24
Geowijzer samenvatting
Bij warmtekrachtontkoppeling wordt tegelijk elektriciteit en warmte geproduceerd. Dit wordt
geproduceerd door het verbranden van aardgas of biomassa. Of de energie al dan niet groen is
hangt er vanaf welke brandstof (biomassa of aardgas) er gebruikt wordt. De geproduceerde
warmte kan worden gebruikt voor stadverwarming of industrie.
12.1 Kaartvaardigheden
Kaarten zijn niet alleen belangrijk bij het schoolvak aardrijkskunde. Ook bij andere vakken
lezen kinderen kaarten.
Kaarten zijn belangrijk omdat:
je hiermee de weg kunt vinden
je hiermee een beeld van de wereld kunnen ontwikkelen
kaarten in één oogopslag veel informatie geven
ze de spreiding van verschijnselen laten zien
ze ook geschikt zijn om kinderen aan het denken te zetten.
Niet alleen simpele vaardigheden als het aflezen van symbolen, maar ook hogere
denkvaardigheden kunnen worden geoefend tijdens het kaartlezen. Bij een goede
kaartopdracht worden meerdere kaartvaardigheden geoefend.
Kaartvaardigheden zijn in te delen in verschillende vaardigheden van lagere tot hogere
denkvaardigheden:
• kaartproductie; zelf maken van kaarten of delen van een kaart
• kaartselectie; juiste kaart of kaarten vinden
• kaartlezen; informatie van een kaart aflezen, ordenen en beschrijven van gegevens
• kaartvisualisatie; realistische voorstelling maken van informatie op de kaart
• kaartanalyse; ontdekken van verbanden
• kaartinterpretatie; geven van een verklaring voor een gevonden verband.
12.2 Voorbereidend, aanvankelijk en voortgezet kaartlezen
Kaartlezen is een vaardigheid die aangeleerd moet worden. De ontwikkeling van kaartlezen is
in te leven in verschillende fasen; voorbereidend kaartlezen, aanvankelijk kaartlezen en
voortgezet kaartlezen.
*Voorbereidend kaartlezen
In het onderwijs met groep 1 en 2 wordt doelbewust gewerkt aan de ontwikkeling van de
ruimtelijke oriëntatie van kinderen. Alle activiteiten die erop gericht zijn jonge kinderen
basisvaardigheden aan te leren zodat ze op latere leeftijd kunnen leren om kaarten te lezen,
worden samengevat onder het begrip voorbereidend kaartlezen.
De onderdelen van het voorbereidend kaartlezen zijn:
• benoemen; ruimtelijke elementen benoemen
, 25
Geowijzer samenvatting
• abstraheren; losse elementen samenvatten tot één abstract begrip (zoals speeltuin of
winkelcentrum)
• objectiveren; zakelijke inventarisatie van een ruimte geven (beschrijven hoe je slaapkamper
eruitziet)
• ordenen; ruimte in verschillende delen ontleden (je gaat eerst door de poort en dan kom je
op de speelplaats enz.)
• lokaliseren; begrippen die afmeting, plaats, richting, afstand op een juiste manier gebruiken
• relateren; samenhang tussen inrichtingselementen noemen (een station heeft een
fietsenstalling, een taxistandplaats, een restaurant etc)
* Aanvankelijk kaartlezen
In groep 3, 4 en 5 kunnen de meeste kinderen beginnen met het aanvankelijk kaartlezen. Bij
aanvankelijk kaartlezen leren kinderen de vaardigheden die nodig zijn om informatie van een
plattegrond of kaart af te lezen. Ze moeten kaartbesef krijgen: de werkelijkheid is 3D en een
kaart is 2D. Kinderen leren de vaardigheden: kaartproductie, kaartlezen en kaartvisualisatie.
Aanvankelijk kaartlezen bestaat uit de volgende onderdelen:
plattegrond besef
lezen van kaartsymbolen
hanteren van (wind)richtingen
plaatsbepaling met behulp van coördinaten.
* Voortgezet kaartlezen
Het voortgezet kaartlezen (atlasgebruik) begint vanaf groep 6 en bestaat uit: kaartvisualisatie,
kaartinventarisatie, kaartanalyse en kaartinterpretatie. Andere vaardigheden moeten wel
geoefend blijven worden.
12.3 Digitaal kaartlezen
Door de opkomst en snelle ontwikkeling van digitale technieken zijn de afgelopen decennia
verschillende mogelijkheden ontwikkeld om kaarten digitaal te gebruiken.
Atlas: digitale kaarten kunnen in de les worden ingezet door de digitale
Bosatlas te gebruiken.
Google Earth en Google Maps: de komst van Google Earth zorgt voor meer
mogelijkheden in het aardrijkskundeonderwijs. Google Earth maakt het
mogelijk kaarten in- en uit te zoomen. Hierdoor leren kinderen te werken met
schaal en kijken vanuit verschillende perspectieven.
Andere digitale kaarten: er zijn verschillende materialen op internet en als app
beschikbaar waarbij kaarten een belangrijke rol spelen. Voor het
basisonderwijs zijn digitale leermiddelen met betrekking tot kaartvaardigheden
vaak gekoppeld aan topografie.
