Inhoudsopgave
PARO- ENDOPROBLEMEN ............................................................................................................. 2
WANNEER STUUR JE EEN PATIËNT NAAR DE PARODONTOLOOG .................................................... 6
MICROBIOLOGIE EN ANTIBIOTICUMGEBRUIK IN DE PARODONTOLOGIE ....................................... 14
INDICATIES PARODONTALE CHIRURGIE ....................................................................................... 22
IMPLANTOLOGIE INTRODUCTIE .................................................................................................. 38
AIR- POLISHEN............................................................................................................................ 46
PERI-IMPLANTITIS, MUCOSITIS EN DE NULMETING ...................................................................... 58
NAZORG BIJ IMPLANTATEN ........................................................................................................ 75
1
, Paro- endoproblemen
Leerdoelen
• Je begrijpt hoe het endodontium en het parodontium elkaar kunnen beïnvloeden en dat het paro-
endoprobleem een differentiaal diagnostische uitdaging is.
• Je kent de diagnostische criteria die kunnen helpen om de oorsprong van het paro-endoprobleem
op te sporen en daarmee een inschatting te maken van de prognose.
• Je kan een (differentiaal)diagnose stellen bij een paro-endo probleem en weet welke vervolg
behandeling uitgevoerd zal moeten worden (door een tandarts/specialist)
Parodontium- Endodontium
Gebitselement is bevestigt in de alveolaire bot, Parodontium en endodontium staan met elkaar in
contact/ verbinding.
➢ Pulpodentialecomplex (zenuwweefsel, bloedvaten) → endodontium
- In gezonde situatie; steriel
Hoe maakt de endodontium contact met het parodontium?:
➢ Foramen apicale,
➢ Dentine tubuli
➢ Accessorische kanalen (vanuit pulpa richting de furcatie)
➢ Laterale kanalen (vanuit pulpa richting de buitenkant van de wortel)
Anatomische verbinding
• Het foramen apicale, deze bevindt zich ter hoogte van iedere apex.
• De laterale kanalen, aftakkingen van het wortelkanaal naar lateraal.
• De accessorische kanalen verbinden de pulpa met de interradiculaire ruimte o.a. door de bodem
van de pulpakamer
• Dentinetubuli (blootliggende) indien wortelcement is verdwenen.
Laterale kanalen en foramen apicale
Wortel is bedenkt met wortelcement, wat de kanalen beschermt. Maar als die verdwenen zijn dan
maakt het contact met de buitenwereld. Meer naar apicaal zijn meer laterale kanalen
Het endodontium en het parodontium kunnen op 2 manieren met elkaar in contact komen:
➢ Anatomische verbinding
➢ Niet-fysiologische verbinding
Niet-fysiologische verbinding
• Iatrogene fouten zoals wortelperforatie (fouten die gemaakt worden door behandelaren)
• Wortelfractuur
Differentiële diagnose
• In bepaalde omstandigheden worden schadelijke agentia (micro-organismen en hun toxine die zij
uitscheiden) via de verschillende verbindingen uitgewisseld, zodat aandoeningen van het
endodontium invloed kunnen hebben op het parodontium en omgekeerd.
• Hierdoor gelijklopende klinische symptomen:
➢ Pijn
➢ Diepe pockets
➢ Verhoogde tandmobiliteit
➢ Fistelvorming
➢ Botverlies (resorptie botcam)
Een differentiaal diagnostische uitdaging!!!!!!!
2
,• Welke pathologie ligt aan de basis? Endodontisch of parodontaal?
Vitaal gebitselement zonder parodontale en endodontische pathologie
• Koude test + (normale reactie)
• Geen verdiepte pockets
• Geen pijn
• Percussie test – (normale reactie)
• Geen mobiliteit
Diagnostiek van paro-endo aandoeningen
• Primaire parodontale laesie
• Primaire endodontische laesie
• Primaire endodontische laesie met secundaire parodontale complicatie
• Primaire parodontale laesie met secundaire endodontische complicatie
• Gecombineerde laesie
Primaire parodontale laesie
• Verdiepte pockets en aanhechtingsverlies meestal verspreid over de hele mond.
