Jolijn Brummelkamp 1
Jaar 2 – Periode 6 (Schouderklachten)
Fysiotherapeutisch handelen bij klachten als gevolg van overbelasting
Jolijn Brummelkamp
Casus 2: ‘De schouders eronder’
Auteur: Jolijn Brummelkamp
Plaats: Haarlem
Datum: Periode 6
Organisatie: Hogeschool Leiden
Fysiotherapie, Jaar 2 – Periode 6 Casus 2, Schouderklachten – De schouders eronder
,Jolijn Brummelkamp 2
Fysiotherapie, Jaar 2 – Periode 6 Casus 2, Schouderklachten – De schouders eronder
,Jolijn Brummelkamp 3
Inhoudsopgave
Inhoudsopgave ................................................................................................................................... 3
Pathologie ............................................................................................................................................ 7
Thoracic outlet syndrome (TOS) ............................................................................................................ 8
Subacromiale compressie ....................................................................................................................... 20
Rotator-cuff scheuren .............................................................................................................................. 25
Multidirectionele instabiliteit (MDI) van art. glenohumerale ................................................... 29
Frozen shoulder of capsulitis adhaevia.............................................................................................. 35
DTF en screening bij schouderklachten .................................................................................. 41
Screening DTF bij schouderklachten .................................................................................................. 42
Rode vlaggen bij schouderklachten..................................................................................................... 42
In kaart brengen gezondheidsprobleem bij schouderklachten (anamnese) ............. 45
Anamnese bij schouderklachten .......................................................................................................... 46
In kaart brengen van belemmerende en bevorderende factoren van
gezondheidsprobleem bij schouderklachten ........................................................................ 47
Risico-, en prognostische factoren ...................................................................................................... 48
Persoonsfactoren ....................................................................................................................................... 48
In kaart brengen gezondheidsprobleem bij schouderklachten (lichamelijk
onderzoek) ........................................................................................................................................ 51
VT. 4.4 – Testen spierfunctie en spierlengte in nek-, hals-, en schouderregio .................. 53
Rotator cuff ..................................................................................................................... 56
Biceps en Triceps............................................................................................................. 60
m.pectoralis minor en major .......................................................................................... 63
m. deltoideus .................................................................................................................. 66
m. latissimus dorsi .......................................................................................................... 67
mm. Rhomboidei ............................................................................................................ 68
m. serratus anterior ........................................................................................................ 70
m. Trapezius .................................................................................................................... 72
m. sternocleidomastoideus ............................................................................................ 76
mm. scaleni ..................................................................................................................... 77
m.levator scapulae .......................................................................................................... 78
VT 4.5 – Testen articulaire beweeglijkheid schoudergordel .............................................. 79
Het osteokinematisch testen van de articulaire beweeglijkheid van het glenohumerale
gewricht: ......................................................................................................................... 83
Het artrokinematisch testen van de articulaire beweeglijkheid van het glenohumerale
gewricht: ......................................................................................................................... 91
Het artrokinematisch testen van de articulaire beweeglijkheid van het AC-gewricht .... 95
Het artrokinematisch testen van de articulaire beweeglijkheid van het SC-gewricht .... 97
Het testen van de beweeglijkheid van het scapulo-thoracale glijvlak: ........................... 98
VT 5.4 – Fysiotherapeutisch onderzoek en behandelen bij TOS...................................... 100
Vaattesten:..................................................................................................................... 103
Testen van eerste rib ..................................................................................................... 105
Testen van spierlengte m. pectoralis minor .................................................................. 106
Zenuwlengte-testen ....................................................................................................... 107
Fysiotherapie, Jaar 2 – Periode 6 Casus 2, Schouderklachten – De schouders eronder
,Jolijn Brummelkamp 4
Behandeling TOS, opheffen articulaire stoornissen ..................................................... 109
Behandeling TOS, opheffen myogene stoornissen ....................................................... 110
Behandeling TOS, opheffen ULNT t.g.v. verminderde zenuwlengte .......................... 112
VT 5.5 – Testen en verbeteren beweeglijkheid cervico-thoracale overgang. ................... 113
Het testen van de articulaire beweeglijkheid van de cervico-thoracale overgang (CTO),
ongeveer van C6-T4:..................................................................................................... 116
Het uitvoeren en interpreteren van de testen van Stenvers: .......................................... 125
Oefeningen om de articulaire beweeglijkheid te onderhouden of te verbeteren .......... 131
Mobilisatietechnieken ................................................................................................... 133
Observatie bewegingsketen .......................................................................................... 133
VT 6.3 – Specifieke testen schouderregio ........................................................................ 134
Testen gericht op integriteit cuff: .................................................................................. 136
Testen gericht op de articulaire stabiliteit, capsulaire component: ............................... 142
