Samenvatting onderdeel 3.4 gezondheidspromotie

3.4 Traditioneel wereldbeeld
= samenleving & heelal als hierarchisch en organisch geheel.

Het traditionele wereldbeeld is dat van de samenleving en het heelal als
hiërarchisch en organisch geheel. De wereld wordt gezien volgens het
beeld van het lichaam of de piramide, het wordt ook wel het
metafysisch of pre-modern wereldbeeld genoemd. Het is het heersende
beeld in de westerse maatschappij tijdens de (christelijke)
middel¬eeuwen (omstreeks 500 tot 1500). De grondslagen ervan
worden reeds vroeger gelegd, in de Griekse cultuur en filosofie (sinds de
6 eeuw voor Christus), en in de vermenging met het christendom. Het
traditioneel wereldbeeld is na 1500 niet verdwenen. Tot aan het begin
van deze eeuw (1900) is het nog duidelijk herkenbaar, zeker in
agrarische gebieden (minder in de steden). Het is dan echter niet langer
dominant in onze cultuur.


1. dieptebeschrijving
Hoe zit de werkelijkheid in elkaar?
Wie is de mens?
Is er een god en wie is die god?


1.1 Over de werkelijkheid = als levend organisme : hierarchisch en
organisch geheel
Reeds voor de Grieken was de kosmos als een levend organisme. In
tegenstelling tot een mechanisme is een organisme niet zomaar opdeelbaar in
diverse onderdelen. Het is een georganiseerd geheel waarmee de onderdelen
onlosmakelijk verbonden zijn en dat als geheel een bepaalde doelgerichtheid in
zich draagt. Los van het doel kan een organisme niet worden begrepen. En
omdat alles in de natuur zich als een organisme gedraagt, wil men die natuur
begrijpen. Ook moet men de vraag naar het doel, de waarom-vraag stellen (of de
van waaruit- en waar naartoe-vraag, de vraag naar oorsprong en bestemming).

Ook het christelijk-middeleeuwse denken is hierdoor getekend. God is Schepper
van hemel en aarde,
alfa en omega. God staat aan de top van de piramide. Al het
menselijke/natuurlijke/aardse wordt
verklaard door en is ondergeschikt aan het goddelijke/bovennatuurlijke/hemelse.

Deze werkelijkheidsopvatting kan men ook typeren met de categorie van
het lichaam: de
werkelijkheid is als een levend, hiërarchisch opgebouwd organisme, bestaande
uit gesloten systemen
(bloedsomloop, cyclus van seizoenen, magere en vette jaren, geboorte en dood).
Maatschappelijk
vertaalt zich dat in een vast systeem van rangen en standen.



1.2 Over de mens = afhankelijk, niet autonoom

1

, Zowel binnen de Griekse als binnen de joodschristelijke middeleeuwse traditie
wordt de mens als heteronoom of niet-autonoom beschouwd. De mens uit de
oudheid is uitermate gevoelig voor het feit dat zijn leven niet gestuurd wordt
door eigen keuzes (het noodlot). In de christelijke traditie is de mens niet de
schepper van zijn eigen leven. Hij heeft het ontvangen uit de palm van Gods
hand. God staat aan het begin en aan het einde van het menselijk bestaan. Het
hoeft dan ook niet te verwonderen dat de joodschristelijke mensvisie aansluiting
vond bij de klassieke mensvisie en dat het samengaan van vooral neoplatoons
Grieks denken en christelijk openbaringsgeloof eeuwenlang het westerse
cultuurproject van binnenuit heeft bepaald.
1.3 Over god = vanzelfsprekend
In de traditionele cultuur is God een vanzelfsprekendheid. God is de hoogste idee
(Plato), de
onbewogen beweger (Aristoteles). Zijn bestaan kan via het denken bewezen
worden (de godsbewijzen
van Thomas van Aquino). In de piramidale en hiërarchisch geordende visie op de
werkelijkheid staat
God als almachtig opperwezen garant voor de stabiliteit van het hele bouwwerk.
Hij is eeuwig en
koning.


1.4 Over de tijd = cyclisch
De traditionele tijdsopvatting is cyclisch: als een cirkel, circulair. Men leeft op het
ritme van de natuur
en van de seizoenen. Kerkelijke feestdagen kunnen (in oorsprong) overigens
uitdrukkelijk aan
overgangsmomenten in de natuur worden gelinkt.


1.5 Over de moraal = voorgegeven door de Schepper
De mens is opgenomen in een 'vaste' orde, die zowel 'natuurlijk' voorgegeven is
(wereld als lichaam
en organisme), als 'goddelijk' voorgegeven: door God zo geschapen (wereld als
piramide). De mens is
een niet-autonoom wezen dat dus vooral dient te gehoorzamen.


1.6 Over het leven = platteland en dorpscultuur
Het leven centreert zich op het platteland. Het dorp en de dorpscultuur zijn de
centrale leefomgeving.
Men leeft voor het grootste deel van de landbouw: een agrarische, rurale cultuur.



2. Achtergronden
2.1 Germaanse religiositeit

De Germaanse cultuur waarvan wij afstammen is een 'primitieve' cultuur,
getekend en doordrongen
van 'oorspronkelijke religiositeit': geloof in hogere krachten, goden,
geesten... (polytheïsme) waar de
mens geen greep op heeft en waarvan hij zich afhankelijk voelt.

2