• Vaak brede parodontale laesies (elke vlak bijv. 7-8mm)
• Resorptie botkam, botafbraak
• Plaque en tandsteen
• Soms tandmobiliteit (door botverlies)
• Soms pijn, meestal asymptomatisch
• Vieze smaak
• Pus uit pocket
• Bloeding na sonderen
• Afgeplatte papillen
• Aanhechtingsverlies
• Vitaliteit positief (geen endodontisch probleem)
• Therapie: parodontale behandeling (scalen + rootplanning + immuun fitness omhoog krikken)
• Prognose: afhankelijk van veel factoren, meestal +
Parodontaal abces (wanneer ontstekingsvocht niet meer naar buiten kan)
• Plaque en tandsteen
• Resorptiebotkam, botafbraak
• Kloppende pijn/zwelling
• Vitaliteitpositief
• Soms percussie gevoelig
• Soms mobiliteit
• Soms fistel met (pusafvloed)
• Therapie: parodontale behandeling
• Prognose: +/- afhankelijk van de hoeveelheid botafbraak.
➢ Wanneer kan een parodontaal abces ontstaan? → op het moment als je een parodontale
behandeling hebt uitgevoerd, waarbij je tandsteen laat zitten en wanneer je gingiva reageert
en strak rondom de tand en kiezen gaat zitten, maar er wel nog rest tandsteen zit kan er een
lokaal abces ontstaan
Primaire endodontische laesie
Oorzaken endopathologie
• Cariës
3
, • Excessieve tandslijtage
• Restauratief handelen
• Traumatische verwondingen
Reversibele pulpitis
• Soms verhoogde gevoeligheid bij koude test die iets langer aanhoudt dan normaal na het
wegnemen van de prikkel (tot 10 sec)
• Soms percussie pijn
• Zeer zelden: peri apicale radiolucentie
• Zelden: verbreding parodontaal ligament
• Therapie: wegnemen van de bron van irritatie
• Prognose: +
Irreversibele pulpitis en pulpa necrose
• Vitaliteit: positief of negatief
• Initieel: soms spontane, uitstralende pijn
• Nadien, soms percussie gevoelig
• Therapie: endodontische behandeling
• Prognose: +
Peri apicaal abces
• Vitaliteit negatief
• Distale en mesiale botkam intact
• Soms peri apicale radiolucentie
• Soms kloppende pijn/zwelling
• Soms percussie pijn
• Soms mobiliteit
• Soms palpatie gevoelig
• Soms fistel/pocket (pusvloei) (diepe lokale pocket aanwezig)
• Therapie: endodontische behandeling
• Prognose: +/-
Primaire endodontische laesie met secundaire parodontale complicatie
• Het wortelkanaal wordt door cariës, trauma en/of coronale micro-lekkage geïnfecteerd.
• Wanneer de pulpa necrotisch wordt zal dit leiden tot een peri apicale ontsteking.
• Ontstekingen aan het (apicale) worteloppervlak kunnen op verschillende wijze draineren (blz 292)
• .....ook langs het worteloppervlak / wortelstam ter hoogte van furcaties en door de bot.
• Kenmerkend voor endodontologische fistels die uitgaan van de furcatie, is het ontbreken van
tekenen van afbraak van de alveolaire botrand.
Voor de behandelend mondhygiënist
Wees bedacht op een endo/paro probleem wanneer er een solitaire diepe pocket aanwezig is (of een
furcatie die eerst niet te meten was) bij een element welke fors gevuld is of waar cariës aanwezig is!
ZEKER WANEER ER PARODONTAAL NAUWELIJKS PROBLEMEN ZIJN!!
