Hoorcolleges KOM
§ HC1 - Kennismaken
Cursusdoelen
• Na afloop van de cursus:
• Ken je de basis begrippen uit sociaalwetenschappelijk onderzoek
• Weet je uit welke fases sociaalwetenschappelijk onderzoek is opgebouwd
• Ben je bekend met de ethische aspecten van sociaalwetenschappelijk onderzoek
• Ken je enkele kwantitatieve en kwalitatieve dataverzamelings- en data-
analysetechnieken en de voor- en nadelen hiervan gegeven een onderzoeksvraag
• Kan je bovenstaande toepassen om een eenvoudig sw-onderzoek op hoofdlijnen
kritisch te beoordelen
Waarom leren wij over onderzoek?
- Sommige studenten in deze zaal zullen later zelf wetenschappelijk onderzoek gaan uitvoeren ->
producent
- Elke student zal resultaten van sociaal wetenschappelijk onderzoek moeten kunnen lezen,
evalueren en interpreteren om ze te kunnen benutten voor hun werk > consument
Take home
- Maak voor je jezelf een begrippenlijst en vul deze wekelijks aan
Leesplan
• Preview
• Lezen
• Analyseren
• Nabeschouwen
——————————————————————————————————————————
§ HC2 - Kwalitatief onderzoek 1
Kwalitatief onderzoek
- Waarom kwalitatief onderzoek?
- Wat wordt er onderzocht?
- Hoe worden gegevens verzameld?
- Bij wie worden gegevens verzameld?
- Hoe ziet de verzamelde data er uit?
- Kwaliteit van kwalitatief onderzoek
Waarom kwalitatief onderzoek?
- Voornaamste doel van kwalitatief onderzoek is:
• Sociale fenomenen (menselijke interactie) te begrijpen vanuit hun natuurlijke context
(natuurlijke context/omgeving zet zich af van onderzoek wat zich plaatsvindt in laboratoria)
• Om empirische patronen te vinden (in gesproken of geschreven teksten, observaties van
gedrag en interacties,..) die een startpunt kunnen zijn voor theorievorming
• Ontwikkeling nieuwe theorie
• Aanpassing of uitbreiding van bestaande theorie
Kenmerken kwalitatief onderzoek
1. De onderzoeker is geïnteresseerd in de natuurlijke omgeving van de respondent
2. De onderzoeker heeft een contextuele benadering
3. Het perspectief van de respondenten staat centraal (diepgaand)
4. Via specifieke observaties probeert de onderzoeker:
• De sociale werkelijkheid te omschrijven en in kaart te brengen in al haar diversiteit
Pagina 1 van 51
, • Uit specifieke observaties naar algemeenheden zoeken die nieuwe theorieën vormen of
bestaande theorieën aanpassen
Inductie —> een manier van abductief redeneren waarbij er op grond van een
aantal specifieke waarnemingen tot een algemene regel, generalisatie geheten,
wordt gekomen.
Basis startpunt van onderzoek. Hypothesen komen binnen deze cursus niet voor bij kwalitatief
onderzoek
Casus ouderen en daten
~ wat wordt er onderzocht?
- Idee/theorie
- Theorie alleenstaande ouderen en daten:
- Ouderen hebben vaak beperkt/besloten netwerk
- Vaak willen zij een (nieuwe) partner vinden om eenzaamheid te bestrijden
- Mannen zijn vaak opzoek naar traditionele relatie met praktische en emotionele steun
- Vrouwen zijn vaak juist opzoek naar een relatie waarin zij hun (nieuw) verworven
autonomie niet zullen verliezen
Wat wordt er onderzocht?
- Een onderzoeksvraag van een kwalitatief onderzoek kun je herkennen aan de volgende
elementen:
- SPI(C)E:
- Setting: waar, in welke context?
- Perspective (of population): voor wie?
- Interest: wat?
- (Comparison: vergeleken met wie/wat?)
- Evaluation: met welk resultaat?
