Samenvatting Economische Sociologie
Table of Contents
Deel 1: Elementaire eenheden van de sociologie ............................................................... 3
Hoofdstuk 1: Sociologie als wetenschap ................................................................................... 3
Stelling 1: Wat sociologie niet is..................................................................................................... 3
Stelling 2: Sociologie bestudeert sociaal handelen ........................................................................ 3
Stelling 3: Sociologie bestudeert sociale feiten ............................................................................. 5
Stelling 4: Sociologie is een product van sociologen in de samenleving ....................................... 6
Stelling 5: Sociologie jaagt mythen ................................................................................................ 6
Stelling 6: Sociologie is sociale theorie........................................................................................... 8
Stelling 7: Sociologie pakt sociale problemen empirisch aan ........................................................ 8
Stelling 8: Sociologie is een product van methodologische innovaties ......................................... 9
Stelling 9: Sociologie bestudeert de mens in de samenleving ..................................................... 11
Stelling 10: Sociologie bestudeert de samenleving in de mens ................................................... 11
Hoofdstuk 2: Cultuur .............................................................................................................. 12
1. Het concept cultuur.................................................................................................................. 12
2. Sociale constructies .................................................................................................................. 13
3. Normen .................................................................................................................................... 14
4. Instituties .................................................................................................................................. 15
5. Deviantie .................................................................................................................................. 15
Hoofdstuk 3: Sociale relaties en netwerken ............................................................................ 17
1. Groeperingen en sociale verbanden ........................................................................................ 17
2. Cohesie, interdependentie, sociale solidariteit........................................................................ 18
3. Netwerken in de sociologie ...................................................................................................... 19
4. Van netwerk naar sociaal kapitaal ........................................................................................... 21
Hoofdstuk 4: Macht, gezag en hulpbronnen ............................................................................ 23
1. Macht en gezag ........................................................................................................................ 23
2. Marx: ongelijkheid als economische macht ............................................................................. 24
3. Weber: sociale uitsluiting ......................................................................................................... 26
4. Kapitaal: vormen van beschikkingsmacht ................................................................................ 27
Deel II: Tussen sociologie en economie ........................................................................... 28
Hoofdstuk 6: Het ontstaan van de sociologie .......................................................................... 28
1. Economie als wetenschap en als wetenschappelijk object...................................................... 28
2. De Methodenstreit ................................................................................................................... 28
3. De Franse receptie ................................................................................................................... 30
4. De Duitse Sonderweg: Weber en de ‘Sozialökonomik’ ............................................................ 31
5. Besluit: ideaaltypische vergelijking .......................................................................................... 33
Hoofdstuk 7: Kannibalisme en de imperialistische ambitie ...................................................... 33
1. Het economisch imperialisme: Gary Becker ............................................................................ 33
2. De ‘new economic sociology’: Mark Granovetter .................................................................... 38
Hoofdstuk 8: Diffusie en inspiratie .......................................................................................... 40
1. New Institutional Economics (D. North)................................................................................... 41
2. Rationele handelingstheorie .................................................................................................... 44
Deel 3: Elementaire eenheden van de economische sociologie........................................ 50
Hoofdstuk 9: Economisch handelen en economische instituties .............................................. 50
1. Economisch handelen is meer dan marktruil ........................................................................... 50
