BIO SAMENVATTING H23
Ecologie = betrekkingen (relaties) die organismen hebben met elkaar en hun
omgeving. Zowel met de levende (biotische factoren) als de niet-levende
omgeving (abiotische factoren). Voorbeelden relaties: woonrelatie,
voortplantingsrelatie en de voedingsrelatie.
23.1: ecologische niveaus
De ecologie bestudeert relaties tussen organismes en hun omgeving op 6
niveaus:
1. individu, 1 bepaald organismen
2. populatie, een bepaalde soort in een bepaald gebied
onderzoeken
3. levensgemeenschap, alle levende soorten in een
leefgebied (planten, dieren, schimmels en bacteriën)
4. ecosysteem, begrensd gebied waarin abiotische en
biotische factoren een eenheid zijn. Vaste
soortensamenstelling. Voorbeeld: naaldbos, duinen,
weiland, sloot. Een duingebied met een naaldbos
(subecosysteem) erin.
5. vegetatiegordels, zoals toendra’s, oceanen. Dit
worden biomen genoemd.
6. de aarde, is 1 groot systeem.
23.2: abiotische factoren
Er zijn 2 groepen die de factoren van invloed zijn op planten en dieren:
1. abiotische: levenloze natuur, zoals: licht, lucht, water, bodem, temperatuur.
2. biotische: levende omgeving (maar ook de dode, bijv. een dood dier).
Zoals: plantaardig en dierlijk voedsel, vijanden, parasieten, concurrent en
soortgenoten.
Bij abiotische factoren moet je een onderscheid maken tussen het
macroklimaat (= gemiddelde weergesteldheid in een gebied) en het
microklimaat (= klimaat op de plaats en in de buurt van een organisme). Het
microklimaat kan je zelf meten.
De abiotische factoren zijn de oorzaak of een soort in
een gebied voorkomt. Het gebied waar een soort van
nature voorkomt, heet het verspreidingsgebied.
Als de omstandigheden voor een soort erg gunstig zijn,
ligt voor die soort het optimum. De minimum en
maximum-waardes gelden wanneer ze nog net kunnen
overleven. Ze bepalen de tolerantiegrenzen. Zo krijg
je een optimumkromme. Deze geeft het
tolerantiegebied voor een abiotische factor weer.
Iedere soort heeft voor elke abiotische factor zijn kenmerkende
tolerantiegebied. In het ecosysteem zullen de milieufactoren niet optimaal zijn.
De factor die het verst van de optimumwaarde ligt, bepaalt de levenskansen,
de beperkende factor. Een organisme is dankzij de
enzymen die het kan maken, in staat om in een bepaalde
omgeving te leven. Ze hebben genen die ervoor zorgen
dat ze in die omgeving kunnen leven. Aangepast zijn is
dus genetisch bepaald.
, licht
Groenen planten hebben licht nodig voor fotosynthese, zonder kunnen ze niet
groeien en ontwikkelen. Je hebt zonneplanten en schaduwplanten (aangepast
aan weinig licht). Wanneer planten geen licht krijgen gaan ze etioleren: de
stengels/bladeren worden lang en slap en het bladgroen verdwijnt.
Schaduwplanten hebben grotere bladeren dan zonplanten en de
bladgroenkorrels bevatten meer chlorofyl. En bij te veel zonlicht raken ze ook
beschadigd. Het licht heeft invloed op de groeisnelheid en richting van planten.
temperatuur
als de dagtemperatuur in het voorjaar hoger wordt, ontwaakt de natuur. De
temperatuur heeft invloed op de enzymen in een cel en op de mogelijkheden
van een organisme ergens te leven.
Koudbloedige/ecotherme dieren (zoals vissen/reptielen) zijn afhankelijk
van de omgevingstemp. Ze worden actiever als hun
lichaamstemperatuur stijgt.
Warmbloedige/endotherme dieren hebben een constante lichaamstemp.
Ze hebben als het koud is, meer energie nodig om warm te blijven (dus
meer voedsel).
