Literatuursamenvatting Geschiedenis van de psychologie
H1: Mechanicisme
1.1: Introductie: Waarom de geschiedenis van psychologie?
Voor de geschiedenis van de psychologie wordt gekeken naar de periode 1600-1950. We
eindigen in 1950, omdat op dat punt cognitieve psychologie behaviorisme vervangt als
dominante benadering in de psychologie. Cognitieve psychologie en recentere
ontwikkelingen komen uitgebreid terug in andere vakken.
De geschiedenis toont aan dat bepaalde vragen (welke wetenschap is psychologie en welke
methoden kan het toepassen?) niet vaststaan en dat maatschappelijke factoren hier invloed
op hebben. Zo was het geval bij de criminoloog Buikhuisen, professor Criminologie in
Leiden. Hij bestudeerde biologische (hormonale en neurofysiologische) verklaringen van
crimineel gedrag. Echter, de reductie naar biologische factoren leidde tot veel weerstand.
Ondertussen is dit een bekend discussiepunt in het nature-nurturedebat, waarin nature
menselijk gedrag verklaart vanuit erfelijke factoren, die de menselijke (neuro)biologie
beïnvloeden; en nurture menselijk gedrag verklaart vanuit ervaringen in het leven (als
gevolg van (een tekort aan) onderwijs).
De emotionele ophef, die bij Buikhuisen werd veroorzaakt, illustreert dat psychologie niet
enkel een wetenschap is die beoogt een verscheidenheid aan fenomenen te onderzoeken en
verklaren, maar deze ook relateert aan kernvragen over wat het is om mens te zijn.
1.2: Wanneer begint de geschiedenis van de psychologie?
Bij de eerste psycholoog?
De eerste persoon die psychologie als wetenschap beoefende en onderwees was Duitse
psycholoog Wilhelm Wundt, de ‘oprichter van de psychologie’. In 1879 startte hij een
psychologisch laboratorium bij de universiteit van Leipzig. Hiervoor had hij al psychologie
beoefend als docent fysiologie (onder Helmholtz) en professor filosofie. Het laboratorium
vormt de start van psychologie als academische wetenschap.
Waarom niet hier beginnen: dan worden we belemmerd door het perspectief van Wundt.
Wundt was aan de ene kant een experimentele wetenschapper met een beperkt aantal
onderwerpen en aan de andere kant een filosoof die een grote verscheidenheid aan
onderwerpen behandelde die relateren aan bewustzijn en de creatieve geest, maar die hij
niet experimenteel kon onderzoeken. Deze vormen van menselijk gedrag vond hij te complex
en niet-repliceerbaar (een eis voor experimenten). Bovendien kwamen deze onderwerpen
vóór Wundt al terug in de vorm van fysiologie en filosofie. Wundt als startpunt van de
geschiedenis leidt tot onduidelijkheid over het ontstaan en de ontwikkelingen hiervan.
Bij het eerste psychologie-boek?
Het boek ‘De Anima’ door Griekse filosoof Aristoteles, ook wel vertaald als ‘On the soul’
(vertaling dekt slecht de inhoud van het boek) of als ‘Peri Psychès’ (Griekse vertaling,
betekent: ‘On living and knowing’.
Het woord ‘psychologie’ betekent, vertaald uit het Grieks, letterlijk: ‘woord van de psyche’, of
‘de studie/het leren van de psyche’.
Aristoteles was echter niet de eerste die over zulke onderwerpen nadacht of schreef. In het
eerste hoofdstuk komen ideeën van zijn voorgangers (Plato en (zijn leraar) Socrates) naar
voren, maar hij was wel de eerste met een specifiek boek hierover. Volgens Aristoteles
, betekent psyche de kracht van het leven en de kracht van voelen en weten. Het vormt
daarmee eveneens de basis van biologie. In de geschiedenis van de psychologie toont een
duidelijk onderscheid tussen de filosofische benadering en de biologische benadering.
Waarom niet hier beginnen: niet genoeg tijd en we willen focus op de ontwikkeling van
psychologie als wetenschap zoals het nu op de universiteit wordt beoefend (aldus 1600).
1.3: De opkomst van mechanicisme rond 1600
Na de val van het (west)-Romeinse Rijk in de vijfde eeuw (en het verlies van Griekse en
Romeinse kennis) begon in Europa een periode van degradatie en stagnatie. De periode
500-1500 staat bekend als de Middeleeuwen.
Een nieuwe maatschappij kwam op gang, verdeeld in klassen. Bovenaan stonden de adel en
de kerk. De meerderheid van de mensen behoorde tot de lagere klassen, onderdanigen en
knechten, die leefden en werkten op het land van de adel of inwoners van groeiende steden.
Onderwijs was beperkt tot de kerk, die een aantal personen leerde om te lezen en schrijven
om boeken te kopiëren en anderen de leringen van de kerk te onderwijzen. Over tijd
ontwikkelden de meer prominente kerkelijke scholen zich tot religieuze centra (kathedralen).
