WEEK 1 – Fundamenten 2. Onhoudbare toestand, mensen besluiten
Ideeën: historische wortels sociaal contract te sluiten (met een
staat/overheid of onderling)
1. Naar een nieuw strafrecht Sociaal contract: minimaal deeltje
vrijheid afstaan aan soeverein om
- Radicaal afscheid van Romeins recht: heel van het restant zeker te zijn (vgl.
anders dan 300 jaar geleden Locke)
- Martelen tijdens verhoor: bekentenis 3. Sociaal contract bepaalt de reikwijdte van
uitgelokt, afgedwongen (foto). Hiervan overheidsmacht
zouden we nu denken: Som van minimale deeltjes vrijheid
o Machtsuitoefening zonder maat, ongelijk wordt bewaakt door soeverein die
en op het lijf gericht vrijheid m.b.v. wetten beschermt.
o In de “onmatigheid” van de lijfstraffen ligt Om te voorkomen dat mensen
een strakke economie van de macht terugvallen in de natuurtoestand
besloten (Foucault, Discipline, toezicht en zijn straffen nodig.
straf)
o Mens beheersen op een fysieke manier Recht tot straffen
o Wreedheid si niet onbeheerst maar aan o Sociaal contract bindt wetgever bij het
regelijk gebonden in een strak opstellen van wetten en het aan het
geformuleerde procedure: ‘gerechtelijk overtreden daarvan stellen van straf
spel’ o Met wetten kan macht worden uitgeoefend,
zij het alleen die macht die nuttig is voor
2. Becceria het grootste aantal mensen
o Legaliteitsbeginsel: lex certa
Spelregels veranderen anno 1800 Wat strafbaar is moet in een wet staan,
- Kritiek zwelt aan. Passend bij opgeschreven zijn
‘civilisatieproces’ (wordt beschaafder, minder Wetten moeten duidelijk zijn voor
geweld) iedereen (iedereen moet het weten en
- Tijdens deze technieken raak je je vrijheid, iedereen moet snappen wat strafbaar
autonomie over je lijf kwijt: iedereen moet is)
beschermd worden tegen de overheid (breekt Vrijheid moet ook daadwerkelijk
totaal in op wie wij zijn) gegarandeerd worden
- In de kern moet het strafrecht de burger o Soeverein kan alleen algemene wetten
beschermen maken, de rechter moet over de toepassing
- Bekendste criticus: Becceria in een concreet geval oordelen
o Heeft beschreven wat er mis was met het
strafrecht van zijn tijd Rechter in het strafrecht
o Valt mateloosheid en ongelijkheid van het - De rechter heeft tweeledige taak:
bestaande strafrecht aan o Onderzoek naar feiten (gedragingen)
o Daar blijft het niet bij: hij formuleert o Onderzoeken of feiten onder de wet vallen
grondslagen voor een ander strafrecht - Rechter mag de wetten niet interpreteren
(stelt er een ander strafrecht voor in de (geen persoonlijke omstandigheden,
plaats) strafmaxima, etc.)
