Module 4: Communicatie en gedrag NTI Djènita Hoekstra 995324685
Inhoudsopgave
12.1 Hoe uit zich een verstandelijke beperking? ........................................................................... 4
12.2 Fasen in de ontwikkeling die anders verlopen ...................................................................... 4
12.3 Dementie bij mensen met een verstandelijke beperking ....................................................... 6
12.4 Sterven en rouw bij mensen met een verstandelijke beperking ............................................ 6
13.1 Oorzaken van bijzonder gedrag ............................................................................................ 6
13.2 ADHD bij mensen met een verstandelijke beperking ............................................................. 7
13.3 Hechtingsproblemen bij mensen met een verstandelijke beperking ...................................... 7
13.4 Depressie bij mensen met een verstandelijke beperking ...................................................... 8
13.5 Epilepsie bij mensen met een verstandelijke beperking ....................................................... 8
13.6 Gedragsproblemen bij mensen met en verstandelijke beperking .......................................... 9
13.7 Fysieke agressie bij mensen met een verstandelijke beperking ........................................... 10
26.1 Intimiteit en seksualiteit is niet altijd vanzelfsprekend .......................................................11
26.2 Seksualiteit in relatie tot een aantal ziektebeelden ..............................................................11
26.3 Houding verzorgende bij seksualiteitsbeleving ................................................................... 12
26.4 Seksuele voorlichting aan zorgvragers ............................................................................... 12
26.5 Seksueel misbruik .............................................................................................................. 12
26.6 Aandachtspunten verzorging en begeleiding....................................................................... 13
29.1 Verzorgen van voorlichting, advies en instructie ................................................................ 13
29.2 Voorlichting, advies en instructie bij mensen met een verstandelijke beperking ................ 14
29.3 Voorlichting, advies en instructie bij mensen met een lichamelijke beperking .................... 14
29.4 Ontwikkelingen in voorlichting, advies en instructie .......................................................... 14
2.1 Psychiatrische zorg vroeger .................................................................................................. 15
2.2 Psychiatrische zorg nu.......................................................................................................... 16
2.3 Organisatie van de GGZ ........................................................................................................ 17
2.4 Zorgcircuits en zorgprogramma’s ......................................................................................... 17
2.5 Psychiatrie en verplegen ...................................................................................................... 18
3.1 Verschillende routes .............................................................................................................20
3.2 Intake en behandeling .......................................................................................................... 21
3.3 Afbouwen en afronden.......................................................................................................... 22
8.1 Algemene omschrijving neurobiologische ontwikkelingsstoornissen .................................... 22
8.2 Zorgvragers met een verstandelijke beperking ..................................................................... 22
8.3 Zorgvragers met een autismespectrumstoornis (ASS) .......................................................... 24
8.4 Zorgvragers met een aandachtstekort-/hyperactiviteitstoornis ............................................ 25
9.1 Algemene omschrijving schizofreniespectrum- en andere psychotische stoornissen ............. 26
9.2 Zorgvragers met schizofrenie ............................................................................................... 26
9.3 Herkennen van schizofreen gedrag ....................................................................................... 26
9.4 Behandeling ......................................................................................................................... 27
9.5 Zorg en begeleiding .............................................................................................................. 29
1
,Module 4: Communicatie en gedrag NTI Djènita Hoekstra 995324685
9.6 Andere schizofreniespectrum- en psychotische stoornissen.................................................. 29
10.1 Algemene omschrijving stemmingsstoornissen ...................................................................30
10.2 Zorgvragers met depressieve stemmingsstoornis................................................................30
10.3 Zorg en begeleiding............................................................................................................. 32
10.4 Zorgvragers met bipolaire stemmingsstoornissen .............................................................. 33
10.5 Zorg en begeleiding............................................................................................................. 34
11.1 Algemene omschrijving van angst- en aan angst gerelateerde stoornissen ........................... 35
11.2 Zorgvragers met angststoornissen ...................................................................................... 35
11.3 Zorgvragers met obsessieve-compulsieve stoornissen ......................................................... 37
11.4 Zorgvragers met psychotrauma gerelateerde stoornissen ....................................................38
11.5 Zorgvragers met somatisch-symptoom- en verwante stoornissen ....................................... 40
16.1 Stoornissen in of door het gebruik van een middel .............................................................. 41
