SAMENVATTING Ontwikkelingspsychologie DEEL 1: Development Through the Livespan

Emanuelle Dilles
2021-2022
Boek (beperkt), ppt & notities

HFSTK 1: GESCHIEDENIS,
THEORIE, EN
ONDERZOEKSMETHODEN
De ontwikkelingspsychologie bestudeert de stabiliteit en verandering over de levensloop. Het domein is:

 Wetenschappelijk
 Toegepast
 Interdisciplinair

1.1 BASIC ISSUES

1.1.1 THEORIE

Een theorie is een geordend en samenhangend geheel van uitspraken dat gedrag. Vb: gehechtheidstheorie

 Beschrijft het gedrag van baby’s van 6 tot 8 maanden wanneer zij aandacht vragen van zorgfiguren
 Verklaart hoe en waarom baby’s deze drang naar aandacht ontwikkelen
 Voorspelt de gevolgen van deze emotionele band tussen ouder en kind voor toekomstige relaties

Theorieën zijn belangrijk om 2 redenen:

1) Begrijpen – richting en betekenis geven aan wat we zien
2) Basis voor praktijk – weten wat te doen om welzijn van kinderen te verbeteren

! Maar: theorieën zijn beïnvloed door cultuur en tijdsgerelateerde aannames  behoefte aan
wetenschappelijke bevestiging wat betreft theorieën

1.1.2 DRIE BASISVRAGEN IN DE ONTWIKKELING

1) Is ontwikkeling continu of discontinu?
Continue ontwikkeling: geleidelijk uitbreiden van zelfde soort vaardigheden die er in het begin al
waren  verschil tussen leeftijden is de hoeveelheid of complexiteit van perceptie/reacties/vaardigh
Discontinue ontwikkeling: nieuwe manieren van reageren in specifieke periodes  verschillende
stadia hebben unieke manieren van denken, voelen en gedragen
Stadia (discontinu): kwalitatieve veranderingen in denken en doen, kenmerkend voor bepaalde
perioden  trapsysteem

2) Is er één verloop of meerdere?
Vroeger: stadia-theorieën  iedereen doorloopt zelfde sequentie van ontwikkeling
Nu: meerdere vormen van ontwikkeling mogelijk door contexten

3) Erfelijkheid of omgeving?
Erfelijkheid: erfelijke informatie meegekregen van ouders bij bevruchting
Omgeving: fysische en sociale factoren – beïnvloedt biologische en psychologische ontwikkeling

1.1.3 CONTEXTEN VAN ONTWIKKELING

, Emanuelle Dilles
2021-2022
Boek (beperkt), ppt & notities
Contexten = unieke combinaties van persoonskenmerken (extravert/introvert) + omgevingskenmerken
(opvoedingsstijl, woonomgeving)  kunnen leiden tot verschillende trajecten van ontwikkeling

1.1.4 STABILITEIT EN PLASTICITEIT
Stabiliteit = het behouden van een relatieve positie; Plasticiteit = verandering is mogelijk
individuen die hoog/laag scoren op een karakteristiek  Ontwikkeling open voor levenslange
zullen dit nog altijd doen op latere leeftijd verandering
 Erfelijkheid  Verandering gebaseerd op belangrijke
 Levenslange patronen door vroege ervaringen ervaringen
 Verlegenheid is erfelijk bepaald en zal doorheen  Doorheen je leven kan je meer/minder
de levensloop niet veranderen. verlegen worden

1.2 LEVENSLOOPPERSPECTIEF

= Ontwikkeling is proces dat altijd verder gaat, van bevruchting tot overlijden & heeft invloed op alle domeinen
van de ontwikkeling

Ontwikkeling is:

 Levenslang
 Multidimensioneel en veelvormig
 Heel plastisch
 Beïnvloed door vele krachten, in interactie met elkaar

In plaats van de levensloop als één enkele lijn of continue
veranderingen te zien, zal het levensloopperspectief de
ontwikkeling zien als 3 bomen die uitmonden in verschillende
richtingen. Elke tak staat voor een mogelijke vaardigheid in één van
de ontwikkelingsdomeinen. Het overlappen van takken staat voor
de domeinen die met elkaar kunnen mengen.

Meerdere paden zijn mogelijk, afhankelijk van de context die een
individuele invloed levert.




Fasen in de ontwikkeling:

Prenataal Bevruchting tot geboorte
Baby en peuter Geboorte – 2jr
Vroege kindertijd 2-6jr
Midden-kindertijd 6-11jr
Adolescentie 11-18jr
Vroege volwassenheid 18-40jr
Midden-volwassenheid 40-65jr
Late volwassenheid 65jr-overlijden
Domeinen van ontwikkeling:

Fysiek Lichaamslengte, onderlinge verhoudingen, uitzicht, functioneren van
lichaamssystemen, perceptuele en motorische capaciteiten, gezondheid
Cognitief Intellectuele capaciteiten (aandacht, geheugen, kennis, taal,..-

, Emanuelle Dilles
2021-2022
Boek (beperkt), ppt & notities
Emotioneel en sociaal Emotionele communicatie, zelf-inzicht, kennis over anderen, interpersoonlijke
vaardigheden, relaties, moreel redeneren, moreel gedrag

1.2.1 ONTWIKKELING IS MULTIDIMENSIONEEL EN VEELVORMIG

Multidimensioneel = bepaald door complex samenspel van biologische, psychologische en sociale factoren

1) Veelvormig: niet altijd vooruitgang in alle domeinen
2) Veelvormig: vooruitgang en achteruitgang binnen hetzelfde domein

1.2.2 ONTWIKKELING WORDT BEÏNVLOED DOOR MEERDERE KRACHTEN

Leeftijdsgebonden invloeden = gebeurtenissen sterk gebonden aan leeftijd en daardoor voorspelbaar
(normatief)  kleuteronderwijs, lager onderwijs, middelbaar, hoger,…

Gebonden aan geschiedenis = ervaren door mensen geboren rond zelfde tijdstip, cohort (normatief)  tijdn
van oorlog en vrede, pandemie, maatschappelijke bewegingen, internet,..