- Rechter is onbetrouwbaar en moet je zoveel
Contractsdenken: wat is de verhouding tussen mogelijk inperken
mens en overheid - Dat zegt ook iets over de wetten:
o Burgers sluiten een bepaald contract met o Niet geschreven in taal die volk vreemd is
de overheid; leveren daarbij iets van hun o Wetten moeten geschreven zijn
vrijheid in om er meer voor terug te krijgen o Wetten moeten voor iedereen duidelijk zijn
– wat is de verhouding tussen overheid en
burger 3. Democratische rechtsstaat
o Drietrapsraket
1. Natuurtoestand: volledig vrij, alles doen Burgerlijke vrijheid: rechtssubjectiviteit
en laten wat we willen, niemand die je - Burger onderworpen aan de wetten die slechts
weerhoudt van doen waar je zin in hebt deel van de burger raken
Mensen zij volledig vrij maar een
‘voortdurende staat van oorlog’ die vrijheid Staat onderworpen aan recht: rechtsstaat
illusie maakt (vgl. Hobbes) - Contract bepaalt de grenzen van staatsmacht
- Eisen aan wetgeving (legaliteit)
, - Balans tussen orde, vrijheid, veiligheid o Meer aandacht voor
(rechtsbescherming en instrumentaliteit) opzet/schuld/overmacht
o Kijken naar het individu(ele geval)
o Vergelding: straf omdat is misdaan
o Mens als rechtssubject met vrije wil
Instrumentaliteit en rechtsbescherming
- Strafrecht moet nuttig effect hebben en mag
niet verder gaan dan o.b.v. sociaal contract is Wetboek van strafrecht
toegestaan - Strafrecht ultimum remedium
- Legaliteit, met groot vertrouwen in de rechter
Spanningsvelden - Veel nadruk op opzet en schuld. Wilsvrijheid
- Becceria: bescherming/instrumentaliteit: als uitgangspunt
o Burgerlijke vrijheden gegarandeerd - Verenigingstheorie: vergelding en preventie
o Voorkomen van terugval in natuurtoestand
- Rousseau: volk en algemene wil Wetboek treed in 1886 in werking
o Wetten geven uiting aan algemene wil - Plm 1880 moderne richting:
o Algemene wil is meer dan som van o Meer aandacht voor de mens als mens
particulieren willen o Geen vergelding maar speciale preventie
o Strafrecht: afdwingen algemene wil o Maar ook: strafrecht als sociale verdediging
o Wat is in het algemeen belang: dat wat o Van individu naar collectief
strafbaar is daarvan vinden wij allemaal
dat het strafbaar moet zijn Moderne richting
o Strafrecht deel groter project: - Differentiatie tussen daders
natievorming o Introductie apart kinderstraf(proces)recht
- Ideeën van Becceria en Rousseau raken o Aandacht voor ‘psychopaten’
vermengd - Diferentiatie tussen sancties
o Straf en maatregel
Garantie van vrijheid in een gemeenschap - Sociale verdediging:
waarin het volk de wetten samenstelt en waarin o Strafbaarstellingen om bestaande orde te
de staat en het volk aan de wetten onderworpen waarborgen
zijn (volk=burger en onderdaan)
Moderne richting voedingsbodem voor
4. Strafrecht in ontwikkeling autoritaire richting
- Beccaria ten grave gedragen
- Concrete vertaling van (sommige) ideeën van o ‘Gesundes Volksempfinden’ bepaalt wat
Becceria strafbaar is
- 1810: Code Pénal/Code d’instruction o Onbepaalde straffen
criminelle o Ontmenselijking
o Strikt legaliteitsbeginsel
o Geen rechterlijke vrijheid WOII
o Nadruk op orde - Op de puinhopen van WOII staat Vrouwe
o Openbaar ministerie Justitia weer op
o Jury - Rechtsstaat en rechtssubject herontdenkt
- 1811: ook in NL van kracht - Herbezinning op het strafrecht
Strafrecht 19e eeuw: klassiek strafrecht (geen jaartallen leren, alleen ongeveer wat
- Uitgangspunten wanneer)
o Strikte scheiding der machten
o Legaliteitsbeginsel, incl. rechterlijke
interpretatieONvrijheid WEEK 2 – Fundamenten
o Strafbare gedraging staat centraal Legaliteit, codificatie en wetgeving
o Utilisch: straf ter preventie
o Mens als rechtssubject • Wetten
• Codificatie
In de loop van de 19e eeuw evolueert het • Herkomst legaliteitsbeginsel
klassieke denken in neoklassiek denken • Redenen voor legaliteitsbeginsel
- Uitgangspunten: • Aspecten van het legaliteitsbeginsel
o Meer rechterlijke interpretatievrijheid • Visies op het legaliteitsbeginsel
o Mogelijkheid van afzien van vervolging
Wetten
Ideeën: historische wortels sociaal contract te sluiten (met een
staat/overheid of onderling)
1. Naar een nieuw strafrecht Sociaal contract: minimaal deeltje
vrijheid afstaan aan soeverein om
- Radicaal afscheid van Romeins recht: heel van het restant zeker te zijn (vgl.
