Ethologie van runderen
eerstof: Chapter: behaviour of cattle. Zeker te bekijken: https://www.youtube.com/watch?v=aLajkg5e8U0
https://www.youtube.com/watch?v=byHwvEk8E0s&list=PLBkiZg2mdALvSB6clj5LnIuDd9GRY6R3h
http://www.cowsignals.com/blog/happy_cows_coming_out_in_the_summer
http://www.linkedin.com/pulse/unique-concept-load-select-cows-stress-free-joep-driessen
http://www.cowsignals.com/
http://veeteelt.nl/fokkerij/video/video-over-low-stress-stockmanship
http://www.grandin.com/videos/videos.html / http://www.grandin.com/
Evolutie en domesticatie
Het rund was vroeger een prooidier dus hij mocht zijn pijn en angst niet laten zien. Na de domesticatie
werden dieren geselecteerd op hanteerbaarheid.
Terugfokken van de oerrund
Heckrund is een terugfok programma naar de oorspronkelijke oerrund
(begrazingsproject, o.a. Oostvaardersplassen NL). Heinz en Lutz Heck zijn
hiermee begonnen in de jaren 1930. Ze hebben 2 onafhankelijke lijnen genomen;
Tegenstanders vinden dat ze niet met de meest geschikte rassen hebben gekruist waardoor er te weing
genetische diversiteit aanwezig is en de dieren zijn niet raszuiver (bv roodbonte kalfjes). De horens zijn
verkeerd en ze verdedigen hun kalfjes niet fanatiek (predatie?).
Stichting Taurus/ Project Tauros is een terugfokprogramma naar de oorspronkelijke oerrund. Rewilding
Europe wil deze oerossen over de Europese natuurgebieden verspreiden (ze zouden helpen om het
landschap open te houden).
Sociale organisatie van wilde runderen
Bijvoorbeeld de Chillingham kudde en de Camargue kudde.
Een kudde is een groep van 10-100 koeien met opgroeiende kalven en pinken. Het zijn grote groepen met
permanente subgroepen (synchronisatie). Er is een sociale rangorde aanwezig die vaak lang stabiel en -+
lineair (afhankelijk van groepsgrootte en al dan niet samen opgegroeid) blijft. Positie is gebaseerd op het
fysieke (leeftijd, gewicht, horens), op het karakter (temperament, zelfvertrouwen) en op de rang van de
moeder.
Bij de stieren is de rangorde meer lineairmaar veel minder stabiel. Stieren die 3-5 jaar oud zijn, zijn de
meest dominante en hebben de meeste nakomelingen. Jong-volwassen stieren (vanaf 3-4 jaar) zijn
“vrijgezellen”, ze vormen groepjes aan de rand of buiten de kudde –> solitair. Tijdens het
voortplantingsseizoen sluit de stier zich aan bij de kudde.
, Sensorische systemen en basis communicatie: zintuigen
De reuk en de geur zijn heel belangrijkvoor sociaal, seksueel en maternaal gedrag en ze zijn
goed ontwikkeld. Runderen hebben meerdere geurklieren (interdigitaal, infra-orbitaal, lies,
vetklier,etc.). Ze hebben ook 2 reuk organen: de neus en de vomeronasal orgaan, die ze
gebruiken door te flechmen of door hun neus te likken (ze duwen de geur in het
vomeronasaal orgaan).
Runderen kunnen veel kleinere verschillen in geurconcentratie waarnemen dan de mens. Ze kiezen hun
voer voornamelijk op de geur en hierdoor vermijden ze te grazen nabij mestvlaaien (mestbossen in de
weide). Ze gebruiken voornamelijk intra-species communicatie, runderen kunnen bronst signaleren en
detecteren via de vaginale uitvloei, urine en speeksel. Dit is nodig voor de sociale herkenning van met
moeder en de kalf. Hieraan kan men ook de psychologische staat van een dier kennen, bv. of het dier
gestrest is.