Geowijzer samenvatting
Bij warmtekrachtontkoppeling wordt tegelijk elektriciteit en warmte geproduceerd. Dit wordt
geproduceerd door het verbranden van aardgas of biomassa. Of de energie al dan niet groen is
hangt er vanaf welke brandstof (biomassa of aardgas) er gebruikt wordt. De geproduceerde
warmte kan worden gebruikt voor stadverwarming of industrie.
12.1 Kaartvaardigheden
Kaarten zijn niet alleen belangrijk bij het schoolvak aardrijkskunde. Ook bij andere vakken
lezen kinderen kaarten.
Kaarten zijn belangrijk omdat:
je hiermee de weg kunt vinden
je hiermee een beeld van de wereld kunnen ontwikkelen
kaarten in één oogopslag veel informatie geven
ze de spreiding van verschijnselen laten zien
ze ook geschikt zijn om kinderen aan het denken te zetten.
Niet alleen simpele vaardigheden als het aflezen van symbolen, maar ook hogere
denkvaardigheden kunnen worden geoefend tijdens het kaartlezen. Bij een goede
kaartopdracht worden meerdere kaartvaardigheden geoefend.
Kaartvaardigheden zijn in te delen in verschillende vaardigheden van lagere tot hogere
denkvaardigheden:
• kaartproductie; zelf maken van kaarten of delen van een kaart
• kaartselectie; juiste kaart of kaarten vinden
• kaartlezen; informatie van een kaart aflezen, ordenen en beschrijven van gegevens
• kaartvisualisatie; realistische voorstelling maken van informatie op de kaart
• kaartanalyse; ontdekken van verbanden
• kaartinterpretatie; geven van een verklaring voor een gevonden verband.
12.2 Voorbereidend, aanvankelijk en voortgezet kaartlezen
Kaartlezen is een vaardigheid die aangeleerd moet worden. De ontwikkeling van kaartlezen is
in te leven in verschillende fasen; voorbereidend kaartlezen, aanvankelijk kaartlezen en
voortgezet kaartlezen.
*Voorbereidend kaartlezen
In het onderwijs met groep 1 en 2 wordt doelbewust gewerkt aan de ontwikkeling van de
ruimtelijke oriëntatie van kinderen. Alle activiteiten die erop gericht zijn jonge kinderen
basisvaardigheden aan te leren zodat ze op latere leeftijd kunnen leren om kaarten te lezen,
worden samengevat onder het begrip voorbereidend kaartlezen.
De onderdelen van het voorbereidend kaartlezen zijn:
• benoemen; ruimtelijke elementen benoemen
, 25
Geowijzer samenvatting
• abstraheren; losse elementen samenvatten tot één abstract begrip (zoals speeltuin of
winkelcentrum)
• objectiveren; zakelijke inventarisatie van een ruimte geven (beschrijven hoe je slaapkamper
eruitziet)
• ordenen; ruimte in verschillende delen ontleden (je gaat eerst door de poort en dan kom je
op de speelplaats enz.)
• lokaliseren; begrippen die afmeting, plaats, richting, afstand op een juiste manier gebruiken
• relateren; samenhang tussen inrichtingselementen noemen (een station heeft een
fietsenstalling, een taxistandplaats, een restaurant etc)
* Aanvankelijk kaartlezen
In groep 3, 4 en 5 kunnen de meeste kinderen beginnen met het aanvankelijk kaartlezen. Bij
aanvankelijk kaartlezen leren kinderen de vaardigheden die nodig zijn om informatie van een
plattegrond of kaart af te lezen. Ze moeten kaartbesef krijgen: de werkelijkheid is 3D en een
kaart is 2D. Kinderen leren de vaardigheden: kaartproductie, kaartlezen en kaartvisualisatie.
Aanvankelijk kaartlezen bestaat uit de volgende onderdelen:
plattegrond besef
lezen van kaartsymbolen
hanteren van (wind)richtingen
plaatsbepaling met behulp van coördinaten.
* Voortgezet kaartlezen
Het voortgezet kaartlezen (atlasgebruik) begint vanaf groep 6 en bestaat uit: kaartvisualisatie,
kaartinventarisatie, kaartanalyse en kaartinterpretatie. Andere vaardigheden moeten wel
geoefend blijven worden.
12.3 Digitaal kaartlezen
Door de opkomst en snelle ontwikkeling van digitale technieken zijn de afgelopen decennia
verschillende mogelijkheden ontwikkeld om kaarten digitaal te gebruiken.
Atlas: digitale kaarten kunnen in de les worden ingezet door de digitale
Bosatlas te gebruiken.
Google Earth en Google Maps: de komst van Google Earth zorgt voor meer
mogelijkheden in het aardrijkskundeonderwijs. Google Earth maakt het
mogelijk kaarten in- en uit te zoomen. Hierdoor leren kinderen te werken met
schaal en kijken vanuit verschillende perspectieven.
Andere digitale kaarten: er zijn verschillende materialen op internet en als app
beschikbaar waarbij kaarten een belangrijke rol spelen. Voor het
basisonderwijs zijn digitale leermiddelen met betrekking tot kaartvaardigheden
vaak gekoppeld aan topografie.