Diagnostische kenmerken
• Smalle lokale pocket (was voorheen niet aanwezig, korte pathogenese)
• Pus afvloed (vieze smaak na zuigen)
• Ontbreken van pulpa vitaliteit
• Soms restvitaliteit in één van de kanalen kan voor verwarring zorgen (partiële avitaliteit)
4
PARO- ENDOPROBLEMEN ............................................................................................................. 2
WANNEER STUUR JE EEN PATIËNT NAAR DE PARODONTOLOOG .................................................... 6
MICROBIOLOGIE EN ANTIBIOTICUMGEBRUIK IN DE PARODONTOLOGIE ....................................... 14
INDICATIES PARODONTALE CHIRURGIE ....................................................................................... 22
IMPLANTOLOGIE INTRODUCTIE .................................................................................................. 38
AIR- POLISHEN............................................................................................................................ 46
PERI-IMPLANTITIS, MUCOSITIS EN DE NULMETING ...................................................................... 58
NAZORG BIJ IMPLANTATEN ........................................................................................................ 75
1
, Paro- endoproblemen
Leerdoelen
• Je begrijpt hoe het endodontium en het parodontium elkaar kunnen beïnvloeden en dat het paro-
endoprobleem een differentiaal diagnostische uitdaging is.
• Je kent de diagnostische criteria die kunnen helpen om de oorsprong van het paro-endoprobleem
op te sporen en daarmee een inschatting te maken van de prognose.
• Je kan een (differentiaal)diagnose stellen bij een paro-endo probleem en weet welke vervolg
behandeling uitgevoerd zal moeten worden (door een tandarts/specialist)
Parodontium- Endodontium
Gebitselement is bevestigt in de alveolaire bot, Parodontium en endodontium staan met elkaar in
contact/ verbinding.
➢ Pulpodentialecomplex (zenuwweefsel, bloedvaten) → endodontium
- In gezonde situatie; steriel
Hoe maakt de endodontium contact met het parodontium?:
➢ Foramen apicale,
➢ Dentine tubuli
➢ Accessorische kanalen (vanuit pulpa richting de furcatie)
➢ Laterale kanalen (vanuit pulpa richting de buitenkant van de wortel)
Anatomische verbinding
• Het foramen apicale, deze bevindt zich ter hoogte van iedere apex.
• De laterale kanalen, aftakkingen van het wortelkanaal naar lateraal.
• De accessorische kanalen verbinden de pulpa met de interradiculaire ruimte o.a. door de bodem
van de pulpakamer
• Dentinetubuli (blootliggende) indien wortelcement is verdwenen.
Laterale kanalen en foramen apicale
Wortel is bedenkt met wortelcement, wat de kanalen beschermt. Maar als die verdwenen zijn dan
maakt het contact met de buitenwereld. Meer naar apicaal zijn meer laterale kanalen
Het endodontium en het parodontium kunnen op 2 manieren met elkaar in contact komen:
➢ Anatomische verbinding
➢ Niet-fysiologische verbinding
Niet-fysiologische verbinding
• Iatrogene fouten zoals wortelperforatie (fouten die gemaakt worden door behandelaren)
• Wortelfractuur
Differentiële diagnose
• In bepaalde omstandigheden worden schadelijke agentia (micro-organismen en hun toxine die zij
uitscheiden) via de verschillende verbindingen uitgewisseld, zodat aandoeningen van het
endodontium invloed kunnen hebben op het parodontium en omgekeerd.
• Hierdoor gelijklopende klinische symptomen:
➢ Pijn
➢ Diepe pockets
➢ Verhoogde tandmobiliteit
➢ Fistelvorming
➢ Botverlies (resorptie botcam)
Een differentiaal diagnostische uitdaging!!!!!!!
2
,• Welke pathologie ligt aan de basis? Endodontisch of parodontaal?
Vitaal gebitselement zonder parodontale en endodontische pathologie
• Koude test + (normale reactie)
• Geen verdiepte pockets
• Geen pijn
• Percussie test – (normale reactie)
• Geen mobiliteit
Diagnostiek van paro-endo aandoeningen
• Primaire parodontale laesie
• Primaire endodontische laesie
• Primaire endodontische laesie met secundaire parodontale complicatie
• Primaire parodontale laesie met secundaire endodontische complicatie
• Gecombineerde laesie
Primaire parodontale laesie
• Verdiepte pockets en aanhechtingsverlies meestal verspreid over de hele mond.