Smaak: een rund heeft receptoren op haar tong voor alle 5 basis smaken (zuur, zout, zoet, bitter en
umami). De smaakperceptie bij koeien is niet hetzelfde als die van andere dieren omdat koeien meer
tolerant zijn voor een bittere smaak dan andere zoogdieren. Anders zou de natuurlijke dieet te gelimiteerd
zijn en de micro-organismen in de rumen zijn goed in “de-toxiceren”. Het is de laatste zintuig voor het dier
het voedsel zal inslikken, het reguleert de opname van geschikt voedsel en het weigeren van ongeschikt
voedsel:
Umami (unanieme preferentie): “proteïnen”,
Zoet (preferentie): “koolhydraten” (?),
Zout (preferentie afh van noodzaak): “mineralen”,
Bitter (wordt afgekeurd bij hogere concentratie): “toxines”(?),
Zuur: ? (verdorven voeding?),
Het is belangrijk voor de smakelijkheid van de formulering van de voeder (= startvoeder voor gespeende
kalveren), bv. gespeende Holstein kalven verkiezen gezoet voer en gerst boven haver. Ze leggen link tussen
pre en post-digestieve gewaarwording (ervaringen worden gebruikt in latere selectie van voer).
Gehoor en vocalisatie: runderen zijn niet erg vocaal in vergelijking met de oeros die zijn vocalisaties
gebruikte voor ruimtelijke en sociale cohesie. Ze geven info over de leeftijd, geslacht, dominantie rangorde,
reproductiestatus en emotionele status. Het kan ook als een stressindicator (bij bv. pijn of isolatie)
gebruikt worden in audits van slachthuizen.
Kalveren vocaliseren meer bij separatie van de koe en het spenen. Het zorgt ook voor een individuele
herkenning, kalven herkennen hun moeder via gehoor al na 24 uur.
Het gehoor is bij stieren minder van belang voor de oestrusdetectie dan zich en geur. Dove stieren
kunnen nog steeds vaarzen in oestrus detecteren.
Vocalisaties van de mens zijn groter dan de mechanische geluiden. Runderen hebben gebruiken
vocalisaties als verschillende gradaties van opwinding i.p.v. verschillen in betekenis; meestal vocaliseren
ze uit frustratie, stress, groepscohesie:
Kalf dat te ver afdwaalt;
Bij aantasting van het welzijn, bv. drijven, behandelen, fixeren, dystocia (steekt de tong uit);
Bij angst/ dreiging (weglopen);
Minder vocalisatie
bij positieve opwinding (tenzij
anticipatie op iets opwindends
zoals voeder);
eerstof: Chapter: behaviour of cattle. Zeker te bekijken: https://www.youtube.com/watch?v=aLajkg5e8U0
https://www.youtube.com/watch?v=byHwvEk8E0s&list=PLBkiZg2mdALvSB6clj5LnIuDd9GRY6R3h
http://www.cowsignals.com/blog/happy_cows_coming_out_in_the_summer
http://www.linkedin.com/pulse/unique-concept-load-select-cows-stress-free-joep-driessen
http://www.cowsignals.com/
http://veeteelt.nl/fokkerij/video/video-over-low-stress-stockmanship
http://www.grandin.com/videos/videos.html / http://www.grandin.com/
Evolutie en domesticatie
Het rund was vroeger een prooidier dus hij mocht zijn pijn en angst niet laten zien. Na de domesticatie
werden dieren geselecteerd op hanteerbaarheid.
Terugfokken van de oerrund
Heckrund is een terugfok programma naar de oorspronkelijke oerrund
(begrazingsproject, o.a. Oostvaardersplassen NL). Heinz en Lutz Heck zijn
hiermee begonnen in de jaren 1930. Ze hebben 2 onafhankelijke lijnen genomen;
Tegenstanders vinden dat ze niet met de meest geschikte rassen hebben gekruist waardoor er te weing
genetische diversiteit aanwezig is en de dieren zijn niet raszuiver (bv roodbonte kalfjes). De horens zijn
verkeerd en ze verdedigen hun kalfjes niet fanatiek (predatie?).
Stichting Taurus/ Project Tauros is een terugfokprogramma naar de oorspronkelijke oerrund. Rewilding
Europe wil deze oerossen over de Europese natuurgebieden verspreiden (ze zouden helpen om het
landschap open te houden).
Sociale organisatie van wilde runderen
Bijvoorbeeld de Chillingham kudde en de Camargue kudde.
Een kudde is een groep van 10-100 koeien met opgroeiende kalven en pinken. Het zijn grote groepen met
permanente subgroepen (synchronisatie). Er is een sociale rangorde aanwezig die vaak lang stabiel en -+
lineair (afhankelijk van groepsgrootte en al dan niet samen opgegroeid) blijft. Positie is gebaseerd op het
fysieke (leeftijd, gewicht, horens), op het karakter (temperament, zelfvertrouwen) en op de rang van de
moeder.