16.2 Zorgvragers met psychiatrische stoornissen en stoornissen in middelengebruik ................ 41
17.1 Algemene omschrijving neurocognitieve stoornissen .......................................................... 43
17.2 Zorgvragers met een delirium (delier) ................................................................................44
17.3 Zorgvragers met amnesie ....................................................................................................46
17.4 Zorgvragers met beperkte of uitgebreide neurocognitieve stoornissen ................................ 47
18.1 Wat is agressief gedrag ....................................................................................................... 51
18.2 Oorzaken van agressief gedrag ........................................................................................... 51
18.3 Risico verhogende factoren voor agressief gedrag............................................................... 51
18.4 Herkennen van agressief gedrag ......................................................................................... 52
18.5 Voorkomen van agressief gedrag ........................................................................................ 52
18.6 Begeleiden van agressief gedrag ......................................................................................... 52
1.1 De oudere zorgvrager met beperkte zelfzorg ......................................................................... 53
1.3 Chronisch zieke zorgvragers ................................................................................................. 54
1.4 De revaliderende zorgvrager ................................................................................................. 55
1.5 Zorgvragers met psychogeriatrische en psychiatrische aandoeningen................................... 55
5.1 Kenmerken van ouderen ....................................................................................................... 55
5.2 Zorg- en begeleidingsbehoeften van ouderen ........................................................................ 56
5.3 Zorg en begeleiding in de VVT .............................................................................................. 57
9.1 Verandering van de hersenen bij het ouder worden ..............................................................58
9.2 Dementie .............................................................................................................................. 59
9.3 Oorzaken van dementie ........................................................................................................ 59
9.4 Het verloop van dementie..................................................................................................... 61
9.5 Bewegen ............................................................................................................................... 61
9.6 Gedrag ................................................................................................................................. 62
10.1 Verlies van de regie over het eigen leven ............................................................................. 62
10.2 Afstemmen op de zorgvrager .............................................................................................. 62
10.3 Reminiscentie ..................................................................................................................... 63
2
,Module 4: Communicatie en gedrag NTI Djènita Hoekstra 995324685
10.4 Belevingsgerichte benadering ............................................................................................. 63
10.5 Voorzieningen voor zelfstandig wonende zorgvragers met dementie ..................................64
10.6 Voorzieningen voor zorgvragers met dementie in zorgcentra .............................................64
18.1 Zorgvragers met reumatoïde artritis ...................................................................................64
18.2 Zorgvragers met artrose .....................................................................................................66
18.3 Zorgvragers met spondylitis ankylopoetica (ziekte van Bechterew) .................................... 67
30.1 Wat is een conflict ............................................................................................................. 68
30.2 Soorten conflicten ............................................................................................................. 68
30.3 Zichtbare en onzichtbare conflicten ................................................................................... 68
30.4 Conflicthanteringsstijl ...................................................................................................... 68
30.5 Omgaan met conflicten .......................................................................................................69
31.1 Gedragsproblemen ..............................................................................................................69
31.2 Oorzaken van gedragsproblemen ........................................................................................ 70
31.3 Omgaan met gedragsproblemen .......................................................................................... 70
3
, Module 4: Communicatie en gedrag NTI Djènita Hoekstra 995324685
Gehandicaptenzorg
De ontwikkeling van mensen met een verstandelijke beperking
12.1 Hoe uit zich een verstandelijke beperking?
Een verstandelijke beperking wordt duidelijk vóór het achttiende levensjaar. Voor die leeftijd
is er dus sprake van:
- Een trage ontwikkeling
o Het kind ontwikkelt zich te langzaam. Er is sprake van een
ontwikkelingsstoornis. Dit betekent dat de achterstand zó groot is dat het kind
het niet meer in kan halen. De achterstand beperkt zich tot meerdere aspecten.
▪ Motorische achterstand
▪ Taal- of spraakachterstand
▪ Sociaal-emotionele achterstand
▪ Cognitieve achterstand
- Stilstand in de ontwikkeling
o Hoeft niet verontrustend te zijn. Het kind kan zich ook op een ander gebied
ontwikkelen. Of het kan tijdelijk stilstaan door ziekte of ingrijpende
gebeurtenissen. Pas als er geen aanwijsbare reden is, of de stilstand houdt te
lang aan, of op meerdere gebieden, dan kan er een serieus probleem zijn.