Sommigen hiervan ontwikkelden zich tot de eerste Europese universiteiten (rond 1200 en
later). Geleidelijk kwamen Romeinse kennis en in het bijzonder kennis van Griekse filosofie
beschikbaar. Zo werd de filosofie van Plato en Aristoteles opgenomen in de leer van de kerk
(in de vorm van de interpretatie door de kerk).
De ideeën van Aristoteles speelden hier een grote rol, waaronder zijn onderscheid tussen
hemelen en de aarde en dat van een ‘natuurlijke plek’ waar alle objecten naar streven.
Hemelen zijn de maan, de zon, planeten en vaste sterren. Ze bewegen oneindig om de
aarde heen, terwijl op aarde niks oneindig is. Alles komt op en vervalt weer.
Volgens Aristoteles bewegen objecten uit zichzelf, vanwege het doel de ‘natuurlijke plek’ te
bereiken (als iets valt, hoort het beneden). Voor de hemel was de natuurlijke plek de
‘onbewogen beweger’, die de laatste cirkel van de hemel was. Deze bewoog zelf, wat alle
andere cirkels in beweging bracht om te streven naar het kopiëren van de beweging van de
onbewogen beweger. Zo verklaart Aristoteles hoe (en niet waarom! Want dat is aan God)
hemelen en objecten op aarde bewegen. De eeuwigheid van de hemel en de rol van de
onbewogen beweger paste bij de leer van de kerk. De wetenschap van de natuurlijke plek
leidde tot het idee dat individuen verordend waren de taken te doen die hen bij geboorte zijn
gegeven. De structuur van de maatschappij met klassendeling was zoals het hoorde te zijn.
Rond 1600 ontstond een nieuwe benadering van het universum, gebaseerd op werken van
o.a. Nicolaus Copernicus over een heliocentrisch (de zon als) middelpunt van het universum;
Galileo Galilei die dat verdedigde en de basis legde van de mechanica in natuurkunde;
Giordano Bruno die stelde dat naast aarde andere werelden bestaan; Johannes Kepler die
bewees dat Mars om de zon in een elliptische baan beweegt; Francis Bacon die ‘de
inductie’ introduceerde. Met hen verschoof de nadruk van het begrijpen waarom naar hoe
het universum in elkaar zit.
1.4: Mechanicisme in de wetenschap
De opkomst hiervan had een grote invloed op de wetenschap en de maatschappij:
Materialisme
Materialisme ziet het universum als materieel, bestaande uit materie (dode objecten), die
slechts veranderen van beweging onder de invloed van een kracht. Mechanicisme hield zich
H1: Mechanicisme
1.1: Introductie: Waarom de geschiedenis van psychologie?
Voor de geschiedenis van de psychologie wordt gekeken naar de periode 1600-1950. We
eindigen in 1950, omdat op dat punt cognitieve psychologie behaviorisme vervangt als
dominante benadering in de psychologie. Cognitieve psychologie en recentere
ontwikkelingen komen uitgebreid terug in andere vakken.
De geschiedenis toont aan dat bepaalde vragen (welke wetenschap is psychologie en welke
methoden kan het toepassen?) niet vaststaan en dat maatschappelijke factoren hier invloed
op hebben. Zo was het geval bij de criminoloog Buikhuisen, professor Criminologie in
Leiden. Hij bestudeerde biologische (hormonale en neurofysiologische) verklaringen van
crimineel gedrag. Echter, de reductie naar biologische factoren leidde tot veel weerstand.
Ondertussen is dit een bekend discussiepunt in het nature-nurturedebat, waarin nature
menselijk gedrag verklaart vanuit erfelijke factoren, die de menselijke (neuro)biologie
beïnvloeden; en nurture menselijk gedrag verklaart vanuit ervaringen in het leven (als
gevolg van (een tekort aan) onderwijs).
De emotionele ophef, die bij Buikhuisen werd veroorzaakt, illustreert dat psychologie niet
enkel een wetenschap is die beoogt een verscheidenheid aan fenomenen te onderzoeken en
verklaren, maar deze ook relateert aan kernvragen over wat het is om mens te zijn.
1.2: Wanneer begint de geschiedenis van de psychologie?
Bij de eerste psycholoog?
De eerste persoon die psychologie als wetenschap beoefende en onderwees was Duitse
psycholoog Wilhelm Wundt, de ‘oprichter van de psychologie’. In 1879 startte hij een
psychologisch laboratorium bij de universiteit van Leipzig. Hiervoor had hij al psychologie
beoefend als docent fysiologie (onder Helmholtz) en professor filosofie. Het laboratorium
vormt de start van psychologie als academische wetenschap.
Waarom niet hier beginnen: dan worden we belemmerd door het perspectief van Wundt.