Testen gericht op articulaire stabiliteit, integriteit labrum ............................................ 146
Testen gericht op subacromiale compressie ................................................................. 151
HC 4.6 diagnostiek bij schouderklachten ......................................................................... 155
Coördinatiestoornissen ........................................................................................................................ 164
Spierzwakte .............................................................................................................................................. 165
Rupturen .................................................................................................................................................... 165
Disbalans agonist-antagonist ............................................................................................................. 166
Verstoorde articulaire mobiliteit ...................................................................................................... 166
Scapuladyskinesie .................................................................................................................................. 166
Klinimetrie...................................................................................................................................... 167
Meetinstrumenten/vragenlijsten: .................................................................................................... 170
SPADI: Shoulder Pain And Disability Index................................................................ 170
VAS: Visual Analogue Scale ........................................................................................ 172
PSK: Patiënt Specifieke Klachten ................................................................................. 173
SDQ: Shoulder Disability Questionnaire ...................................................................... 175
SRQ: Shoulder Rating Questionnaire ........................................................................... 177
DASH: Disabilities of the Arm, Shoulder and Hand .................................................... 179
Quick DASH: Quick Disabilities of the Arm, Shoulder and Hand .............................. 183
SST: Simple Shoulder Test ........................................................................................... 185
ACTP: Assessment of Computer Task Performance .................................................... 186
Constant Murley-score .................................................................................................. 188
UCLA: University of California Los Angeles Shoulder score ..................................... 190
Microfet......................................................................................................................... 192
Goniometrie .................................................................................................................. 192
Formuleren fysiotherapeutische diagnose en verslaglegging bij schouderklachten
............................................................................................................................................................. 193
RPS-formulier .......................................................................................................................................... 193
EPD ............................................................................................................................................................... 193
Therapie bij schouderklachten................................................................................................ 195
Chirurgie: .......................................................................................................................... 196
Chirurgie bij schouderklachten ......................................................................................................... 196
Opstellen van post-operatief behandelplan voor de schouder ............................................... 198
Belastbaarheid van weefsel na chirurgie ....................................................................................... 202
Opstellen behandelplan bij:............................................................................................... 204
Frozenshoulder ....................................................................................................................................... 204
Fysiotherapie, Jaar 2 – Periode 6 Casus 2, Schouderklachten – De schouders eronder
,Jolijn Brummelkamp 5
Subacromiale compressie .................................................................................................................... 204
Rotator-cuff scheuren ........................................................................................................................... 205
TOS ............................................................................................................................................................... 205
Multidirectionele instabiliteit van art. glenohumerale ............................................................. 205
Interventies:....................................................................................................................... 206
Intra-articulaire corticosteroiden .................................................................................................... 206
Pijndemping ............................................................................................................................................. 207
Huiswerkoefeningen bij schouderklachten................................................................................... 210
Behandelsessie uitwerken................................................................................................................... 211
Werp-ABC .................................................................................................................................................. 213
Ketentraining ........................................................................................................................................... 213
VT 6.5 – Behandeling schouderproblematiek, oefentherapie ........................................... 214
Trainen van de actieve stabiliteit .................................................................................. 217
Trainen van de actieve stabiliteit .................................................................................. 218
Oefenen en sturen (trefwoord: Effect van oefenen op Bindweefsel volgens Holmgren 221
Werken met klein oefenmateriaal .................................................................................................... 221
Ultrageluid ................................................................................................................................................ 222
VT 6.4 – Ultrageluid uitleg en de toepassing van het apparaat ........................................ 222
Toepassen van het uitvoeringsprotocol UG op een mede student. ............................... 225