Hoe kleiner een lichaam, hoe groter een buitenoppervlak. En hoe groter dit
oppervlak is, hoe moeilijker het is voor het dier om warm te blijven. Zo leven
grote pinguïns in koude gebieden (kleiner opp.) en kleinere soorten in warmer
gebied. De tolerantiegrenzen van dieren in bijv. een gletsjer of vulkanisch
gebied (extreme waardes) zijn erg afwijkend. Deze dieren heten
extremofielen.
lucht
lucht bestaat uit een mengsel van gassen, o.a. O2 (21%) en CO2 (0,04%). O2 is
nodig voor verbranding en CO2 voor fotosynthese. De 79% N2 in de lucht wordt
alleen door bacteriën gebruikt. Lucht is een abiotische factor, omdat vliegende
dieren zonder lucht niet kunnen vliegen. En luchtverplaatsing (=wind) is een
belangrijke factor voor bij planten bijv. het verspreiden van stuifmeel en zaden.
En een hevige wind (orkaan) kan een ecosysteem verwoesten.
water
Water is een bouwstof, oplosmiddel, transportmiddel, warmtereservoir en
koelmiddel voor organismen. Aan een plant zie je of die in een vochtig of droog
milieu thuishoort. Zo zijn de wortels en bladeren aan de hoeveelheid
aangepast.
waterplanten: smalle, dunne bladeren en slappe stengels (water draagt
plant)
gedeeltelijk boven water: holle stengels met luchtkanalen en de bladeren
die boven het water uitsteken hebben veel huidmondjes (voor zuurstof
plant).
waterlelies: huidmondjes aan bovenkant bladeren.
landplanten in gematigd milieu: hebben cuticula (waslaagje) op bladeren,
en aan de onderkant zitten huidmondjes.
vochtiger milieu: cuticula is dun, zitten overal huidmondjes, wortelstelsel is
klein.
in droger/zout milieu: bladeren met erg dikke waslaag en weinig
huidmondjes. Grotere wortelstelsels. Sommige hebben geen bladeren
(cactus).
Bij landdieren speelt water ook grote rol, niet uitdrogen. Dieren met waterdicht
pantser kunnen goed overleven in droog gebied. Ook produceren ze urine die
Ecologie = betrekkingen (relaties) die organismen hebben met elkaar en hun
omgeving. Zowel met de levende (biotische factoren) als de niet-levende
omgeving (abiotische factoren). Voorbeelden relaties: woonrelatie,
voortplantingsrelatie en de voedingsrelatie.
23.1: ecologische niveaus
De ecologie bestudeert relaties tussen organismes en hun omgeving op 6
niveaus:
1. individu, 1 bepaald organismen
2. populatie, een bepaalde soort in een bepaald gebied
onderzoeken
3. levensgemeenschap, alle levende soorten in een
leefgebied (planten, dieren, schimmels en bacteriën)
4. ecosysteem, begrensd gebied waarin abiotische en
biotische factoren een eenheid zijn. Vaste
soortensamenstelling. Voorbeeld: naaldbos, duinen,
weiland, sloot. Een duingebied met een naaldbos
(subecosysteem) erin.
5. vegetatiegordels, zoals toendra’s, oceanen. Dit
worden biomen genoemd.
6. de aarde, is 1 groot systeem.
23.2: abiotische factoren
Er zijn 2 groepen die de factoren van invloed zijn op planten en dieren:
1. abiotische: levenloze natuur, zoals: licht, lucht, water, bodem, temperatuur.
2. biotische: levende omgeving (maar ook de dode, bijv. een dood dier).
Zoals: plantaardig en dierlijk voedsel, vijanden, parasieten, concurrent en
soortgenoten.
Bij abiotische factoren moet je een onderscheid maken tussen het
macroklimaat (= gemiddelde weergesteldheid in een gebied) en het
microklimaat (= klimaat op de plaats en in de buurt van een organisme). Het
microklimaat kan je zelf meten.
De abiotische factoren zijn de oorzaak of een soort in
een gebied voorkomt. Het gebied waar een soort van
nature voorkomt, heet het verspreidingsgebied.