2. Economisch handelen is ingebed in het sociale ....................................................................... 52
1
, 3. Economische structuren als historisch product ....................................................................... 53
Hoofdstuk 10: Kapitalisme als economische organisatie .......................................................... 56
1. Wat kapitalisme (niet) is........................................................................................................... 56
Wat kapitalisme is ........................................................................................................................ 57
2. Genese en dynamiek van kapitalisme ...................................................................................... 58
3. Kapitalisme of kapitalismes? .................................................................................................... 60
Hoofdstuk 11: Reciprociteit en giftrelaties .............................................................................. 63
Inleiding ........................................................................................................................................ 63
1. De oorsprong van reciprociteit: Mauss over de gift................................................................. 63
2. Grootschalige gifsystemen: evergetisme ................................................................................. 66
3. Giften onder het kapitalisme ................................................................................................... 67
Hoofdstuk 11: Staatste redistributie ....................................................................................... 68
Inleiding: de staat en de restributie ............................................................................................. 68
1. Ontstaan van de staat .............................................................................................................. 68
2. De welvaartstaat: origne en typologie ..................................................................................... 71
2
,Deel 1: Elementaire eenheden van de sociologie
Hoofdstuk 1: Sociologie als wetenschap
Stelling 1: Wat sociologie niet is
▪ Sociologie is geen anti-economische
✓ Anti–economische is elke kritiek die zich verzet tegen de fundamenten van
de economische wetenschap
▪ Wereld zou beter af zijn zonder de economische wetenschap
✓ Bestaat binnen de sociologie, maar ook elders
✓ Omgekeerd hebben vele sociologen ook een vruchtbare wisselwerking met
economische theorieën (en vice versa)
✓ Gelijkenissen tussen economische wetenschap en sociologie:
▪ Handelen van de mens
▪ Hoe de mens hun handelingen coördineert en hoe ze samenleven
▪ ➔ Zijn beide sociale wetenschappen
▪ Sociologie is geen socialisme
✓ Socialisme is een politieke ideologie
✓ Populatie van sociologen heeft vele politieke ideologieën (waaronder
socialisme, in allerhande vormen)
↔ De sociologie als wetenschap heeft geen ideologie
↔ De sociologie als wetenschap heeft geen politiek programma
✓ Wat hebben ze allemaal gemeen: het vermogen om eigen meningen te
onderwerpen aan consistente theorievorming en een open confrontatie met
de werkelijkheid
▪ Sociologie is meer dan een verhaal
✓ Verhaal: uitleg zoals het gebeurd zou kunnen zijn, cf. een model
▪ Uitleg over wat de werkelijkheid kan zijn
✓ Nuttige stap naar wetenschappelijke verklaring, maar niet voldoende
✓ Kan nooit meer zijn dan een basis voor empirische toetsing
▪ Kan wel een model zijn om de werkelijkheid mee te vergelijken
▪ GEEN verklaring voor de werkelijkheid
✓ Centraler in de economie (en meer geformaliseerd) dan in de sociologie
✓ Verhalen zijn in eerste betekenis een theorie of hypothese
▪ Tweede betekenis: relaas vd werkelijkheid zoals die mogelijk had
kunnen zijn
▪ Sociologie praat het verwerpelijke niet goed
✓ Verwijt is gebaseerd op een misverstand: sociologie probeert te construeren
hoe mensen goed en kwaad definiëren, hoe en waarom sommigen deze
‘regels’ overtreden
✓ Maar: maakt zelf geen onderscheid tussen goed en kwaad
✓ Sociologische verklaringen kunnen relevant zijn voor morele oordelen, maar
ze vervangen ze niet
✓ Sociologie kan het verwerpelijke niet goedkeuren, omdat ze als discipline
niets verwerpelijks kent
Stelling 2: Sociologie bestudeert sociaal handelen
• Het sociale verwijst naar: sociaal handelen
• Deze stelling vertrekt vanuit het individu
3
, Gedrag
Handelen
Sociaal handelen
•
o Wat is sociaal handelen?
▪ Deelverzameling van handelen, wat deelverzameling van gedrag is
▪ Gedrag = alles wat uiterlijk waarneembaar is aan mensen (niezen,
babbelen, lopen…)
▪ Handelen = acties die we intentioneel doen (we kunnen zeggen
waarom we dit doen)
• Bv licht aandoen omdat je wilt dat het licht brandt
▪ Essentieel aan het onderscheid tussen niet- intentioneel gedrag en
handelen is dat het laatste per definitie niet ‘zinloos’ kan zijn, dat
handelingen steeds een zekere betekenis hebben voor wie ze uitvoert
▪
o Sociale handelingen = alle handelingen die zinvol op andere mensen
betrokken zijn
▪ Wat niet: spreken op uw kamer tegen jezelf
▪ Wat wel: prof die vooraan spreekt tegen de rest vd leerlingen
▪ Opgelet: sommige handelingen zijn afhankelijk vd situatie sociaal of
individueel
• Bv; bidden op kamer (alleen) is individueel
• Bv: bidden in kerk waar alles geleid wordt is sociaal
▪ Deelverzameling van handelen
• Criteria voor ‘sociologie bestudeert sociaal handelen’
o Criterium 1: intentionaliteit
o Criterium 2: coördinatie
▪ Er moet invloed zijn op andere mensen
o Let op: zelfde ‘gedraging’ behoort tot verschillende deelverzamelingen