Het aanpassen van de dosering tot gevoelswaarde onder de pijngrens. ....................... 227
Toepassen UG bij tendinosen AP, patellapees en hielspoor ......................................... 229
TENS ............................................................................................................................................................ 230
Informeren en adviseren bij schouderklachten........................................................................... 232
Laten afnemen van compensaties ..................................................................................................... 232
Omzeilen van stoornissen .................................................................................................................... 232
Herstel ROM .............................................................................................................................................. 232
Osteokinematisch bewegen ................................................................................................................ 232
Artrokinematisch bewegen ................................................................................................................. 232
Stoornisgerichte behandeling ............................................................................................................ 232
Behandeling gericht op activiteiten ................................................................................................. 232
Detoniseren nek-schoudermusculatuur ......................................................................................... 233
Altenerende bewegingsstrategieen .................................................................................................. 237
Stimuleren van gezondheidsbevorderend gedrag ...................................................................... 237
Informeren/adviseren bij schouderklachten ..................................................................... 239
Prognose .................................................................................................................................................... 240
Algehele belastbaarheid ....................................................................................................................... 240
HC 1.6 Verstoring van de balans tussen belasting en belastbaarheid ............................... 240
Preventie van recidieven ..................................................................................................................... 240
Adequaat begeleiden: adviseren m.b.t. houding en beweging ................................................ 241
VT 2.4: Adequaat begeleiden: adviseren m.b.t. houding en beweging bij KANS ........... 241
Evalueren en bijstellen behandelplan ................................................................................... 243
Therapietrouw ......................................................................................................................................... 244
Evalueren van behandeldoelen ......................................................................................................... 244
Vaststellen restbeperkingen ............................................................................................................... 244
Beroepsontwikkeling en (multidisciplinaire) samenwerking i.h.k.v.
schouderklachten ......................................................................................................................... 245
Integratie van richtlijnen en protocollen: .......................................................................... 246
Kansen en bedreigingen bij het invoeren van richtlijnen ........................................................ 246
Bezwaren tegen richtlijnen, omgaan met weerstand ................................................................. 246
Fysiotherapie, Jaar 2 – Periode 6 Casus 2, Schouderklachten – De schouders eronder
,Jolijn Brummelkamp 6
Kennis delen: .................................................................................................................... 247
IOF ................................................................................................................................................................ 247
Kennis over andere disciplines, zoals oefentherapie Ceasar of Mensendieck ................. 248
Bi-disciplinair behandelplan .............................................................................................................. 248
Interdisciplinaire verslaglegging ...................................................................................................... 248
Beroepsontwikkeling: ....................................................................................................... 249
Regelgeving van zorgverzekeraars m.b.t. paramedische behandeling ................................ 249
Consequenties van ontwikkelingen in de gezondheidszorg op fysiotherapeutische zorg-
en dienstverlening .................................................................................................................................. 249
Schriftelijke terugkoppeling aan de verwijzer ............................................................................. 249
Richtlijn verslaglegging (KNGF) ......................................................................................................... 250
Overige trefwoorden: ........................................................................................................ 250
Medische conclusies m.b.t. frozen shoulder .................................................................................. 250
Overige informatie: CGO Casus 2 ............................................................................................. 251
NHG-Standaard Schouderklachten – Richtlijn .................................................................... 265
NHG-Standaard Schouderklachten – Samenvattingskaart ............................................. 275
Fysiotherapie, Jaar 2 – Periode 6 Casus 2, Schouderklachten – De schouders eronder
,Jolijn Brummelkamp 7
Pathologie
Thoracic outlet syndrome
Subacromiale compressie
Rotator-cuff scheuren
Multidirectionele instabiliteit van art. glenohumerale
Frozen shoulder
“Primaire” subacromiale compressie
Fysiotherapie, Jaar 2 – Periode 6 Casus 2, Schouderklachten – De schouders eronder
, Jolijn Brummelkamp 8
Thoracic outlet syndrome (TOS)
(ook wel: schoudersyndroom, neurofasculair compressiesyndroom)
Etiologie / Fysiologie
Ook wel het neurovasculaire compressiesyndroom van de
schoudergordel. TOS is een verzamelnaam voor aandoeningen
waarbij er sprake is van inklemming (compressie) van de
neurovasculaire bundel (vaatzenuwbundel) in de regio van het nek-
en schoudergebied. Deze bestaat uit beknelling van de:
• de plexus brachialis (neurologische TOS), à 90% van de
gevallen
o Beknelling van de a. subclavia en de onderste takken
van de plexus brachialis tussen de mm.scaleni
anterior en medius, nadat de onderste tak van de
plexus brachialis de borstholte heeft verlaten en
over de eerste rib is gegaan. De bovenste tak van de
plexus brachialis kan ook worden bekneld tussen de
twee scalenusspieren.