Pagina 2 van 51
,Het kwalitatief interview
- Gesprek waarin de interviewer vragen stelt aan de geïnterviewde over de volgende
onderwerpen (gedrag), met betrekking tot een sociaal fenomeen
• Ideeën
• Motieven
• Ervaringen
• (Gedragingen)
~ Deze bovenstaande onderwerpen kom je niet te weten van een persoon zonder dat je met hen
praat
- Geïnterviewde is:
• Informant of (meer een derde persoonsperspectief; niet zozeer onderdeel van de
‘populatie’, spreekt vanuit expertise)
• Respondent (iemand die uit eigen ervaring spreekt en ook onderdeel is van de populatie)
~ Definitie interview —> a form of conversation in which one person -the interviewer- restricts
oneself to posing questions concerning behaviors, ideas, attitudes, and experiences with regard
to social phenomena, to one or more others, the participants or interviewees
- De onderzoeker/interviewer is nadrukkelijk aanwezig bij de dataverzameling en kan als het
ware de rol van participant of buitenstaander aannemen. Door zijn aanwezigheid zal hij in
meerdere of mindere mate de reacties en het onderzoek beïnvloeden. De onderzoekers is
als het ware het instrument van dataverzameling.
Soorten interviews
- In hoeverre liggen inhoud, volgorde en formulering van vragen en antwoordopties vooraf vast?
- Er zijn verschillende vormen van interviews. Deze staan hierboven op de afbeelding:
ongestructureerd, semi-gestructureerd of gestructureerd. Een survey hoort meer bij kwantitatief
onderzoek
Bij wie worden data verzameld?
- Welke respondenten worden uitgenodigd voor een interview?
- Populatie > steekproef > data > resultaat > populatie (circulair)
- Hoe selecteren we de deelnemers?
~ Voorbeeld: doelgerichte steekproef (purposive sample)
• Case study logic:
• Onderzoeker gaat op zoek naar specifieke individuen die belangrijke informatie kunnen
geven
• Elk specifiek verhaal is waardevol en draagt bij aan beter begrip
• Sample for range:
Pagina 3 van 51
, • Onderzoeker gaat opzoek naar personen met een zo breed mogelijke scala aan
ervaringen, motieven, ideeën
Andere steekproeven
- Gemakssteekproef (convenience sample) —> de onderzoeker gebruikt participanten die
eenvoudig te bereiken zijn
- Quota steekproef —> een gemakssteekproef met een voorwaarde voor aantallen binnen
groepen
- Sneeuwbal steekproef —> een vorm van doelgerichte steekproef waar de onderzoeker de
deelnemers vraagt één of meer anderen aan te bevelen
Hoe ziet de verzamelde data eruit?
- Vaak wordt het interview opgenomen, en later volledig uitgetypt in een transcript
- Binnen een transcript kan je een onderscheid maken tussen:
- Een letterlijk transcript waar alle woorden, pauzes en umhs.. worden meegenomen
- Een woordelijk manuscript waar niet alles wordt meegenomen qua kleine clues etc
- Tijdens het interview maakt de onderzoeker field notes:
• Aantekeningen die waardevol kunnen zijn tijdens het analyseren van de data in een later
stadium:
• Wie werd er geïnterviewd
• Locatie van het interview
• Indruk/gedrag van geïnterviewde
• Eerste ideeën van onderzoeker over het interview
Kwaliteit van het kwalitatief interview
- Betrouwbaarheid (reliability)
- Verloop van interview hangt af van de interviewer
- Interviewer moet zich bewust zijn van eigen rol
- Vergelijk het met richten op een schietschijf:
Kwaliteit van het kwalitatief interview
- Validiteit
• Interviewer kan doorvragen om er achter te komen wat de respondent echt bedoelt
• Interviewer moet zich bewust zijn van non-verbale signalen van de respondenten
• Deze geven informatie over hoe zeker of eerlijk de respondent is over het geven
antwoord
• Belang van verstandhouding (is er sprake van een vertrouwensband? En kennen ze elkaar
als een beetje) (ook wel rapport genoemd)
Pagina 4 van 51
§ HC1 - Kennismaken
Cursusdoelen
• Na afloop van de cursus:
• Ken je de basis begrippen uit sociaalwetenschappelijk onderzoek
• Weet je uit welke fases sociaalwetenschappelijk onderzoek is opgebouwd
• Ben je bekend met de ethische aspecten van sociaalwetenschappelijk onderzoek
• Ken je enkele kwantitatieve en kwalitatieve dataverzamelings- en data-
analysetechnieken en de voor- en nadelen hiervan gegeven een onderzoeksvraag
• Kan je bovenstaande toepassen om een eenvoudig sw-onderzoek op hoofdlijnen
kritisch te beoordelen
Waarom leren wij over onderzoek?