- Terugval in de ontwikkeling
o Hiervan is sprake als een kind een bepaalde vaardigheid eerst beheerste, maar
nu niet meer. Is de reden voor terugval duidelijk, dan geen zorgen. Zorgelijk is
het als er geen aanwijsbare reden is.
- Incomplete ontwikkeling
o Een vaardigheid die niet volledig tot ontwikkeling is gekomen.
Alarmsignalen ontwikkelingsachterstand
- Te lage of te hoge spierspanning - Gebrekkige coördinatie
- Niet brabbelen - Zichzelf niet kunnen verzorgen
- Geen inzicht hebben - Geen gevaar zien
- Geen onderscheid tussen ‘ik’ en ‘jij’
12.2 Fasen in de ontwikkeling die anders verlopen
Kinderen met een verstandelijke beperking
Er bestaan ontwikkelingsstimuleringsprogramma’s. Men spreekt ook wel van vroeghulp. Het
doel is dat je alle ontwikkelingsmogelijkheden gebruikt en voorkomt dat er onnodige
achterstanden ontstaan. Aandachtspunten:
- Wees geduldig
- Zorg voor herhaling
- Leer vaardigheden in kleine stapjes
- Geef kinderen keuzevrijheid
Medelijden is verkeerd, je daagt een kind niet uit. Het belemmert de groei en ontwikkeling.
Pubers met een verstandelijke beperking
Zijn aanhankelijker en maken kinderlijke keuzes. Ze zijn erg kwetsbaar en overzien de
gevolgen van hun daden niet. De ouders neigen vaak naar overbescherming. Een van de taken
is het stimuleren van ouders en kind om mekaar los te laten. Daarnaast is het zaak om de
gevoelens van de puber serieus te nemen. Sta uitgebreid stil bij wat hij wil en kijk dan pas naar
de realiteit. Richt je vooral op wat wél mogelijk is.
4
Inhoudsopgave
12.1 Hoe uit zich een verstandelijke beperking? ........................................................................... 4
12.2 Fasen in de ontwikkeling die anders verlopen ...................................................................... 4
12.3 Dementie bij mensen met een verstandelijke beperking ....................................................... 6
12.4 Sterven en rouw bij mensen met een verstandelijke beperking ............................................ 6
13.1 Oorzaken van bijzonder gedrag ............................................................................................ 6
13.2 ADHD bij mensen met een verstandelijke beperking ............................................................. 7
13.3 Hechtingsproblemen bij mensen met een verstandelijke beperking ...................................... 7
13.4 Depressie bij mensen met een verstandelijke beperking ...................................................... 8
13.5 Epilepsie bij mensen met een verstandelijke beperking ....................................................... 8
13.6 Gedragsproblemen bij mensen met en verstandelijke beperking .......................................... 9
13.7 Fysieke agressie bij mensen met een verstandelijke beperking ........................................... 10
26.1 Intimiteit en seksualiteit is niet altijd vanzelfsprekend .......................................................11
26.2 Seksualiteit in relatie tot een aantal ziektebeelden ..............................................................11
26.3 Houding verzorgende bij seksualiteitsbeleving ................................................................... 12
26.4 Seksuele voorlichting aan zorgvragers ............................................................................... 12
26.5 Seksueel misbruik .............................................................................................................. 12
26.6 Aandachtspunten verzorging en begeleiding....................................................................... 13
29.1 Verzorgen van voorlichting, advies en instructie ................................................................ 13
29.2 Voorlichting, advies en instructie bij mensen met een verstandelijke beperking ................ 14
29.3 Voorlichting, advies en instructie bij mensen met een lichamelijke beperking .................... 14
29.4 Ontwikkelingen in voorlichting, advies en instructie .......................................................... 14
2.1 Psychiatrische zorg vroeger .................................................................................................. 15
2.2 Psychiatrische zorg nu.......................................................................................................... 16
2.3 Organisatie van de GGZ ........................................................................................................ 17
2.4 Zorgcircuits en zorgprogramma’s ......................................................................................... 17
2.5 Psychiatrie en verplegen ...................................................................................................... 18
3.1 Verschillende routes .............................................................................................................20
3.2 Intake en behandeling .......................................................................................................... 21
3.3 Afbouwen en afronden.......................................................................................................... 22
8.1 Algemene omschrijving neurobiologische ontwikkelingsstoornissen .................................... 22