• de arteria subclavia (arteriële TOS) à 1% van de gevallen
o Beknelling van de a. subclavia en v. subclavia en/of de onderste takken van de plexus
brachialis onder het clavicula in de costoclaviculaire ruimte.
• de vena subclavia (veneuze TOS) à 9% van de gevallen
• de a. axilla en/of v. axilla en/of een tak van de plexus brachialis in de sub-coracoide tunnel
(onder de pees van de m. pectoralis minor), daar waar de plexus brachialis wordt gerekt door
schouderabductie.
Plaatsen in de thoracic outlet waar compressie kan plaatsvinden:
• achterste scalenuspoort
• costoclaviculaire ruimte
• coraco-thoraco-pectorale poort à de meeste voorkomende locatie! (http://kennisbank.hva.nl/document/219250 )
Namen van verschillende inklemmingen:
• Scalenus syndroom (inklemming tussen de scalenus spieren)
• Halsribsyndroom (inklemming als gevolg van extra ribben in de hals)
• Costoclaviculair syndroom (inklemming tussen de eerste rib en het sleutelbeen)
• Hyperabductiesyndroom (inklemming onder de pectoralis minor tijdens heffen van de arm)
De klachten bevinden zich hierdoor meestal in de arm en de hand. In het schoudergebied kan hij op
verschillende plaatsen bekneld raken. Hierdoor kunnen zenuwen niet meer goed signalen doorgeven
en wordt de doorstroming in de bloedvaten verstoord.
Oorzaken van TOS:
− Trauma: fractuur van de clavicula met vervorming, trauma aan zenuwstelsel of vaatletsel.
− Aangeboren: standafwijking van eerste rib of clavicula, halsrib (op C7 als een rudimentaire rib)
− KANS-klachten: verkeerde houding, waardoor hypertonie van de scaleni of pectorales ontstaat
− Pathologie: bijvoorbeeld sternocostoclaviculaire hyperostosis, reuma.
Fysiotherapie, Jaar 2 – Periode 6 Casus 2, Schouderklachten – De schouders eronder
Jaar 2 – Periode 6 (Schouderklachten)
Fysiotherapeutisch handelen bij klachten als gevolg van overbelasting
Jolijn Brummelkamp
Casus 2: ‘De schouders eronder’
Auteur: Jolijn Brummelkamp
Plaats: Haarlem
Datum: Periode 6
Organisatie: Hogeschool Leiden
Fysiotherapie, Jaar 2 – Periode 6 Casus 2, Schouderklachten – De schouders eronder
,Jolijn Brummelkamp 2
Fysiotherapie, Jaar 2 – Periode 6 Casus 2, Schouderklachten – De schouders eronder
,Jolijn Brummelkamp 3
Inhoudsopgave
Inhoudsopgave ................................................................................................................................... 3
Pathologie ............................................................................................................................................ 7
Thoracic outlet syndrome (TOS) ............................................................................................................ 8
Subacromiale compressie ....................................................................................................................... 20
Rotator-cuff scheuren .............................................................................................................................. 25
Multidirectionele instabiliteit (MDI) van art. glenohumerale ................................................... 29
Frozen shoulder of capsulitis adhaevia.............................................................................................. 35
DTF en screening bij schouderklachten .................................................................................. 41
Screening DTF bij schouderklachten .................................................................................................. 42
Rode vlaggen bij schouderklachten..................................................................................................... 42
In kaart brengen gezondheidsprobleem bij schouderklachten (anamnese) ............. 45
Anamnese bij schouderklachten .......................................................................................................... 46
In kaart brengen van belemmerende en bevorderende factoren van
gezondheidsprobleem bij schouderklachten ........................................................................ 47
Risico-, en prognostische factoren ...................................................................................................... 48
Persoonsfactoren ....................................................................................................................................... 48
In kaart brengen gezondheidsprobleem bij schouderklachten (lichamelijk
onderzoek) ........................................................................................................................................ 51
VT. 4.4 – Testen spierfunctie en spierlengte in nek-, hals-, en schouderregio .................. 53
Rotator cuff ..................................................................................................................... 56
Biceps en Triceps............................................................................................................. 60
m.pectoralis minor en major .......................................................................................... 63
m. deltoideus .................................................................................................................. 66
m. latissimus dorsi .......................................................................................................... 67
mm. Rhomboidei ............................................................................................................ 68
m. serratus anterior ........................................................................................................ 70
m. Trapezius .................................................................................................................... 72
m. sternocleidomastoideus ............................................................................................ 76
mm. scaleni ..................................................................................................................... 77
m.levator scapulae .......................................................................................................... 78
VT 4.5 – Testen articulaire beweeglijkheid schoudergordel .............................................. 79
Het osteokinematisch testen van de articulaire beweeglijkheid van het glenohumerale
gewricht: ......................................................................................................................... 83
Het artrokinematisch testen van de articulaire beweeglijkheid van het glenohumerale