(ademen, bidden)
4
Table of Contents
Deel 1: Elementaire eenheden van de sociologie ............................................................... 3
Hoofdstuk 1: Sociologie als wetenschap ................................................................................... 3
Stelling 1: Wat sociologie niet is..................................................................................................... 3
Stelling 2: Sociologie bestudeert sociaal handelen ........................................................................ 3
Stelling 3: Sociologie bestudeert sociale feiten ............................................................................. 5
Stelling 4: Sociologie is een product van sociologen in de samenleving ....................................... 6
Stelling 5: Sociologie jaagt mythen ................................................................................................ 6
Stelling 6: Sociologie is sociale theorie........................................................................................... 8
Stelling 7: Sociologie pakt sociale problemen empirisch aan ........................................................ 8
Stelling 8: Sociologie is een product van methodologische innovaties ......................................... 9
Stelling 9: Sociologie bestudeert de mens in de samenleving ..................................................... 11
Stelling 10: Sociologie bestudeert de samenleving in de mens ................................................... 11
Hoofdstuk 2: Cultuur .............................................................................................................. 12
1. Het concept cultuur.................................................................................................................. 12
2. Sociale constructies .................................................................................................................. 13
3. Normen .................................................................................................................................... 14
4. Instituties .................................................................................................................................. 15
5. Deviantie .................................................................................................................................. 15
Hoofdstuk 3: Sociale relaties en netwerken ............................................................................ 17
1. Groeperingen en sociale verbanden ........................................................................................ 17
2. Cohesie, interdependentie, sociale solidariteit........................................................................ 18
3. Netwerken in de sociologie ...................................................................................................... 19
4. Van netwerk naar sociaal kapitaal ........................................................................................... 21
Hoofdstuk 4: Macht, gezag en hulpbronnen ............................................................................ 23
1. Macht en gezag ........................................................................................................................ 23
2. Marx: ongelijkheid als economische macht ............................................................................. 24
3. Weber: sociale uitsluiting ......................................................................................................... 26
4. Kapitaal: vormen van beschikkingsmacht ................................................................................ 27
Deel II: Tussen sociologie en economie ........................................................................... 28
Hoofdstuk 6: Het ontstaan van de sociologie .......................................................................... 28
1. Economie als wetenschap en als wetenschappelijk object...................................................... 28
2. De Methodenstreit ................................................................................................................... 28
3. De Franse receptie ................................................................................................................... 30
4. De Duitse Sonderweg: Weber en de ‘Sozialökonomik’ ............................................................ 31
5. Besluit: ideaaltypische vergelijking .......................................................................................... 33
Hoofdstuk 7: Kannibalisme en de imperialistische ambitie ...................................................... 33
1. Het economisch imperialisme: Gary Becker ............................................................................ 33
2. De ‘new economic sociology’: Mark Granovetter .................................................................... 38
Hoofdstuk 8: Diffusie en inspiratie .......................................................................................... 40
1. New Institutional Economics (D. North)................................................................................... 41
2. Rationele handelingstheorie .................................................................................................... 44
Deel 3: Elementaire eenheden van de economische sociologie........................................ 50
Hoofdstuk 9: Economisch handelen en economische instituties .............................................. 50
1. Economisch handelen is meer dan marktruil ........................................................................... 50
