ARCHITECTUUR IN CONTEXT B
AMERIKA AAN HET BEGIN VAN DE 20 S T E EEUW H4
Wolkenkrabbers, fabrieken en Prairie Houses
De wolkenkrabber: van fantasme tot economische noodzaak
(Kahn – auto industrie)
Wolkenkrabber
Fantasme: verhalen en schilderijen, mytisch onderwerp
Stapelgewijs bouwen veel gewicht
Chicago: bouwen in de hoogte= een boost uitvinding van de lift (Otis: met veren principe
van lift met valweerstand, 1854) + brandgevaar: stalen skeletbouw (sterk materiaal, D&T
belasting, eenvoudiger) stijfheid verliezen door brand stalen knopen inpakken in gips
Op zoek naar architecturale identiteit voor de wolkenkrabber
William Le Baron Jenney, Home Insurance Bld (1883-1885): kantoorgebouw voor
verzekeringsmaatschappij, gebasseerd op verschillende elementen, publieke zone onderaan,
boven borstwering uitbreiding (Richardson): 2 verdiepingen erop, kijken naar de Pont du
Gard (nieuwe typologie en kijken naar het verleden)
Burnham & Root, Monadnock Bldg, Chicago (1884)
Langwerpig, 2 fasen (1: N, 2:Z), N: hoogste gebouw met dragende baksteengevels, muren
1,8m dik, eindpunt met klassieke methode met baksteen, afwezigheid met ornamentiek <->
Z: stalen frame, zien in gevel, grootte van ramen, klassieker, lichter+goedkoper
Burnham & Root, Reliance Bld, Chicago (1890-1894)
Kantoorgebouw, staalskelet (licht), vlammen verhinderen, winst (goedkoper)
Louis Henry Sullivan (1856-1924)
- Nieuwe typologie: succesvol, nieuwe pijler Hoe moeten wij ons verhouden
tegenover dat gebouw?
- The Tall office Building Artistically Considered (1896): wat is de juiste vormentaal
voor die nieuwe typologie
- Form Follows Function= vorm in dienst van de functie (uit biologie, Darwin)
- Architectuur aan buitenkant moet tonen wat er achter de gevel speelt, programma
weergeven: 3 lagen - als een zuil zien (architectuurgeschiedenis)
Gelijkvloers commercieel programma
Kantoorlagen hetzelfde
Zolderverdieping: technieken, machines
- Conceptueel: de hoogte, verticaliteit, hoogte van het gebouw articuleren
, Wainwright Bld, Saint-Louis, Sullivan (1890-1891): stalen structuur, gevel: massiever, 3
deling: publiek – kantoorlagen – kroonlijst = klassieke zuil, hoogte articuleren: door ramen
Guaranty Bld, Buffalo, NY, Sullivan (1894-1896): dezelfde basis, Schacht en bekroning laten
doorlopen en de hoogte tonen, boom die maar blijft groeien, veel structurele kolommen
(anders zou het gebouw veel lager lijken)
Wolkenkrabbers in NY (Billboard & vastgoedinvestering)
Burnham, Flatiron Bldg (1901-1903): renaissance palazzo, belangrijke omgeving,
onhandigheid qua plan, direct verkocht
Cas Gilbert, Woolworth Building (1913): keten van warenhuis, hoofdkwartier, tijdens
ontwerp steeds hoger, neo-gotische stijl (gotiek past bij de hoogte, opgevat als kathedraal),
wedstrijd tussen verschillende ontwikkelaars voor het hoogste gebouw ter wereld, luxueuze
afwerking
De Equitable Bdl en de Building Zone Resolution 1916
Ernest Graham, Equitable Bld (1912-1915): grootste kantoorgebouw ter wereld, eindeloos
repeteren, schaduw prijs daalt van de andere gebouwen
wet: vanaf maaiveld tot schuine lijn respecteren = Building Zone Resolution
De Chicago Tribune Tower wedstrijd 1922
Voor hoofdkwartier voor een krantenbedrijf, grond is enorm veel waard geworden, groot
kantoorgebouw (zelf een paar verdiepingen al de rest verhuren), internationale architectuur
wedstrijd (260 inzendingen)
- Loos: opgeblazen dorische zuil (knipoog naar Sullivan)
- Gropius&Meyer: poging om een moderne wolkenkrabber te maken, gebouw volgens
constructieve logica
- Saarinen: geïnspireerd op building zone resolution, opp moet afnemen naar boven
toe, hoogte als centraal thema (Sullivan) het beste volgens het publiek
- Raymond Hood wint: letterlijke kopie van kathedraal van Rouen (in tegenstelling tot
binnen: zeer modern)(jammer) – later: gebasseerd op Saarinen die ook de hoogte
articuleert
Europese visioenen van de wolkenkrabber
Typologie die nog niet echt aan de orde is in Europa (schaal en geld niet voor)
- Mies van der Rohe, Berlijn: de logica van de wolkenkrabber doordenkt (skelet met
daarrond gevel), gevel: zeer licht (glazen vlies rond het gebouw, binnenklimaar
creeëren) – inspiratie voor een gebouw: Marina City
- El Lissitzky: horizontale wolkenkrabbers, kring rond het centrum van Moskou, in
hoogte gebouwd maar op een horizontale manier (mensen niet in de hogte bewegen,
maar horizontaal) – inspiratie voor een gebouw: Nanjing museum of Art & Hoofdzetel