gewricht: ......................................................................................................................... 91
Het artrokinematisch testen van de articulaire beweeglijkheid van het AC-gewricht .... 95
Het artrokinematisch testen van de articulaire beweeglijkheid van het SC-gewricht .... 97
Het testen van de beweeglijkheid van het scapulo-thoracale glijvlak: ........................... 98
VT 5.4 – Fysiotherapeutisch onderzoek en behandelen bij TOS...................................... 100
Vaattesten:..................................................................................................................... 103
Testen van eerste rib ..................................................................................................... 105
Testen van spierlengte m. pectoralis minor .................................................................. 106
Zenuwlengte-testen ....................................................................................................... 107
Fysiotherapie, Jaar 2 – Periode 6 Casus 2, Schouderklachten – De schouders eronder
,Jolijn Brummelkamp 4
Behandeling TOS, opheffen articulaire stoornissen ..................................................... 109
Behandeling TOS, opheffen myogene stoornissen ....................................................... 110
Behandeling TOS, opheffen ULNT t.g.v. verminderde zenuwlengte .......................... 112
VT 5.5 – Testen en verbeteren beweeglijkheid cervico-thoracale overgang. ................... 113
Het testen van de articulaire beweeglijkheid van de cervico-thoracale overgang (CTO),
ongeveer van C6-T4:..................................................................................................... 116
Het uitvoeren en interpreteren van de testen van Stenvers: .......................................... 125
Oefeningen om de articulaire beweeglijkheid te onderhouden of te verbeteren .......... 131
Mobilisatietechnieken ................................................................................................... 133
Observatie bewegingsketen .......................................................................................... 133
VT 6.3 – Specifieke testen schouderregio ........................................................................ 134
Testen gericht op integriteit cuff: .................................................................................. 136
Testen gericht op de articulaire stabiliteit, capsulaire component: ............................... 142
Testen gericht op articulaire stabiliteit, integriteit labrum ............................................ 146
Testen gericht op subacromiale compressie ................................................................. 151
HC 4.6 diagnostiek bij schouderklachten ......................................................................... 155
Coördinatiestoornissen ........................................................................................................................ 164
Spierzwakte .............................................................................................................................................. 165
Rupturen .................................................................................................................................................... 165
Disbalans agonist-antagonist ............................................................................................................. 166
Verstoorde articulaire mobiliteit ...................................................................................................... 166
Scapuladyskinesie .................................................................................................................................. 166
Klinimetrie...................................................................................................................................... 167
Meetinstrumenten/vragenlijsten: .................................................................................................... 170
SPADI: Shoulder Pain And Disability Index................................................................ 170
VAS: Visual Analogue Scale ........................................................................................ 172
PSK: Patiënt Specifieke Klachten ................................................................................. 173
SDQ: Shoulder Disability Questionnaire ...................................................................... 175
SRQ: Shoulder Rating Questionnaire ........................................................................... 177
DASH: Disabilities of the Arm, Shoulder and Hand .................................................... 179
Quick DASH: Quick Disabilities of the Arm, Shoulder and Hand .............................. 183
SST: Simple Shoulder Test ........................................................................................... 185
ACTP: Assessment of Computer Task Performance .................................................... 186
Constant Murley-score .................................................................................................. 188
UCLA: University of California Los Angeles Shoulder score ..................................... 190
Microfet......................................................................................................................... 192
Goniometrie .................................................................................................................. 192
Formuleren fysiotherapeutische diagnose en verslaglegging bij schouderklachten
............................................................................................................................................................. 193
RPS-formulier .......................................................................................................................................... 193
EPD ............................................................................................................................................................... 193
Therapie bij schouderklachten................................................................................................ 195
Chirurgie: .......................................................................................................................... 196
Chirurgie bij schouderklachten ......................................................................................................... 196
