen regelen; niet altijd moreel (denk aan
verkeersregels of beleefdheidsregels)
Ethiek (of moraalwetenschap): het nadenken over waarden, normen
→ Is het wel nodig?
→ Kan de studie van ethiek ons wel leren om moreel te handelen?
Wat is toegepaste ethiek?
• Toegepaste ethiek behandelt ethische vragen die samenhangen met specifieke domeinen
van de werkelijkheid:
– Bio-ethiek
– Medische ethiek
– Media-ethiek
– Bedrijfsethiek
– Milieu-ethiek
– Beroepsethiek (denk aan deontologische codes)
– ...
• Deze module: zowel algemene ethiek als ethiek toegepast op ontwerp