Bij de stieren is de rangorde meer lineairmaar veel minder stabiel. Stieren die 3-5 jaar oud zijn, zijn de
meest dominante en hebben de meeste nakomelingen. Jong-volwassen stieren (vanaf 3-4 jaar) zijn
“vrijgezellen”, ze vormen groepjes aan de rand of buiten de kudde –> solitair. Tijdens het
voortplantingsseizoen sluit de stier zich aan bij de kudde.
, Sensorische systemen en basis communicatie: zintuigen
De reuk en de geur zijn heel belangrijkvoor sociaal, seksueel en maternaal gedrag en ze zijn
goed ontwikkeld. Runderen hebben meerdere geurklieren (interdigitaal, infra-orbitaal, lies,
vetklier,etc.). Ze hebben ook 2 reuk organen: de neus en de vomeronasal orgaan, die ze
gebruiken door te flechmen of door hun neus te likken (ze duwen de geur in het
vomeronasaal orgaan).
Runderen kunnen veel kleinere verschillen in geurconcentratie waarnemen dan de mens. Ze kiezen hun
voer voornamelijk op de geur en hierdoor vermijden ze te grazen nabij mestvlaaien (mestbossen in de
weide). Ze gebruiken voornamelijk intra-species communicatie, runderen kunnen bronst signaleren en
detecteren via de vaginale uitvloei, urine en speeksel. Dit is nodig voor de sociale herkenning van met
moeder en de kalf. Hieraan kan men ook de psychologische staat van een dier kennen, bv. of het dier
gestrest is.
Smaak: een rund heeft receptoren op haar tong voor alle 5 basis smaken (zuur, zout, zoet, bitter en
umami). De smaakperceptie bij koeien is niet hetzelfde als die van andere dieren omdat koeien meer
tolerant zijn voor een bittere smaak dan andere zoogdieren. Anders zou de natuurlijke dieet te gelimiteerd
zijn en de micro-organismen in de rumen zijn goed in “de-toxiceren”. Het is de laatste zintuig voor het dier
het voedsel zal inslikken, het reguleert de opname van geschikt voedsel en het weigeren van ongeschikt
voedsel:
Umami (unanieme preferentie): “proteïnen”,
Zoet (preferentie): “koolhydraten” (?),
Zout (preferentie afh van noodzaak): “mineralen”,
Bitter (wordt afgekeurd bij hogere concentratie): “toxines”(?),
Zuur: ? (verdorven voeding?),
Het is belangrijk voor de smakelijkheid van de formulering van de voeder (= startvoeder voor gespeende
kalveren), bv. gespeende Holstein kalven verkiezen gezoet voer en gerst boven haver. Ze leggen link tussen
pre en post-digestieve gewaarwording (ervaringen worden gebruikt in latere selectie van voer).
Gehoor en vocalisatie: runderen zijn niet erg vocaal in vergelijking met de oeros die zijn vocalisaties
gebruikte voor ruimtelijke en sociale cohesie. Ze geven info over de leeftijd, geslacht, dominantie rangorde,
reproductiestatus en emotionele status. Het kan ook als een stressindicator (bij bv. pijn of isolatie)
gebruikt worden in audits van slachthuizen.
Kalveren vocaliseren meer bij separatie van de koe en het spenen. Het zorgt ook voor een individuele
herkenning, kalven herkennen hun moeder via gehoor al na 24 uur.
Het gehoor is bij stieren minder van belang voor de oestrusdetectie dan zich en geur. Dove stieren
kunnen nog steeds vaarzen in oestrus detecteren.
Vocalisaties van de mens zijn groter dan de mechanische geluiden. Runderen hebben gebruiken
vocalisaties als verschillende gradaties van opwinding i.p.v. verschillen in betekenis; meestal vocaliseren
ze uit frustratie, stress, groepscohesie:
Kalf dat te ver afdwaalt;
Bij aantasting van het welzijn, bv. drijven, behandelen, fixeren, dystocia (steekt de tong uit);
Bij angst/ dreiging (weglopen);
Minder vocalisatie
bij positieve opwinding (tenzij
anticipatie op iets opwindends
zoals voeder);