8.2 Zorgvragers met een verstandelijke beperking ..................................................................... 22
8.3 Zorgvragers met een autismespectrumstoornis (ASS) .......................................................... 24
8.4 Zorgvragers met een aandachtstekort-/hyperactiviteitstoornis ............................................ 25
9.1 Algemene omschrijving schizofreniespectrum- en andere psychotische stoornissen ............. 26
9.2 Zorgvragers met schizofrenie ............................................................................................... 26
9.3 Herkennen van schizofreen gedrag ....................................................................................... 26
9.4 Behandeling ......................................................................................................................... 27
9.5 Zorg en begeleiding .............................................................................................................. 29
1
,Module 4: Communicatie en gedrag NTI Djènita Hoekstra 995324685
9.6 Andere schizofreniespectrum- en psychotische stoornissen.................................................. 29
10.1 Algemene omschrijving stemmingsstoornissen ...................................................................30
10.2 Zorgvragers met depressieve stemmingsstoornis................................................................30
10.3 Zorg en begeleiding............................................................................................................. 32
10.4 Zorgvragers met bipolaire stemmingsstoornissen .............................................................. 33
10.5 Zorg en begeleiding............................................................................................................. 34
11.1 Algemene omschrijving van angst- en aan angst gerelateerde stoornissen ........................... 35
11.2 Zorgvragers met angststoornissen ...................................................................................... 35
11.3 Zorgvragers met obsessieve-compulsieve stoornissen ......................................................... 37
11.4 Zorgvragers met psychotrauma gerelateerde stoornissen ....................................................38
11.5 Zorgvragers met somatisch-symptoom- en verwante stoornissen ....................................... 40
16.1 Stoornissen in of door het gebruik van een middel .............................................................. 41
16.2 Zorgvragers met psychiatrische stoornissen en stoornissen in middelengebruik ................ 41
17.1 Algemene omschrijving neurocognitieve stoornissen .......................................................... 43
17.2 Zorgvragers met een delirium (delier) ................................................................................44
17.3 Zorgvragers met amnesie ....................................................................................................46
17.4 Zorgvragers met beperkte of uitgebreide neurocognitieve stoornissen ................................ 47
18.1 Wat is agressief gedrag ....................................................................................................... 51
18.2 Oorzaken van agressief gedrag ........................................................................................... 51
18.3 Risico verhogende factoren voor agressief gedrag............................................................... 51
18.4 Herkennen van agressief gedrag ......................................................................................... 52
18.5 Voorkomen van agressief gedrag ........................................................................................ 52
18.6 Begeleiden van agressief gedrag ......................................................................................... 52
1.1 De oudere zorgvrager met beperkte zelfzorg ......................................................................... 53
1.3 Chronisch zieke zorgvragers ................................................................................................. 54
1.4 De revaliderende zorgvrager ................................................................................................. 55
1.5 Zorgvragers met psychogeriatrische en psychiatrische aandoeningen................................... 55
5.1 Kenmerken van ouderen ....................................................................................................... 55
5.2 Zorg- en begeleidingsbehoeften van ouderen ........................................................................ 56
5.3 Zorg en begeleiding in de VVT .............................................................................................. 57
9.1 Verandering van de hersenen bij het ouder worden ..............................................................58
9.2 Dementie .............................................................................................................................. 59
9.3 Oorzaken van dementie ........................................................................................................ 59