• Vaak brede parodontale laesies (elke vlak bijv. 7-8mm)
• Resorptie botkam, botafbraak
• Plaque en tandsteen
• Soms tandmobiliteit (door botverlies)
• Soms pijn, meestal asymptomatisch
• Vieze smaak
• Pus uit pocket
• Bloeding na sonderen
• Afgeplatte papillen
• Aanhechtingsverlies
• Vitaliteit positief (geen endodontisch probleem)
• Therapie: parodontale behandeling (scalen + rootplanning + immuun fitness omhoog krikken)
• Prognose: afhankelijk van veel factoren, meestal +
Parodontaal abces (wanneer ontstekingsvocht niet meer naar buiten kan)
• Plaque en tandsteen
• Resorptiebotkam, botafbraak
• Kloppende pijn/zwelling
• Vitaliteitpositief
• Soms percussie gevoelig
• Soms mobiliteit
• Soms fistel met (pusafvloed)
• Therapie: parodontale behandeling
• Prognose: +/- afhankelijk van de hoeveelheid botafbraak.
➢ Wanneer kan een parodontaal abces ontstaan? → op het moment als je een parodontale
behandeling hebt uitgevoerd, waarbij je tandsteen laat zitten en wanneer je gingiva reageert
en strak rondom de tand en kiezen gaat zitten, maar er wel nog rest tandsteen zit kan er een
lokaal abces ontstaan
Primaire endodontische laesie
Oorzaken endopathologie
• Cariës
3
, • Excessieve tandslijtage
• Restauratief handelen
• Traumatische verwondingen
Reversibele pulpitis
• Soms verhoogde gevoeligheid bij koude test die iets langer aanhoudt dan normaal na het
wegnemen van de prikkel (tot 10 sec)
• Soms percussie pijn
• Zeer zelden: peri apicale radiolucentie
• Zelden: verbreding parodontaal ligament
• Therapie: wegnemen van de bron van irritatie
• Prognose: +
Irreversibele pulpitis en pulpa necrose
• Vitaliteit: positief of negatief
• Initieel: soms spontane, uitstralende pijn
• Nadien, soms percussie gevoelig
• Therapie: endodontische behandeling
• Prognose: +
Peri apicaal abces
• Vitaliteit negatief
• Distale en mesiale botkam intact
• Soms peri apicale radiolucentie
• Soms kloppende pijn/zwelling
• Soms percussie pijn
• Soms mobiliteit
• Soms palpatie gevoelig
• Soms fistel/pocket (pusvloei) (diepe lokale pocket aanwezig)
• Therapie: endodontische behandeling
• Prognose: +/-
Primaire endodontische laesie met secundaire parodontale complicatie
• Het wortelkanaal wordt door cariës, trauma en/of coronale micro-lekkage geïnfecteerd.
• Wanneer de pulpa necrotisch wordt zal dit leiden tot een peri apicale ontsteking.
• Ontstekingen aan het (apicale) worteloppervlak kunnen op verschillende wijze draineren (blz 292)
• .....ook langs het worteloppervlak / wortelstam ter hoogte van furcaties en door de bot.
• Kenmerkend voor endodontologische fistels die uitgaan van de furcatie, is het ontbreken van
tekenen van afbraak van de alveolaire botrand.
Voor de behandelend mondhygiënist
Wees bedacht op een endo/paro probleem wanneer er een solitaire diepe pocket aanwezig is (of een
furcatie die eerst niet te meten was) bij een element welke fors gevuld is of waar cariës aanwezig is!
ZEKER WANEER ER PARODONTAAL NAUWELIJKS PROBLEMEN ZIJN!!
Diagnostische kenmerken
• Smalle lokale pocket (was voorheen niet aanwezig, korte pathogenese)
• Pus afvloed (vieze smaak na zuigen)
• Ontbreken van pulpa vitaliteit
• Soms restvitaliteit in één van de kanalen kan voor verwarring zorgen (partiële avitaliteit)
4