Cordeel
AMERIKA AAN HET BEGIN VAN DE 20 S T E EEUW H4
Wolkenkrabbers, fabrieken en Prairie Houses
De wolkenkrabber: van fantasme tot economische noodzaak
(Kahn – auto industrie)
Wolkenkrabber
Fantasme: verhalen en schilderijen, mytisch onderwerp
Stapelgewijs bouwen veel gewicht
Chicago: bouwen in de hoogte= een boost uitvinding van de lift (Otis: met veren principe
van lift met valweerstand, 1854) + brandgevaar: stalen skeletbouw (sterk materiaal, D&T
belasting, eenvoudiger) stijfheid verliezen door brand stalen knopen inpakken in gips
Op zoek naar architecturale identiteit voor de wolkenkrabber
William Le Baron Jenney, Home Insurance Bld (1883-1885): kantoorgebouw voor
verzekeringsmaatschappij, gebasseerd op verschillende elementen, publieke zone onderaan,
boven borstwering uitbreiding (Richardson): 2 verdiepingen erop, kijken naar de Pont du
Gard (nieuwe typologie en kijken naar het verleden)
Burnham & Root, Monadnock Bldg, Chicago (1884)
Langwerpig, 2 fasen (1: N, 2:Z), N: hoogste gebouw met dragende baksteengevels, muren
1,8m dik, eindpunt met klassieke methode met baksteen, afwezigheid met ornamentiek <->
Z: stalen frame, zien in gevel, grootte van ramen, klassieker, lichter+goedkoper
Burnham & Root, Reliance Bld, Chicago (1890-1894)
Kantoorgebouw, staalskelet (licht), vlammen verhinderen, winst (goedkoper)
Louis Henry Sullivan (1856-1924)
- Nieuwe typologie: succesvol, nieuwe pijler Hoe moeten wij ons verhouden
tegenover dat gebouw?
- The Tall office Building Artistically Considered (1896): wat is de juiste vormentaal
voor die nieuwe typologie
- Form Follows Function= vorm in dienst van de functie (uit biologie, Darwin)
- Architectuur aan buitenkant moet tonen wat er achter de gevel speelt, programma
weergeven: 3 lagen - als een zuil zien (architectuurgeschiedenis)
Gelijkvloers commercieel programma
Kantoorlagen hetzelfde
Zolderverdieping: technieken, machines
- Conceptueel: de hoogte, verticaliteit, hoogte van het gebouw articuleren
, Wainwright Bld, Saint-Louis, Sullivan (1890-1891): stalen structuur, gevel: massiever, 3
deling: publiek – kantoorlagen – kroonlijst = klassieke zuil, hoogte articuleren: door ramen
Guaranty Bld, Buffalo, NY, Sullivan (1894-1896): dezelfde basis, Schacht en bekroning laten
doorlopen en de hoogte tonen, boom die maar blijft groeien, veel structurele kolommen
(anders zou het gebouw veel lager lijken)
Wolkenkrabbers in NY (Billboard & vastgoedinvestering)
Burnham, Flatiron Bldg (1901-1903): renaissance palazzo, belangrijke omgeving,
onhandigheid qua plan, direct verkocht
Cas Gilbert, Woolworth Building (1913): keten van warenhuis, hoofdkwartier, tijdens
ontwerp steeds hoger, neo-gotische stijl (gotiek past bij de hoogte, opgevat als kathedraal),
wedstrijd tussen verschillende ontwikkelaars voor het hoogste gebouw ter wereld, luxueuze
afwerking
De Equitable Bdl en de Building Zone Resolution 1916
Ernest Graham, Equitable Bld (1912-1915): grootste kantoorgebouw ter wereld, eindeloos
repeteren, schaduw prijs daalt van de andere gebouwen
wet: vanaf maaiveld tot schuine lijn respecteren = Building Zone Resolution
De Chicago Tribune Tower wedstrijd 1922
Voor hoofdkwartier voor een krantenbedrijf, grond is enorm veel waard geworden, groot
kantoorgebouw (zelf een paar verdiepingen al de rest verhuren), internationale architectuur
wedstrijd (260 inzendingen)
- Loos: opgeblazen dorische zuil (knipoog naar Sullivan)
- Gropius&Meyer: poging om een moderne wolkenkrabber te maken, gebouw volgens
constructieve logica
- Saarinen: geïnspireerd op building zone resolution, opp moet afnemen naar boven
toe, hoogte als centraal thema (Sullivan) het beste volgens het publiek
- Raymond Hood wint: letterlijke kopie van kathedraal van Rouen (in tegenstelling tot
binnen: zeer modern)(jammer) – later: gebasseerd op Saarinen die ook de hoogte
articuleert
Europese visioenen van de wolkenkrabber
Typologie die nog niet echt aan de orde is in Europa (schaal en geld niet voor)
- Mies van der Rohe, Berlijn: de logica van de wolkenkrabber doordenkt (skelet met
daarrond gevel), gevel: zeer licht (glazen vlies rond het gebouw, binnenklimaar
creeëren) – inspiratie voor een gebouw: Marina City
- El Lissitzky: horizontale wolkenkrabbers, kring rond het centrum van Moskou, in
hoogte gebouwd maar op een horizontale manier (mensen niet in de hogte bewegen,
maar horizontaal) – inspiratie voor een gebouw: Nanjing museum of Art & Hoofdzetel
Cordeel