- Sommige studenten in deze zaal zullen later zelf wetenschappelijk onderzoek gaan uitvoeren ->
producent
- Elke student zal resultaten van sociaal wetenschappelijk onderzoek moeten kunnen lezen,
evalueren en interpreteren om ze te kunnen benutten voor hun werk > consument
Take home
- Maak voor je jezelf een begrippenlijst en vul deze wekelijks aan
Leesplan
• Preview
• Lezen
• Analyseren
• Nabeschouwen
——————————————————————————————————————————
§ HC2 - Kwalitatief onderzoek 1
Kwalitatief onderzoek
- Waarom kwalitatief onderzoek?
- Wat wordt er onderzocht?
- Hoe worden gegevens verzameld?
- Bij wie worden gegevens verzameld?
- Hoe ziet de verzamelde data er uit?
- Kwaliteit van kwalitatief onderzoek
Waarom kwalitatief onderzoek?
- Voornaamste doel van kwalitatief onderzoek is:
• Sociale fenomenen (menselijke interactie) te begrijpen vanuit hun natuurlijke context
(natuurlijke context/omgeving zet zich af van onderzoek wat zich plaatsvindt in laboratoria)
• Om empirische patronen te vinden (in gesproken of geschreven teksten, observaties van
gedrag en interacties,..) die een startpunt kunnen zijn voor theorievorming
• Ontwikkeling nieuwe theorie
• Aanpassing of uitbreiding van bestaande theorie
Kenmerken kwalitatief onderzoek
1. De onderzoeker is geïnteresseerd in de natuurlijke omgeving van de respondent
2. De onderzoeker heeft een contextuele benadering
3. Het perspectief van de respondenten staat centraal (diepgaand)
4. Via specifieke observaties probeert de onderzoeker:
• De sociale werkelijkheid te omschrijven en in kaart te brengen in al haar diversiteit
Pagina 1 van 51
, • Uit specifieke observaties naar algemeenheden zoeken die nieuwe theorieën vormen of
bestaande theorieën aanpassen
Inductie —> een manier van abductief redeneren waarbij er op grond van een
aantal specifieke waarnemingen tot een algemene regel, generalisatie geheten,
wordt gekomen.
Basis startpunt van onderzoek. Hypothesen komen binnen deze cursus niet voor bij kwalitatief
onderzoek
Casus ouderen en daten
~ wat wordt er onderzocht?
- Idee/theorie
- Theorie alleenstaande ouderen en daten:
- Ouderen hebben vaak beperkt/besloten netwerk
- Vaak willen zij een (nieuwe) partner vinden om eenzaamheid te bestrijden
- Mannen zijn vaak opzoek naar traditionele relatie met praktische en emotionele steun
- Vrouwen zijn vaak juist opzoek naar een relatie waarin zij hun (nieuw) verworven
autonomie niet zullen verliezen
Wat wordt er onderzocht?
- Een onderzoeksvraag van een kwalitatief onderzoek kun je herkennen aan de volgende
elementen:
- SPI(C)E:
- Setting: waar, in welke context?
- Perspective (of population): voor wie?
- Interest: wat?
- (Comparison: vergeleken met wie/wat?)
- Evaluation: met welk resultaat?