Opstellen van post-operatief behandelplan voor de schouder ............................................... 198
Belastbaarheid van weefsel na chirurgie ....................................................................................... 202
Opstellen behandelplan bij:............................................................................................... 204
Frozenshoulder ....................................................................................................................................... 204
Fysiotherapie, Jaar 2 – Periode 6 Casus 2, Schouderklachten – De schouders eronder
,Jolijn Brummelkamp 5
Subacromiale compressie .................................................................................................................... 204
Rotator-cuff scheuren ........................................................................................................................... 205
TOS ............................................................................................................................................................... 205
Multidirectionele instabiliteit van art. glenohumerale ............................................................. 205
Interventies:....................................................................................................................... 206
Intra-articulaire corticosteroiden .................................................................................................... 206
Pijndemping ............................................................................................................................................. 207
Huiswerkoefeningen bij schouderklachten................................................................................... 210
Behandelsessie uitwerken................................................................................................................... 211
Werp-ABC .................................................................................................................................................. 213
Ketentraining ........................................................................................................................................... 213
VT 6.5 – Behandeling schouderproblematiek, oefentherapie ........................................... 214
Trainen van de actieve stabiliteit .................................................................................. 217
Trainen van de actieve stabiliteit .................................................................................. 218
Oefenen en sturen (trefwoord: Effect van oefenen op Bindweefsel volgens Holmgren 221
Werken met klein oefenmateriaal .................................................................................................... 221
Ultrageluid ................................................................................................................................................ 222
VT 6.4 – Ultrageluid uitleg en de toepassing van het apparaat ........................................ 222
Toepassen van het uitvoeringsprotocol UG op een mede student. ............................... 225
Het aanpassen van de dosering tot gevoelswaarde onder de pijngrens. ....................... 227
Toepassen UG bij tendinosen AP, patellapees en hielspoor ......................................... 229
TENS ............................................................................................................................................................ 230
Informeren en adviseren bij schouderklachten........................................................................... 232
Laten afnemen van compensaties ..................................................................................................... 232
Omzeilen van stoornissen .................................................................................................................... 232
Herstel ROM .............................................................................................................................................. 232
Osteokinematisch bewegen ................................................................................................................ 232
Artrokinematisch bewegen ................................................................................................................. 232
Stoornisgerichte behandeling ............................................................................................................ 232
Behandeling gericht op activiteiten ................................................................................................. 232
Detoniseren nek-schoudermusculatuur ......................................................................................... 233
Altenerende bewegingsstrategieen .................................................................................................. 237
Stimuleren van gezondheidsbevorderend gedrag ...................................................................... 237
Informeren/adviseren bij schouderklachten ..................................................................... 239
Prognose .................................................................................................................................................... 240
Algehele belastbaarheid ....................................................................................................................... 240
HC 1.6 Verstoring van de balans tussen belasting en belastbaarheid ............................... 240
Preventie van recidieven ..................................................................................................................... 240
Adequaat begeleiden: adviseren m.b.t. houding en beweging ................................................ 241
VT 2.4: Adequaat begeleiden: adviseren m.b.t. houding en beweging bij KANS ........... 241
Evalueren en bijstellen behandelplan ................................................................................... 243
Therapietrouw ......................................................................................................................................... 244
Evalueren van behandeldoelen ......................................................................................................... 244
Vaststellen restbeperkingen ............................................................................................................... 244
Beroepsontwikkeling en (multidisciplinaire) samenwerking i.h.k.v.
