Openingscollege aantekeningen SCID-5-P Training

Openingscollege – M. Rijkeboer
Deel 1: Persoonlijkheidsstoornissen (algemeen)

Kenmerken PD
 Chronisch disfunctioneren (minimaal 5 jaar, beginnend in de kindertijd of
adolescentie)
 Disfunctionele patronen (denken, voelen en handelen) op vrijwel alle
levensgebieden
 Patronen hebben uitwerking op interpersoonlijk functioneren
 Gedrag is voor de persoon egosyntoon (i.p.v. egodystoon = ‘zo was ik
niet’)
 Aanmelding GGZ vaak niet vanwege PD, maar door crisis of andere
mentale stoornis (bijv. depressie, paniekstoornis)
 Problemen behorend bij PD worden niet (alleen) veroorzaakt door andere
mentale stoornissen (bijv. depressie, angststoornis), medische toestand of
middelengebruik
 Andere mentale stoornis maakt uiting van PD sterker, maar PD problemen
waren er ook al voordat er sprake was van deze andere mentale stoornis
(zoals depressie)
 Er is doorgaans veel co-morbiditeit
o Met name borderline PD, maar ook antisociale PD: hoog suïciderisico
(veel pogingen en helaas ook veel geslaagde pogingen)

Epidemiologische gegevens
 Prevalentie: in de gewone bevolking 13.5% & in de GGZ 60.4%
 Voor sommige PD geldt (bijv. antisociaal en borderline) symptomen nemen
af in ernst als men ouder wordt (= hangt samen met hormonen)
 Men is vaker gescheiden of leeft alleen
 Meer PD te vinden in steden (met name centrum => verslaving &
geïsoleerd leven)
 Men heeft meer en heftiger life-events meegemaakt
 Bij sommige PD speelt gender een rol

DSM-4 en DSM-5: 10 PD in 3 clusters:
1. Cluster A: vreemd of excentriek gedrag = paranoid; schizoïd; schizotypisch
2. Cluster B: dramatisch, emotioneel of grillig / impulsief gedrag =
antisociaal; borderline; histrionisch; narcistisch
3. Cluster C: angstig of vreesachtig gedrag = vermijdend; afhankelijk;
dwangmatig

Vraagtekens bij aparte as, zoals in DSM-3 en DSM-4
Zijn as-II stoornissen wezenlijk te onderscheiden van as-I stoornissen,
bijvoorbeeld gezien het volgende:
 Stabiliteit
 Leeftijd van ontstaan
 Inzicht
 Hoge co-morbiditeit en symptoom-specificiteit

Continuümgedachte / dimensioneel model:
onderliggende traits kenmerken zowel as-I als as-II

Normaal

, Originele voorstel DSM-5 dimensioneel model van PD
 PD bestaan uit constellaties
AS-I van extreme posities
AS-II op trek-dimensies (traits)
 Voorstel: 6 traits:
o Negatieve emotionaliteit
o Introversie
o Antagonisme
o Disinhibitie
o Compulsiviteit
o Schizotypie (denkstoornis)
 Antisociaal / psychopathische type (antagonisme &
disinhibitie)
 Vermijdende type (neg. Emotionaliteit & introversie &
compulsiviteit)
 Borderline type (neg. Emotionaliteit & antagonisme &
disinhibitie & schizotypie)
 Obsessieve-compulsieve type (compulsiviteit & neg.
Emotionaliteit & introversie & antagonisme)
 Schizotypische type (schizotypie & introversie & neg.
Emotionaliteit)

Maar: een enorme commotie…

Kritiek vanuit de hele wereld op conceptversies:
 Dimensioneel model is slechts verkapt dimensioneel (er blijven
categorieën, nu ‘typen’)
 Diagnostiek wordt bijzonder ingewikkeld en tijdrovend, zonder echt
bewezen predictieve waarde
 Een hoop kennis gaat verloren
 Livesley en Verheul stappen op uit task-force
 December 2012: APA keurt DSM-5 goed, met daarin (tot ieders
verbazing…) de oude indeling van PD!
 Wel doorgevoerd: DSM-5 heeft geen aparte as voor PD

Cognitief verklaringsmodel (= hoe ontstaan PD)


Interactie van temperament & levenservaringen

Kernopvattingen over zelf en anderen opbouwen van 'overlevingsstrategieën'
structureren van eigen wereld

Sterk disfunctionele patronen van denken, voelen en handelen



Deel 2: Cluster A persoonlijkheidsstoornissen

Paranoïde PD
 Zelfbeeld minderwaardig, kwetsbaar