2. Economisch handelen is ingebed in het sociale ....................................................................... 52
1
, 3. Economische structuren als historisch product ....................................................................... 53
Hoofdstuk 10: Kapitalisme als economische organisatie .......................................................... 56
1. Wat kapitalisme (niet) is........................................................................................................... 56
Wat kapitalisme is ........................................................................................................................ 57
2. Genese en dynamiek van kapitalisme ...................................................................................... 58
3. Kapitalisme of kapitalismes? .................................................................................................... 60
Hoofdstuk 11: Reciprociteit en giftrelaties .............................................................................. 63
Inleiding ........................................................................................................................................ 63
1. De oorsprong van reciprociteit: Mauss over de gift................................................................. 63
2. Grootschalige gifsystemen: evergetisme ................................................................................. 66
3. Giften onder het kapitalisme ................................................................................................... 67
Hoofdstuk 11: Staatste redistributie ....................................................................................... 68
Inleiding: de staat en de restributie ............................................................................................. 68
1. Ontstaan van de staat .............................................................................................................. 68
2. De welvaartstaat: origne en typologie ..................................................................................... 71
2
,Deel 1: Elementaire eenheden van de sociologie
Hoofdstuk 1: Sociologie als wetenschap
Stelling 1: Wat sociologie niet is
▪ Sociologie is geen anti-economische
✓ Anti–economische is elke kritiek die zich verzet tegen de fundamenten van
de economische wetenschap
▪ Wereld zou beter af zijn zonder de economische wetenschap
✓ Bestaat binnen de sociologie, maar ook elders
✓ Omgekeerd hebben vele sociologen ook een vruchtbare wisselwerking met
economische theorieën (en vice versa)
✓ Gelijkenissen tussen economische wetenschap en sociologie:
▪ Handelen van de mens
▪ Hoe de mens hun handelingen coördineert en hoe ze samenleven
▪ ➔ Zijn beide sociale wetenschappen
▪ Sociologie is geen socialisme
✓ Socialisme is een politieke ideologie
✓ Populatie van sociologen heeft vele politieke ideologieën (waaronder
socialisme, in allerhande vormen)
↔ De sociologie als wetenschap heeft geen ideologie
↔ De sociologie als wetenschap heeft geen politiek programma
✓ Wat hebben ze allemaal gemeen: het vermogen om eigen meningen te
onderwerpen aan consistente theorievorming en een open confrontatie met
de werkelijkheid
▪ Sociologie is meer dan een verhaal
✓ Verhaal: uitleg zoals het gebeurd zou kunnen zijn, cf. een model
▪ Uitleg over wat de werkelijkheid kan zijn
✓ Nuttige stap naar wetenschappelijke verklaring, maar niet voldoende
✓ Kan nooit meer zijn dan een basis voor empirische toetsing
▪ Kan wel een model zijn om de werkelijkheid mee te vergelijken
▪ GEEN verklaring voor de werkelijkheid
✓ Centraler in de economie (en meer geformaliseerd) dan in de sociologie
✓ Verhalen zijn in eerste betekenis een theorie of hypothese
▪ Tweede betekenis: relaas vd werkelijkheid zoals die mogelijk had
kunnen zijn
▪ Sociologie praat het verwerpelijke niet goed
✓ Verwijt is gebaseerd op een misverstand: sociologie probeert te construeren
hoe mensen goed en kwaad definiëren, hoe en waarom sommigen deze
‘regels’ overtreden
✓ Maar: maakt zelf geen onderscheid tussen goed en kwaad
✓ Sociologische verklaringen kunnen relevant zijn voor morele oordelen, maar
ze vervangen ze niet
✓ Sociologie kan het verwerpelijke niet goedkeuren, omdat ze als discipline
niets verwerpelijks kent
Stelling 2: Sociologie bestudeert sociaal handelen
• Het sociale verwijst naar: sociaal handelen
• Deze stelling vertrekt vanuit het individu
3
, Gedrag
Handelen
Sociaal handelen
•
o Wat is sociaal handelen?
▪ Deelverzameling van handelen, wat deelverzameling van gedrag is
▪ Gedrag = alles wat uiterlijk waarneembaar is aan mensen (niezen,
babbelen, lopen…)
▪ Handelen = acties die we intentioneel doen (we kunnen zeggen
waarom we dit doen)
• Bv licht aandoen omdat je wilt dat het licht brandt
▪ Essentieel aan het onderscheid tussen niet- intentioneel gedrag en
handelen is dat het laatste per definitie niet ‘zinloos’ kan zijn, dat
handelingen steeds een zekere betekenis hebben voor wie ze uitvoert
▪
o Sociale handelingen = alle handelingen die zinvol op andere mensen
betrokken zijn
▪ Wat niet: spreken op uw kamer tegen jezelf
▪ Wat wel: prof die vooraan spreekt tegen de rest vd leerlingen
▪ Opgelet: sommige handelingen zijn afhankelijk vd situatie sociaal of
individueel
• Bv; bidden op kamer (alleen) is individueel
• Bv: bidden in kerk waar alles geleid wordt is sociaal
▪ Deelverzameling van handelen
• Criteria voor ‘sociologie bestudeert sociaal handelen’
o Criterium 1: intentionaliteit
o Criterium 2: coördinatie
▪ Er moet invloed zijn op andere mensen
o Let op: zelfde ‘gedraging’ behoort tot verschillende deelverzamelingen
(ademen, bidden)
4