schouderklachten ......................................................................................................................... 245
Integratie van richtlijnen en protocollen: .......................................................................... 246
Kansen en bedreigingen bij het invoeren van richtlijnen ........................................................ 246
Bezwaren tegen richtlijnen, omgaan met weerstand ................................................................. 246
Fysiotherapie, Jaar 2 – Periode 6 Casus 2, Schouderklachten – De schouders eronder
,Jolijn Brummelkamp 6
Kennis delen: .................................................................................................................... 247
IOF ................................................................................................................................................................ 247
Kennis over andere disciplines, zoals oefentherapie Ceasar of Mensendieck ................. 248
Bi-disciplinair behandelplan .............................................................................................................. 248
Interdisciplinaire verslaglegging ...................................................................................................... 248
Beroepsontwikkeling: ....................................................................................................... 249
Regelgeving van zorgverzekeraars m.b.t. paramedische behandeling ................................ 249
Consequenties van ontwikkelingen in de gezondheidszorg op fysiotherapeutische zorg-
en dienstverlening .................................................................................................................................. 249
Schriftelijke terugkoppeling aan de verwijzer ............................................................................. 249
Richtlijn verslaglegging (KNGF) ......................................................................................................... 250
Overige trefwoorden: ........................................................................................................ 250
Medische conclusies m.b.t. frozen shoulder .................................................................................. 250
Overige informatie: CGO Casus 2 ............................................................................................. 251
NHG-Standaard Schouderklachten – Richtlijn .................................................................... 265
NHG-Standaard Schouderklachten – Samenvattingskaart ............................................. 275
Fysiotherapie, Jaar 2 – Periode 6 Casus 2, Schouderklachten – De schouders eronder
,Jolijn Brummelkamp 7
Pathologie
Thoracic outlet syndrome
Subacromiale compressie
Rotator-cuff scheuren
Multidirectionele instabiliteit van art. glenohumerale
Frozen shoulder
“Primaire” subacromiale compressie
Fysiotherapie, Jaar 2 – Periode 6 Casus 2, Schouderklachten – De schouders eronder
, Jolijn Brummelkamp 8
Thoracic outlet syndrome (TOS)
(ook wel: schoudersyndroom, neurofasculair compressiesyndroom)
Etiologie / Fysiologie
Ook wel het neurovasculaire compressiesyndroom van de
schoudergordel. TOS is een verzamelnaam voor aandoeningen
waarbij er sprake is van inklemming (compressie) van de
neurovasculaire bundel (vaatzenuwbundel) in de regio van het nek-
en schoudergebied. Deze bestaat uit beknelling van de:
• de plexus brachialis (neurologische TOS), à 90% van de
gevallen
o Beknelling van de a. subclavia en de onderste takken
van de plexus brachialis tussen de mm.scaleni
anterior en medius, nadat de onderste tak van de
plexus brachialis de borstholte heeft verlaten en
over de eerste rib is gegaan. De bovenste tak van de
plexus brachialis kan ook worden bekneld tussen de
twee scalenusspieren.
• de arteria subclavia (arteriële TOS) à 1% van de gevallen
o Beknelling van de a. subclavia en v. subclavia en/of de onderste takken van de plexus
brachialis onder het clavicula in de costoclaviculaire ruimte.
• de vena subclavia (veneuze TOS) à 9% van de gevallen
• de a. axilla en/of v. axilla en/of een tak van de plexus brachialis in de sub-coracoide tunnel
(onder de pees van de m. pectoralis minor), daar waar de plexus brachialis wordt gerekt door
schouderabductie.
Plaatsen in de thoracic outlet waar compressie kan plaatsvinden:
• achterste scalenuspoort
• costoclaviculaire ruimte
• coraco-thoraco-pectorale poort à de meeste voorkomende locatie! (http://kennisbank.hva.nl/document/219250 )
Namen van verschillende inklemmingen:
• Scalenus syndroom (inklemming tussen de scalenus spieren)
• Halsribsyndroom (inklemming als gevolg van extra ribben in de hals)
• Costoclaviculair syndroom (inklemming tussen de eerste rib en het sleutelbeen)
• Hyperabductiesyndroom (inklemming onder de pectoralis minor tijdens heffen van de arm)
De klachten bevinden zich hierdoor meestal in de arm en de hand. In het schoudergebied kan hij op
verschillende plaatsen bekneld raken. Hierdoor kunnen zenuwen niet meer goed signalen doorgeven
en wordt de doorstroming in de bloedvaten verstoord.
Oorzaken van TOS:
− Trauma: fractuur van de clavicula met vervorming, trauma aan zenuwstelsel of vaatletsel.
− Aangeboren: standafwijking van eerste rib of clavicula, halsrib (op C7 als een rudimentaire rib)
− KANS-klachten: verkeerde houding, waardoor hypertonie van de scaleni of pectorales ontstaat
− Pathologie: bijvoorbeeld sternocostoclaviculaire hyperostosis, reuma.
Fysiotherapie, Jaar 2 – Periode 6 Casus 2, Schouderklachten – De schouders eronder
