Sociologie
Hoodstuk 1: een mens leeft nooit alleen
1. Inleidend: sociologie?
Sociologie = bestudeert het ontstaan, voortbestaan en veranderen van
maatschappelijke patronen/wtructuren en het sociaal handelen van
mensen in interactie met deze patronen en structuren.
Het gedrag van mensen is niet louter te verklaren vanuit het individu, de
samenleving heeft er ook invloed op. Tegelijkertijd hebben individuen ook
invloed op de samenleving.
1.1. De mens maakt de samenleving
1.1.1. Mensen maken de samenleving: interactie tussen
individuen
- Samenleven = met anderen ‘samen’ leven
- We ontmoeten elkaar kan verschillend zijn
o Gewild/ongewild
o Eenmalig/herhaaldelijk
o Verbaal/non-verbaal
o …
- Bij ontmoeten ‘reageren’ we op elkaar + stemmen handelen af op
ander + houden rekening met anderen
- Webber: ons handelen is sociaal handelen
- Vranken: sociaal handelen is complex gebeuren twee dimensies
o Interactie: gaat over waarneembare handeling in
tussenmenselijke verkeerd
o Communicatie: gedachten, gevoelens en wensen over brengen
aan de ander
- Belangrijkste bij interactie en communicatie: woorden, blikken,
lichaamstaal en gedrag interpreteren gedrag andere begrijpen
- Interpreteren = betekenis geven aan
- Samenleven en een samenleving is pas mogelijk wanneer mensen
aan dezelfde situatie dezelfde interpretatie/betekenis geven
- Gedeelde interpretatie is belangrijk
o Weten wat te verwachten
o Ontstaan van voorspelbaarheid en routine
o Weten in welke situatie ons serieus gedragen en welke niet
- Dezelfde betekenis geven aan een situatie dezelfde manier
regaeren
- Ontstaan van voorspelbare patronen in ons gedrag
- Ontstaan van orde
o Pas ordelijk samenleven als we grotendeels eens zijn over
definities van situatie
- Thomas-theorema: ‘als mensen situaties als echt definiëren, dan
worden die echt in hun gevolgen’
o Mens creëert zijn eigen sociale realiteit
1
, - Bestuderen van interactiepatronen noodzakelijk voor begrijpen
menselijke gedrag
- Sociologie begrijpt mens vanuit sociale vanuit interacties met zijn
omgeving
- Interacties tussen individuen = microniveau
- Interacties tussen groepen en organisaties = mesoniveau
- Gehele samenleving ontstaat er gedrag en interacties door veel
mensen in de samenlecing worden herhaald = macroniveau
Vb. voorbeeld van voorspelbare patronen: civil inattention (= beschaafd
negeren): in een drukke straat, in een lief, op de trein… maken we een
korte blik dat we elkaar hebben gezien, maar we zullen voor derest geen
aandacht aan elkaar schenken
1.1.2. Groepen en organisaties maken de samenleving
(mesoniveau)
- Na verloop van tijd in groep:
o Groepsleden hun situatie op dezelfde manier definiëren
o Ontstaan van gedragspatronen, routine en voorspelbaarheid
- Groep =
o Aantal personen met duurzame interacties
o Groepsleden nemen bepaalde positie in
o Spontaan ontstaan groepregels die gedrag bepalen en
voorspelbaar zijn
o Leden zijn gebonden door gevoel van samenhorigheid
Vier veel voorkomende groepen:
- Primaire groep
o Mensen kennen elkaar goed
o Interacties zijn intesief en hebben emotionele kant
o Groep van gelijken
o Meestal zelfde leeftijd
o Trekken vaak langdurig met elkaar op
o Vb. gezin, peergroup, hechte kotgenoten…
- Secundaire groep
o Grotere groepen
o Contacten minder intens
o Meer gericht op zakelijk en taakgericht samenwerken
o Positie is duidelijk omschreven
o Vb. monitorenploeg, collega’s, sportclub…
- Doelgroep
o Gebruikt door beleidmakers en in sectoren als zorg en opvang
o Mensen met deels dezelfde kenmerken
o Vormen niet noodzakelijk hechte groep
- Organisatie: is ook een groep, maar heeft meer specifieke
kenmerken
o Bevat mensen die samenwerken
2
, o Er is een gemeenschappelijk doel
o De interacties verlopen vanuit duidelijk omschreven posities
gericht op nastreven doel
o De organisatie is herkenbaar als geheel
o De organisatie interageert met andere organisaties
1.1.3. Instituties maken de samenleving
1.1.3.1. Wat is een institutie?
- Soort voorspelbaar gedragspatroon dat bij heel veel mensen
voorkomt
- Gedrag wordt gestandaardiseers bij veel mensen hetzelfde
- Gaat om gestandaardiseerd gedrag dat zichtbaar is in het leven van
heel veel mensen
- Soort van prefab-gedrag: model-antwoord op veel voorkomende
vragen en problemen in de omgang met anderen maakt
samenleving ordelijk
- Definitite/kenmerken van institutie
o Gestandaardiseerd interactiepatroon tussen mensen, groepen
en organisaties
o Stabiel maar kan veranderen
o Geeft routine, voorspelbaarheid en orde aan samenleven
o Geeft aantwoord op levensnoodzakelijke vragen
1.1.3.2. Voorbeelden van instituties
- Institutie arbeid
o Gewoonte, mensen komen van school en gaan daarna werken.
Is zo ontstaan omdat het door de maatschappij gecreëerd is en
zo een gewoonte geworden is
o Stabiel: bestaat al heel lang en zal nog lang blijven bestaan
o Veranderbaar: door vakbond moeten mensen minder presteren
dan voorheen, vroeger werkte dokter bij wijze van spreken aan
de lopende band, nu ook maar met bepaalde uren
o Structureert onze tijd, geeft dagritme, zorgt ervoor dat we
vaardigheden kunnen inzetten
o Leven onderhouden door geld te verdienen
- Institutie (kern)gezin
o Veel mensen vormen een gezin, ouders nemen een bepaalde
opvoeding aan
o Kerngezin blijft heersend, maar er bestaan steeds meer andere
gezinnen eenoudergezinnen, samengesteld, adoptie, pleegzorg
o Verwachtingen worden ingelost
o Voortplanting, affectie, wonen
- Institutie taal
o Iedereen praat
3
, o Laatste jaren meer engels, smstaal in het nederlands terug te
vinden
o Taal geeft orde, we begrijpen elkaar
o Levensnoodzaak = communicatie in dit geval
- Institutie onderwijs
o Leerplicht
o Vooral op scholen, maar ondertussen ook examencomissie,
duaal leren
o Geeft structuur in dag, dagindeling, jaarindeling (examens,
blok)
o Door kennis en ervaring verhoog je je levenskans en kwaliteit
diploma = job; Zonder onderwijs neem je niet deel aan de
maatschappij
1.1.3.3. Is solidariteit een institutie?
- De manier waarop de maatschappij omgaat met kwetsbare groepen
zegt iets over hoe de solidariteit is binnen de maatschappij
- Harde solidariteit = solidariteit die bij wet is vastgelegd, maatregelen
die door de regering gestemd wordt geven rechten aan de mensen
sociale zekerheid (werkende mens betaald belastingen voor bv
mensen die een uitkering krijgen voor ziekte), voorzieningen voor
zorg-opvang-begeleiding Welvaartsstaat
- Zachte solidariteit = door groepen van mensen opgericht (op basis
van vrijwilligers), geeft goed gevoel aan medewerkers, niet
geïnstitutionaliseerd, geeft gunsten en is willekeurig
Vb. music for life, de warmste week, kom op tegen kanker, voedselbank
in de buurt
1.1.3.4. Institutionalisering
- Institutionalisering = interacties tussen individuen, in groepen en
organisaties die gestandaardiseerde gedragspatronen gaan vormen.
Ze zorgen voor routine en voorspelbaarheid.
- Instituties bevinden zich op macroniveau
De samenleving maakt de mens. De samenleving maakt de mense op
twee manieren: via de structuur en via culturen.