9.4 Het verloop van dementie..................................................................................................... 61
9.5 Bewegen ............................................................................................................................... 61
9.6 Gedrag ................................................................................................................................. 62
10.1 Verlies van de regie over het eigen leven ............................................................................. 62
10.2 Afstemmen op de zorgvrager .............................................................................................. 62
10.3 Reminiscentie ..................................................................................................................... 63
2
,Module 4: Communicatie en gedrag NTI Djènita Hoekstra 995324685
10.4 Belevingsgerichte benadering ............................................................................................. 63
10.5 Voorzieningen voor zelfstandig wonende zorgvragers met dementie ..................................64
10.6 Voorzieningen voor zorgvragers met dementie in zorgcentra .............................................64
18.1 Zorgvragers met reumatoïde artritis ...................................................................................64
18.2 Zorgvragers met artrose .....................................................................................................66
18.3 Zorgvragers met spondylitis ankylopoetica (ziekte van Bechterew) .................................... 67
30.1 Wat is een conflict ............................................................................................................. 68
30.2 Soorten conflicten ............................................................................................................. 68
30.3 Zichtbare en onzichtbare conflicten ................................................................................... 68
30.4 Conflicthanteringsstijl ...................................................................................................... 68
30.5 Omgaan met conflicten .......................................................................................................69
31.1 Gedragsproblemen ..............................................................................................................69
31.2 Oorzaken van gedragsproblemen ........................................................................................ 70
31.3 Omgaan met gedragsproblemen .......................................................................................... 70
3
, Module 4: Communicatie en gedrag NTI Djènita Hoekstra 995324685
Gehandicaptenzorg
De ontwikkeling van mensen met een verstandelijke beperking
12.1 Hoe uit zich een verstandelijke beperking?
Een verstandelijke beperking wordt duidelijk vóór het achttiende levensjaar. Voor die leeftijd
is er dus sprake van:
- Een trage ontwikkeling
o Het kind ontwikkelt zich te langzaam. Er is sprake van een
ontwikkelingsstoornis. Dit betekent dat de achterstand zó groot is dat het kind
het niet meer in kan halen. De achterstand beperkt zich tot meerdere aspecten.
▪ Motorische achterstand
▪ Taal- of spraakachterstand
▪ Sociaal-emotionele achterstand
▪ Cognitieve achterstand
- Stilstand in de ontwikkeling
o Hoeft niet verontrustend te zijn. Het kind kan zich ook op een ander gebied
ontwikkelen. Of het kan tijdelijk stilstaan door ziekte of ingrijpende
gebeurtenissen. Pas als er geen aanwijsbare reden is, of de stilstand houdt te
lang aan, of op meerdere gebieden, dan kan er een serieus probleem zijn.
- Terugval in de ontwikkeling
o Hiervan is sprake als een kind een bepaalde vaardigheid eerst beheerste, maar
nu niet meer. Is de reden voor terugval duidelijk, dan geen zorgen. Zorgelijk is
het als er geen aanwijsbare reden is.
- Incomplete ontwikkeling
o Een vaardigheid die niet volledig tot ontwikkeling is gekomen.
Alarmsignalen ontwikkelingsachterstand
- Te lage of te hoge spierspanning - Gebrekkige coördinatie
- Niet brabbelen - Zichzelf niet kunnen verzorgen
- Geen inzicht hebben - Geen gevaar zien
- Geen onderscheid tussen ‘ik’ en ‘jij’
12.2 Fasen in de ontwikkeling die anders verlopen
Kinderen met een verstandelijke beperking
Er bestaan ontwikkelingsstimuleringsprogramma’s. Men spreekt ook wel van vroeghulp. Het
doel is dat je alle ontwikkelingsmogelijkheden gebruikt en voorkomt dat er onnodige
achterstanden ontstaan. Aandachtspunten:
- Wees geduldig
- Zorg voor herhaling
- Leer vaardigheden in kleine stapjes
- Geef kinderen keuzevrijheid
Medelijden is verkeerd, je daagt een kind niet uit. Het belemmert de groei en ontwikkeling.
Pubers met een verstandelijke beperking
Zijn aanhankelijker en maken kinderlijke keuzes. Ze zijn erg kwetsbaar en overzien de
gevolgen van hun daden niet. De ouders neigen vaak naar overbescherming. Een van de taken
is het stimuleren van ouders en kind om mekaar los te laten. Daarnaast is het zaak om de
gevoelens van de puber serieus te nemen. Sta uitgebreid stil bij wat hij wil en kijk dan pas naar
de realiteit. Richt je vooral op wat wél mogelijk is.
4