anders dan 300 jaar geleden Locke)
- Martelen tijdens verhoor: bekentenis 3. Sociaal contract bepaalt de reikwijdte van
uitgelokt, afgedwongen (foto). Hiervan overheidsmacht
zouden we nu denken: Som van minimale deeltjes vrijheid
o Machtsuitoefening zonder maat, ongelijk wordt bewaakt door soeverein die
en op het lijf gericht vrijheid m.b.v. wetten beschermt.
o In de “onmatigheid” van de lijfstraffen ligt Om te voorkomen dat mensen
een strakke economie van de macht terugvallen in de natuurtoestand
besloten (Foucault, Discipline, toezicht en zijn straffen nodig.
straf)
o Mens beheersen op een fysieke manier Recht tot straffen
o Wreedheid si niet onbeheerst maar aan o Sociaal contract bindt wetgever bij het
regelijk gebonden in een strak opstellen van wetten en het aan het
geformuleerde procedure: ‘gerechtelijk overtreden daarvan stellen van straf
spel’ o Met wetten kan macht worden uitgeoefend,
zij het alleen die macht die nuttig is voor
2. Becceria het grootste aantal mensen
o Legaliteitsbeginsel: lex certa
Spelregels veranderen anno 1800 Wat strafbaar is moet in een wet staan,
- Kritiek zwelt aan. Passend bij opgeschreven zijn
‘civilisatieproces’ (wordt beschaafder, minder Wetten moeten duidelijk zijn voor
geweld) iedereen (iedereen moet het weten en
- Tijdens deze technieken raak je je vrijheid, iedereen moet snappen wat strafbaar
autonomie over je lijf kwijt: iedereen moet is)
beschermd worden tegen de overheid (breekt Vrijheid moet ook daadwerkelijk
totaal in op wie wij zijn) gegarandeerd worden
- In de kern moet het strafrecht de burger o Soeverein kan alleen algemene wetten
beschermen maken, de rechter moet over de toepassing
- Bekendste criticus: Becceria in een concreet geval oordelen
o Heeft beschreven wat er mis was met het
strafrecht van zijn tijd Rechter in het strafrecht
o Valt mateloosheid en ongelijkheid van het - De rechter heeft tweeledige taak:
bestaande strafrecht aan o Onderzoek naar feiten (gedragingen)
o Daar blijft het niet bij: hij formuleert o Onderzoeken of feiten onder de wet vallen
grondslagen voor een ander strafrecht - Rechter mag de wetten niet interpreteren
(stelt er een ander strafrecht voor in de (geen persoonlijke omstandigheden,
plaats) strafmaxima, etc.)