Wundt was aan de ene kant een experimentele wetenschapper met een beperkt aantal
onderwerpen en aan de andere kant een filosoof die een grote verscheidenheid aan
onderwerpen behandelde die relateren aan bewustzijn en de creatieve geest, maar die hij
niet experimenteel kon onderzoeken. Deze vormen van menselijk gedrag vond hij te complex
en niet-repliceerbaar (een eis voor experimenten). Bovendien kwamen deze onderwerpen
vóór Wundt al terug in de vorm van fysiologie en filosofie. Wundt als startpunt van de
geschiedenis leidt tot onduidelijkheid over het ontstaan en de ontwikkelingen hiervan.
Bij het eerste psychologie-boek?
Het boek ‘De Anima’ door Griekse filosoof Aristoteles, ook wel vertaald als ‘On the soul’
(vertaling dekt slecht de inhoud van het boek) of als ‘Peri Psychès’ (Griekse vertaling,
betekent: ‘On living and knowing’.
Het woord ‘psychologie’ betekent, vertaald uit het Grieks, letterlijk: ‘woord van de psyche’, of
‘de studie/het leren van de psyche’.
Aristoteles was echter niet de eerste die over zulke onderwerpen nadacht of schreef. In het
eerste hoofdstuk komen ideeën van zijn voorgangers (Plato en (zijn leraar) Socrates) naar
voren, maar hij was wel de eerste met een specifiek boek hierover. Volgens Aristoteles
, betekent psyche de kracht van het leven en de kracht van voelen en weten. Het vormt
daarmee eveneens de basis van biologie. In de geschiedenis van de psychologie toont een
duidelijk onderscheid tussen de filosofische benadering en de biologische benadering.
Waarom niet hier beginnen: niet genoeg tijd en we willen focus op de ontwikkeling van
psychologie als wetenschap zoals het nu op de universiteit wordt beoefend (aldus 1600).
1.3: De opkomst van mechanicisme rond 1600
Na de val van het (west)-Romeinse Rijk in de vijfde eeuw (en het verlies van Griekse en
Romeinse kennis) begon in Europa een periode van degradatie en stagnatie. De periode
500-1500 staat bekend als de Middeleeuwen.
Een nieuwe maatschappij kwam op gang, verdeeld in klassen. Bovenaan stonden de adel en
de kerk. De meerderheid van de mensen behoorde tot de lagere klassen, onderdanigen en
knechten, die leefden en werkten op het land van de adel of inwoners van groeiende steden.
Onderwijs was beperkt tot de kerk, die een aantal personen leerde om te lezen en schrijven
om boeken te kopiëren en anderen de leringen van de kerk te onderwijzen. Over tijd
ontwikkelden de meer prominente kerkelijke scholen zich tot religieuze centra (kathedralen).
Sommigen hiervan ontwikkelden zich tot de eerste Europese universiteiten (rond 1200 en
later). Geleidelijk kwamen Romeinse kennis en in het bijzonder kennis van Griekse filosofie
beschikbaar. Zo werd de filosofie van Plato en Aristoteles opgenomen in de leer van de kerk
(in de vorm van de interpretatie door de kerk).
De ideeën van Aristoteles speelden hier een grote rol, waaronder zijn onderscheid tussen
hemelen en de aarde en dat van een ‘natuurlijke plek’ waar alle objecten naar streven.
Hemelen zijn de maan, de zon, planeten en vaste sterren. Ze bewegen oneindig om de
aarde heen, terwijl op aarde niks oneindig is. Alles komt op en vervalt weer.
Volgens Aristoteles bewegen objecten uit zichzelf, vanwege het doel de ‘natuurlijke plek’ te
bereiken (als iets valt, hoort het beneden). Voor de hemel was de natuurlijke plek de
‘onbewogen beweger’, die de laatste cirkel van de hemel was. Deze bewoog zelf, wat alle
andere cirkels in beweging bracht om te streven naar het kopiëren van de beweging van de
onbewogen beweger. Zo verklaart Aristoteles hoe (en niet waarom! Want dat is aan God)
hemelen en objecten op aarde bewegen. De eeuwigheid van de hemel en de rol van de
onbewogen beweger paste bij de leer van de kerk. De wetenschap van de natuurlijke plek
leidde tot het idee dat individuen verordend waren de taken te doen die hen bij geboorte zijn
gegeven. De structuur van de maatschappij met klassendeling was zoals het hoorde te zijn.
Rond 1600 ontstond een nieuwe benadering van het universum, gebaseerd op werken van
o.a. Nicolaus Copernicus over een heliocentrisch (de zon als) middelpunt van het universum;
Galileo Galilei die dat verdedigde en de basis legde van de mechanica in natuurkunde;
Giordano Bruno die stelde dat naast aarde andere werelden bestaan; Johannes Kepler die
bewees dat Mars om de zon in een elliptische baan beweegt; Francis Bacon die ‘de
inductie’ introduceerde. Met hen verschoof de nadruk van het begrijpen waarom naar hoe
het universum in elkaar zit.
1.4: Mechanicisme in de wetenschap
De opkomst hiervan had een grote invloed op de wetenschap en de maatschappij:
Materialisme
Materialisme ziet het universum als materieel, bestaande uit materie (dode objecten), die
slechts veranderen van beweging onder de invloed van een kracht. Mechanicisme hield zich