Pagina 2 van 51
,Het kwalitatief interview
- Gesprek waarin de interviewer vragen stelt aan de geïnterviewde over de volgende
onderwerpen (gedrag), met betrekking tot een sociaal fenomeen
• Ideeën
• Motieven
• Ervaringen
• (Gedragingen)
~ Deze bovenstaande onderwerpen kom je niet te weten van een persoon zonder dat je met hen
praat
- Geïnterviewde is:
• Informant of (meer een derde persoonsperspectief; niet zozeer onderdeel van de
‘populatie’, spreekt vanuit expertise)
• Respondent (iemand die uit eigen ervaring spreekt en ook onderdeel is van de populatie)
~ Definitie interview —> a form of conversation in which one person -the interviewer- restricts
oneself to posing questions concerning behaviors, ideas, attitudes, and experiences with regard
to social phenomena, to one or more others, the participants or interviewees
- De onderzoeker/interviewer is nadrukkelijk aanwezig bij de dataverzameling en kan als het
ware de rol van participant of buitenstaander aannemen. Door zijn aanwezigheid zal hij in
meerdere of mindere mate de reacties en het onderzoek beïnvloeden. De onderzoekers is
als het ware het instrument van dataverzameling.
Soorten interviews
- In hoeverre liggen inhoud, volgorde en formulering van vragen en antwoordopties vooraf vast?
- Er zijn verschillende vormen van interviews. Deze staan hierboven op de afbeelding:
ongestructureerd, semi-gestructureerd of gestructureerd. Een survey hoort meer bij kwantitatief
onderzoek
Bij wie worden data verzameld?
- Welke respondenten worden uitgenodigd voor een interview?
- Populatie > steekproef > data > resultaat > populatie (circulair)
- Hoe selecteren we de deelnemers?
~ Voorbeeld: doelgerichte steekproef (purposive sample)
• Case study logic:
• Onderzoeker gaat op zoek naar specifieke individuen die belangrijke informatie kunnen
geven
• Elk specifiek verhaal is waardevol en draagt bij aan beter begrip
• Sample for range:
Pagina 3 van 51
, • Onderzoeker gaat opzoek naar personen met een zo breed mogelijke scala aan
ervaringen, motieven, ideeën
Andere steekproeven
- Gemakssteekproef (convenience sample) —> de onderzoeker gebruikt participanten die
eenvoudig te bereiken zijn
- Quota steekproef —> een gemakssteekproef met een voorwaarde voor aantallen binnen
groepen
- Sneeuwbal steekproef —> een vorm van doelgerichte steekproef waar de onderzoeker de
deelnemers vraagt één of meer anderen aan te bevelen
Hoe ziet de verzamelde data eruit?
- Vaak wordt het interview opgenomen, en later volledig uitgetypt in een transcript
- Binnen een transcript kan je een onderscheid maken tussen:
- Een letterlijk transcript waar alle woorden, pauzes en umhs.. worden meegenomen
- Een woordelijk manuscript waar niet alles wordt meegenomen qua kleine clues etc
- Tijdens het interview maakt de onderzoeker field notes:
• Aantekeningen die waardevol kunnen zijn tijdens het analyseren van de data in een later
stadium:
• Wie werd er geïnterviewd
• Locatie van het interview
• Indruk/gedrag van geïnterviewde
• Eerste ideeën van onderzoeker over het interview
Kwaliteit van het kwalitatief interview
- Betrouwbaarheid (reliability)
- Verloop van interview hangt af van de interviewer
- Interviewer moet zich bewust zijn van eigen rol
- Vergelijk het met richten op een schietschijf:
Kwaliteit van het kwalitatief interview
- Validiteit
• Interviewer kan doorvragen om er achter te komen wat de respondent echt bedoelt
• Interviewer moet zich bewust zijn van non-verbale signalen van de respondenten
• Deze geven informatie over hoe zeker of eerlijk de respondent is over het geven
antwoord
• Belang van verstandhouding (is er sprake van een vertrouwensband? En kennen ze elkaar
als een beetje) (ook wel rapport genoemd)
Pagina 4 van 51