- Rechter is onbetrouwbaar en moet je zoveel
Contractsdenken: wat is de verhouding tussen mogelijk inperken
mens en overheid - Dat zegt ook iets over de wetten:
o Burgers sluiten een bepaald contract met o Niet geschreven in taal die volk vreemd is
de overheid; leveren daarbij iets van hun o Wetten moeten geschreven zijn
vrijheid in om er meer voor terug te krijgen o Wetten moeten voor iedereen duidelijk zijn
– wat is de verhouding tussen overheid en
burger 3. Democratische rechtsstaat
o Drietrapsraket
1. Natuurtoestand: volledig vrij, alles doen Burgerlijke vrijheid: rechtssubjectiviteit
en laten wat we willen, niemand die je - Burger onderworpen aan de wetten die slechts
weerhoudt van doen waar je zin in hebt deel van de burger raken
Mensen zij volledig vrij maar een
‘voortdurende staat van oorlog’ die vrijheid Staat onderworpen aan recht: rechtsstaat
illusie maakt (vgl. Hobbes) - Contract bepaalt de grenzen van staatsmacht
- Eisen aan wetgeving (legaliteit)
, - Balans tussen orde, vrijheid, veiligheid o Meer aandacht voor
(rechtsbescherming en instrumentaliteit) opzet/schuld/overmacht
o Kijken naar het individu(ele geval)
o Vergelding: straf omdat is misdaan
o Mens als rechtssubject met vrije wil
Instrumentaliteit en rechtsbescherming
- Strafrecht moet nuttig effect hebben en mag
niet verder gaan dan o.b.v. sociaal contract is Wetboek van strafrecht
toegestaan - Strafrecht ultimum remedium
- Legaliteit, met groot vertrouwen in de rechter
Spanningsvelden - Veel nadruk op opzet en schuld. Wilsvrijheid
- Becceria: bescherming/instrumentaliteit: als uitgangspunt
o Burgerlijke vrijheden gegarandeerd - Verenigingstheorie: vergelding en preventie
o Voorkomen van terugval in natuurtoestand
- Rousseau: volk en algemene wil Wetboek treed in 1886 in werking
o Wetten geven uiting aan algemene wil - Plm 1880 moderne richting:
o Algemene wil is meer dan som van o Meer aandacht voor de mens als mens
particulieren willen o Geen vergelding maar speciale preventie
o Strafrecht: afdwingen algemene wil o Maar ook: strafrecht als sociale verdediging
o Wat is in het algemeen belang: dat wat o Van individu naar collectief
strafbaar is daarvan vinden wij allemaal
dat het strafbaar moet zijn Moderne richting
o Strafrecht deel groter project: - Differentiatie tussen daders
natievorming o Introductie apart kinderstraf(proces)recht
- Ideeën van Becceria en Rousseau raken o Aandacht voor ‘psychopaten’
vermengd - Diferentiatie tussen sancties
o Straf en maatregel
Garantie van vrijheid in een gemeenschap - Sociale verdediging:
waarin het volk de wetten samenstelt en waarin o Strafbaarstellingen om bestaande orde te
de staat en het volk aan de wetten onderworpen waarborgen
zijn (volk=burger en onderdaan)
Moderne richting voedingsbodem voor
4. Strafrecht in ontwikkeling autoritaire richting
- Beccaria ten grave gedragen
- Concrete vertaling van (sommige) ideeën van o ‘Gesundes Volksempfinden’ bepaalt wat
Becceria strafbaar is
- 1810: Code Pénal/Code d’instruction o Onbepaalde straffen
criminelle o Ontmenselijking
o Strikt legaliteitsbeginsel
o Geen rechterlijke vrijheid WOII
o Nadruk op orde - Op de puinhopen van WOII staat Vrouwe
o Openbaar ministerie Justitia weer op
o Jury - Rechtsstaat en rechtssubject herontdenkt
- 1811: ook in NL van kracht - Herbezinning op het strafrecht
Strafrecht 19e eeuw: klassiek strafrecht (geen jaartallen leren, alleen ongeveer wat
- Uitgangspunten wanneer)
o Strikte scheiding der machten
o Legaliteitsbeginsel, incl. rechterlijke
interpretatieONvrijheid WEEK 2 – Fundamenten
o Strafbare gedraging staat centraal Legaliteit, codificatie en wetgeving
o Utilisch: straf ter preventie
o Mens als rechtssubject • Wetten
• Codificatie
In de loop van de 19e eeuw evolueert het • Herkomst legaliteitsbeginsel
klassieke denken in neoklassiek denken • Redenen voor legaliteitsbeginsel
- Uitgangspunten: • Aspecten van het legaliteitsbeginsel
o Meer rechterlijke interpretatievrijheid • Visies op het legaliteitsbeginsel
o Mogelijkheid van afzien van vervolging
Wetten