Niet-normatief: breuk met je partner zorgt ervoor dat je een andere weg op gaat, overlijden van een dierbare,..

1.3 VROEGE WETENSCHAPPELIJKE THEORIEËN
Evolutietheorie Darwin: principes van natuurlijke selectie en overleven van de sterkste
 Natuurlijke selectie: soorten hebben kenmerken die aangepast zijn
aan/passen bij hun omgeving
 Overleven van sterkste: individuen die best aangepast zijn aan hun
omgeving planten zich voort + hun genen worden doorgegeven aan
latere generaties
Normatieve benadering Hall en Gesell: ontwikkeling als een rijpingsproces (maturatie).
Leeftijdsgebonden gemiddelden uit grote studies bij kinderen = typische
ontwikkeling
Test beweging Binet en Simon: Eerste intelligentie-test, leidde tot belangstelling voor
individuele verschillen in ontwikkeling

1.4 THEORIEËN VAN MIDDEN 20 S T E EEUW

1.4.1 PSYCHOANALYTISCHE BENADERING

 Klemtoon op unieke levensgeschiedenis van het individu
 Conflicten tussen biologische driften en sociale verwachtingen

Visie = kinderen gaan door reeks stadia van conflicten tussen biologische driften (agressief, seksueel) en sociale
verwachtingen. Oplossing bepaalt psychisch functioneren.


1.4.1.1 PSYCHOSEKSUELE THEORIE
Freud; Hoe ouders omgaan met impulsen (driften) van kinderen in eerste levensjaren bepaalt ontwikkeling
persoonlijkheid

Id = Ruimste aspect; “ik moet”
 Onbewust, aanwezig bij geboorte
 Biologische behoeften en verlangens
Ego = Bewuste, rationele aspect
 Ontstaat in vroege kindertijd
 Impulsen (van id) in aanvaardbare richtingen sturen, bemiddelbaar tss ego & superego
Superego = Het geweten; “ik mag niet”

, Emanuelle Dilles
2021-2022
Boek (beperkt), ppt & notities
 Ontwikkelt tussen 3 en 6 jaar door interactie met verzorgers
 Relaties tussen 3 aspecten bepalen persoonlijkheid
 Orale fase: Geboorte – 1jr  Mond; baby geniet van zuigen & voeding krijgen, zuigen op duim, dingen
in mond stoppen
 Anale fase: 1-3jr  Anus; kind leert op potje gaan, ontlasten kan tot lustervaring/opluchting leiden
 Fallische fase: 3-6jr + Oedipus & Electra  Fallus; kleuters ontdekken dat er geslachtsverschillen zijn
tussen mannen en vrouwen, voorstellingen rond eigen ouders, kleine jongens willen dat papa uit the
picture gaat om meer tijd te hebben met mama – bij meisjes omgekeerd
 Latentie fase: 6-11jr  Kind leert basisvaardigheden aan, seksuele aspect naar achtergrond
 Genitale fase: Adolescentie  Geslachtsorganen; gaan zich richten op liefdesobjecten buiten gezin

Kritiek op Freud:

 Te grote klemtoon op rol seksuele gevoelens in ontwikkeling
 Theorie is cultuur-specifiek
 Geen onderzoek bij kinderen


1.4.1.2 PSYCHOSOCIALE THEORIE
Erikson breidt theorie van Freud uit, eerder gericht op relatie met andere mensen

 3 extra stadia over volwassenheid
 Ego bemiddelt niet alleen tussen id & superego, is ook positieve kracht in ontwikkeling & geeft actieve
bijdrage
 Basisconflict in ieder stadium
 Invloed van culturele context

Psychosociale stadia:

1) Vertrouwen vs wantrouwen: Geboorte – 1jr
2) Autonomie vs schaamte/twijfel: 1-3jr
3) Initiatief vs schuld: 6-12jr
4) Identiteit vs verwarring: Adolescentie
5) Intimiteit vs isolement: Vroege volwassenheid
6) Generativiteit vs stagnatie: Midden volwassenheid
7) Integriteit vs wanhoop: Late volwassenheid


1.4.1.3 VOOR- EN NADELEN
 Voor: unieke levensgeschiedenis
 Voor: inspireerde onderzoek over vele aspecten emotionele/sociale ontwikkeling
 Tegen: weinig aandacht voor andere methodes, daardoor geïsoleerd
 Tegen: vele ideeën te vaag om te onderzoeken

1.4.2 BEHAVIORISME EN SOCIALE LEERTHEORIE

= kijken naar gedrag, dingen aanleren en zien hoe gedrag verandert

Klassieke conditionering Stimulus – respons
Pavlov & Watson
Operante conditionering Bekrachtiging – straf
Skinner