1.2. De samenleving maakt de mens
4
Hoodstuk 1: een mens leeft nooit alleen
1. Inleidend: sociologie?
Sociologie = bestudeert het ontstaan, voortbestaan en veranderen van
maatschappelijke patronen/wtructuren en het sociaal handelen van
mensen in interactie met deze patronen en structuren.
Het gedrag van mensen is niet louter te verklaren vanuit het individu, de
samenleving heeft er ook invloed op. Tegelijkertijd hebben individuen ook
invloed op de samenleving.
1.1. De mens maakt de samenleving
1.1.1. Mensen maken de samenleving: interactie tussen
individuen
- Samenleven = met anderen ‘samen’ leven
- We ontmoeten elkaar kan verschillend zijn
o Gewild/ongewild
o Eenmalig/herhaaldelijk
o Verbaal/non-verbaal
o …
- Bij ontmoeten ‘reageren’ we op elkaar + stemmen handelen af op
ander + houden rekening met anderen
- Webber: ons handelen is sociaal handelen
- Vranken: sociaal handelen is complex gebeuren twee dimensies
o Interactie: gaat over waarneembare handeling in
tussenmenselijke verkeerd
o Communicatie: gedachten, gevoelens en wensen over brengen
aan de ander
- Belangrijkste bij interactie en communicatie: woorden, blikken,
lichaamstaal en gedrag interpreteren gedrag andere begrijpen
- Interpreteren = betekenis geven aan
- Samenleven en een samenleving is pas mogelijk wanneer mensen
aan dezelfde situatie dezelfde interpretatie/betekenis geven
- Gedeelde interpretatie is belangrijk
o Weten wat te verwachten
o Ontstaan van voorspelbaarheid en routine
o Weten in welke situatie ons serieus gedragen en welke niet
- Dezelfde betekenis geven aan een situatie dezelfde manier
regaeren
- Ontstaan van voorspelbare patronen in ons gedrag
- Ontstaan van orde
o Pas ordelijk samenleven als we grotendeels eens zijn over
definities van situatie
- Thomas-theorema: ‘als mensen situaties als echt definiëren, dan
worden die echt in hun gevolgen’
o Mens creëert zijn eigen sociale realiteit
1
, - Bestuderen van interactiepatronen noodzakelijk voor begrijpen
menselijke gedrag
- Sociologie begrijpt mens vanuit sociale vanuit interacties met zijn
omgeving
- Interacties tussen individuen = microniveau
- Interacties tussen groepen en organisaties = mesoniveau
- Gehele samenleving ontstaat er gedrag en interacties door veel
mensen in de samenlecing worden herhaald = macroniveau
Vb. voorbeeld van voorspelbare patronen: civil inattention (= beschaafd
negeren): in een drukke straat, in een lief, op de trein… maken we een
korte blik dat we elkaar hebben gezien, maar we zullen voor derest geen
aandacht aan elkaar schenken
1.1.2. Groepen en organisaties maken de samenleving
(mesoniveau)
- Na verloop van tijd in groep:
o Groepsleden hun situatie op dezelfde manier definiëren
o Ontstaan van gedragspatronen, routine en voorspelbaarheid
- Groep =
o Aantal personen met duurzame interacties
o Groepsleden nemen bepaalde positie in
o Spontaan ontstaan groepregels die gedrag bepalen en
voorspelbaar zijn
o Leden zijn gebonden door gevoel van samenhorigheid
Vier veel voorkomende groepen:
- Primaire groep
o Mensen kennen elkaar goed
o Interacties zijn intesief en hebben emotionele kant
o Groep van gelijken
o Meestal zelfde leeftijd
o Trekken vaak langdurig met elkaar op
o Vb. gezin, peergroup, hechte kotgenoten…
- Secundaire groep
o Grotere groepen
o Contacten minder intens
o Meer gericht op zakelijk en taakgericht samenwerken
o Positie is duidelijk omschreven
o Vb. monitorenploeg, collega’s, sportclub…
- Doelgroep
o Gebruikt door beleidmakers en in sectoren als zorg en opvang
o Mensen met deels dezelfde kenmerken
o Vormen niet noodzakelijk hechte groep
- Organisatie: is ook een groep, maar heeft meer specifieke
kenmerken
o Bevat mensen die samenwerken
2
, o Er is een gemeenschappelijk doel
o De interacties verlopen vanuit duidelijk omschreven posities
gericht op nastreven doel
o De organisatie is herkenbaar als geheel
o De organisatie interageert met andere organisaties
1.1.3. Instituties maken de samenleving
1.1.3.1. Wat is een institutie?
- Soort voorspelbaar gedragspatroon dat bij heel veel mensen
voorkomt
- Gedrag wordt gestandaardiseers bij veel mensen hetzelfde
- Gaat om gestandaardiseerd gedrag dat zichtbaar is in het leven van
heel veel mensen
- Soort van prefab-gedrag: model-antwoord op veel voorkomende
vragen en problemen in de omgang met anderen maakt
samenleving ordelijk
- Definitite/kenmerken van institutie
o Gestandaardiseerd interactiepatroon tussen mensen, groepen
en organisaties
o Stabiel maar kan veranderen
o Geeft routine, voorspelbaarheid en orde aan samenleven
o Geeft aantwoord op levensnoodzakelijke vragen
1.1.3.2. Voorbeelden van instituties
- Institutie arbeid
o Gewoonte, mensen komen van school en gaan daarna werken.
Is zo ontstaan omdat het door de maatschappij gecreëerd is en
zo een gewoonte geworden is
o Stabiel: bestaat al heel lang en zal nog lang blijven bestaan
o Veranderbaar: door vakbond moeten mensen minder presteren
dan voorheen, vroeger werkte dokter bij wijze van spreken aan
de lopende band, nu ook maar met bepaalde uren
o Structureert onze tijd, geeft dagritme, zorgt ervoor dat we
vaardigheden kunnen inzetten
o Leven onderhouden door geld te verdienen
- Institutie (kern)gezin
o Veel mensen vormen een gezin, ouders nemen een bepaalde
opvoeding aan
o Kerngezin blijft heersend, maar er bestaan steeds meer andere
gezinnen eenoudergezinnen, samengesteld, adoptie, pleegzorg
o Verwachtingen worden ingelost
o Voortplanting, affectie, wonen
- Institutie taal
o Iedereen praat
3
, o Laatste jaren meer engels, smstaal in het nederlands terug te
vinden
o Taal geeft orde, we begrijpen elkaar
o Levensnoodzaak = communicatie in dit geval
- Institutie onderwijs
o Leerplicht
o Vooral op scholen, maar ondertussen ook examencomissie,
duaal leren
o Geeft structuur in dag, dagindeling, jaarindeling (examens,
blok)
o Door kennis en ervaring verhoog je je levenskans en kwaliteit
diploma = job; Zonder onderwijs neem je niet deel aan de
maatschappij
1.1.3.3. Is solidariteit een institutie?
- De manier waarop de maatschappij omgaat met kwetsbare groepen
zegt iets over hoe de solidariteit is binnen de maatschappij
- Harde solidariteit = solidariteit die bij wet is vastgelegd, maatregelen
die door de regering gestemd wordt geven rechten aan de mensen
sociale zekerheid (werkende mens betaald belastingen voor bv
mensen die een uitkering krijgen voor ziekte), voorzieningen voor
zorg-opvang-begeleiding Welvaartsstaat
- Zachte solidariteit = door groepen van mensen opgericht (op basis
van vrijwilligers), geeft goed gevoel aan medewerkers, niet
geïnstitutionaliseerd, geeft gunsten en is willekeurig
Vb. music for life, de warmste week, kom op tegen kanker, voedselbank
in de buurt
1.1.3.4. Institutionalisering
- Institutionalisering = interacties tussen individuen, in groepen en
organisaties die gestandaardiseerde gedragspatronen gaan vormen.
Ze zorgen voor routine en voorspelbaarheid.
- Instituties bevinden zich op macroniveau
De samenleving maakt de mens. De samenleving maakt de mense op
twee manieren: via de structuur en via culturen.
1.2. De samenleving maakt de mens
4