Als de omstandigheden voor een soort erg gunstig zijn,
ligt voor die soort het optimum. De minimum en
maximum-waardes gelden wanneer ze nog net kunnen
overleven. Ze bepalen de tolerantiegrenzen. Zo krijg
je een optimumkromme. Deze geeft het
tolerantiegebied voor een abiotische factor weer.
Iedere soort heeft voor elke abiotische factor zijn kenmerkende
tolerantiegebied. In het ecosysteem zullen de milieufactoren niet optimaal zijn.
De factor die het verst van de optimumwaarde ligt, bepaalt de levenskansen,
de beperkende factor. Een organisme is dankzij de
enzymen die het kan maken, in staat om in een bepaalde
omgeving te leven. Ze hebben genen die ervoor zorgen
dat ze in die omgeving kunnen leven. Aangepast zijn is
dus genetisch bepaald.
, licht
Groenen planten hebben licht nodig voor fotosynthese, zonder kunnen ze niet
groeien en ontwikkelen. Je hebt zonneplanten en schaduwplanten (aangepast
aan weinig licht). Wanneer planten geen licht krijgen gaan ze etioleren: de
stengels/bladeren worden lang en slap en het bladgroen verdwijnt.
Schaduwplanten hebben grotere bladeren dan zonplanten en de
bladgroenkorrels bevatten meer chlorofyl. En bij te veel zonlicht raken ze ook
beschadigd. Het licht heeft invloed op de groeisnelheid en richting van planten.
temperatuur
als de dagtemperatuur in het voorjaar hoger wordt, ontwaakt de natuur. De
temperatuur heeft invloed op de enzymen in een cel en op de mogelijkheden
van een organisme ergens te leven.
Koudbloedige/ecotherme dieren (zoals vissen/reptielen) zijn afhankelijk
van de omgevingstemp. Ze worden actiever als hun
lichaamstemperatuur stijgt.
Warmbloedige/endotherme dieren hebben een constante lichaamstemp.
Ze hebben als het koud is, meer energie nodig om warm te blijven (dus
meer voedsel).
Hoe kleiner een lichaam, hoe groter een buitenoppervlak. En hoe groter dit
oppervlak is, hoe moeilijker het is voor het dier om warm te blijven. Zo leven
grote pinguïns in koude gebieden (kleiner opp.) en kleinere soorten in warmer
gebied. De tolerantiegrenzen van dieren in bijv. een gletsjer of vulkanisch
gebied (extreme waardes) zijn erg afwijkend. Deze dieren heten
extremofielen.
lucht
lucht bestaat uit een mengsel van gassen, o.a. O2 (21%) en CO2 (0,04%). O2 is
nodig voor verbranding en CO2 voor fotosynthese. De 79% N2 in de lucht wordt
alleen door bacteriën gebruikt. Lucht is een abiotische factor, omdat vliegende
dieren zonder lucht niet kunnen vliegen. En luchtverplaatsing (=wind) is een
belangrijke factor voor bij planten bijv. het verspreiden van stuifmeel en zaden.
En een hevige wind (orkaan) kan een ecosysteem verwoesten.
water
Water is een bouwstof, oplosmiddel, transportmiddel, warmtereservoir en
koelmiddel voor organismen. Aan een plant zie je of die in een vochtig of droog
milieu thuishoort. Zo zijn de wortels en bladeren aan de hoeveelheid
aangepast.
waterplanten: smalle, dunne bladeren en slappe stengels (water draagt
plant)
gedeeltelijk boven water: holle stengels met luchtkanalen en de bladeren
die boven het water uitsteken hebben veel huidmondjes (voor zuurstof
plant).
waterlelies: huidmondjes aan bovenkant bladeren.
landplanten in gematigd milieu: hebben cuticula (waslaagje) op bladeren,
en aan de onderkant zitten huidmondjes.
vochtiger milieu: cuticula is dun, zitten overal huidmondjes, wortelstelsel is
klein.
in droger/zout milieu: bladeren met erg dikke waslaag en weinig
huidmondjes. Grotere wortelstelsels. Sommige hebben geen bladeren
(cactus).
Bij landdieren speelt water ook grote rol, niet uitdrogen. Dieren met waterdicht
pantser kunnen goed overleven in droog gebied. Ook produceren ze urine die
