POLITICOLOGIE
H2, 13 & 14 niet kennen (NK)
Parate kennis:
- ministers van de Vlaamse en Federale regering
- voorzitters van de partijen in het Federaal en Vlaams Parlement
- ‘voorzitters’ van grote sociaaleconomische organisaties
ACTUA: 26 MEI 2019 POLITIEKE
VERHOUDINGEN
- politieke aardverschuiving: centrum verliest, radicalen winnen
- twee winnaars in Vlaanderen: VB + PVDA
groen: ‘overwinningsnederlaag’ (lichte stijging)
- leidende partijen N-VA en PS houden stand, verliezen zwaar, grootste nederlaag voor N-VA
Belang thema’s op 26 mei 2019
Partijfragmentering
- België:
-> te grote partijfragmentering => partijen vormen moeilijk een regering
-> te groot concurrentieel systeem
-> VB en N-VA vormen moeilijk met anderen een regering
- Nederland:
-> grootste partij VVD kan met iedereen door de deur
1
,- Oostenrijk:
-> de Oostenrijkse ‘N-VA’ en ‘Groen’ werken samen i.t.t. de NV-A en Groen in België
Afkalvende traditionele partijen
- Trado’s in verval: sinds 2019 slagen ze er niet meer in om een meerderheid te vormen
- Trado’s kopiëren strategie van de winnaars (Koen Geens: ‘CD&V niet dweil van de Wetsstraat’ = niet
tegen alle prijzen een formatie vormen)
- vechten om te overleven (profilering)
Federale regering: Vivaldi
- Vlaamse meerderheid (88/62; 41 i.p.v. 45; CD&V overbodig, MAAR zit wel in Vivaldi voor de
Vlaamse meerderheid)
‘Anti-Vlaamse regering’ (grootste partijen: VB en N-VA zitten niet in de federale regering)
- grootste familie: socialisten
- premier: zevende partij -> De Croo i.p.v. Magnette, omdat er meer Vlaamse kiezers zijn dan Waalse
(politiek gevoelig)
- vaag regeerakkoord (snel; conflictmanagement, akkoorden met ‘losse eindjes’, veel dossiers:
politieke vernieuwing, kerncentrales, pensioenen, slimme BTW-verlaging, begrotingscontrole,
arbeidsmarkt, lonen 2023)
- PS: links afdekken (PTB/Ecolo) + MR: marktleider (‘particip-opposition’, bouchéisation)
- Open-VLD: ramkoers N-VA (MR doet pijn, is te liberaal, De Croo geen keus)
- CD&V en groenen tussen mazen bij zetelverdeling per partij
H1: WAT IS POLITIEK?
Politicologie als integratiewetenschap
Politicologie is een integratiewetenschap waarin inzichten en methodes uit zusterdisciplines als
ondersteuning gebruikt worden voor de studie van politieke verschijnselen en processen.
De essentie van politiek is dat er geen eensgezindheid over is
Politiek gaat over macht, over belangen en waarden, over keuzes en beslissingen in een competitieve
omgeving van schaarste van middelen en verdeeldheid over doelstellingen en prioriteiten, over de
koers van onze samenleving. De meest eenvoudige van alle definities van politiek: alles wat te maken
heeft met het besturen van een samenleving.
Oorsprong van het begrip
Politiek is de hoogste menselijke activiteit in de samenleving
Politiek was in het Oude Griekenland zeer hoogstaand, maar beperkt tot de vrije mannen.
‘Politiek’ < Het Oudgriekse politeia (politika), alles wat betrekking heeft op de polis, burgerlijke
samenleving en het bestuur van de gemeenschap.
Politikos <-> idiotikos:
2
,Een politès was een burger in zijn hoedanigheid van ‘publieke’ persoon’, terwijl een idiotès verwees
naar diezelfde burger in zijn privéleven.
Aristoteles: “De mens is van nature een (sociaal) politiek dier”
De mens kan enkel zijn natuur uitdrukken via het redeneren, via de participatie in een politieke
gemeenschap die het algemeen belang zoekt via discussie en die dat algemeen belang nastreeft door
acties waartoe iedereen moet bijdragen.
<-> Amerikaanse politicoloog Harold Laswell (1902-1978): “Who gets what, when, how?”
Bevolking op een territorium?
Territorialisering van de politiek (en de samenleving)
Politiek gaat over een samenleving dat territoriaal gebonden is <-> niet-territoriaal gebonden
“verenigingen”: bv. de katholieke kerk
Van nachtwaker naar nanny
- minimal state (19de eeuw): orde en tucht, bescherming van grenzen en van het eigendomsrecht een
slechts een beperkt aantal ‘verzorgende taken’ (belastingen,…)
- nanny state: ‘interventionistische’ welvaartsstaat die zich op vraag van velen over veel en veel
verschillende onderwerpen moet buigen
- classificaties van politieke systemen: politicologen proberen inzicht te krijgen in het ontstaan en
functioneren van al die vormen van politiek
Geschiedenis
de mens als burger van de samenleving
polis < stadstaat, stedelijke samenleving in het klassieke Griekenland
de mens als burger van de polis (zoön politikon)
conceptuele betekenis van ‘politiek’ -> meerduidig: Aristoteles’ traktaat Politica, de eerste
theoretische verhandeling over politiek
Iedereen moet op zijn manier bijdragen tot de staat
- Plato (427v.Chr. - 347v.Chr.)
-> leermeester van Aristoteles
filosofische dialogen ‘politikos’ (de staatsman) en ‘politika’ (het bestel)
Plato geloofde sterk in arbeidsverdeling, waardoor iedereen, in het belang van de hele samenleving, :
zijn eigen vaardigheden en talenten optimaal kan ontwikkelen. Iedereen moet op zijn eigen manier
bijdragen tot de staat. De vrije wil is ondergeschikt aan het staatsbelang en de leiding van de staat
ligt bij een klasse van koningen-wijsgeren. Die klasse is onbaatzuchtig, enkel bezig met het goede
bestuur van de staat en werken enkel voor het algemeen belang. Burgers bemoeien zich niet veel en
moeten vooral werken.
3
, - Socrates
-> leermeester van Plato
-> dialoogvorm (circa 410v.Chr.)
Politiek stelt ons in staat om echt menselijk te leven
Aristoteles
-> volwaardig menselijk leven= het beleven van menselijke capaciteiten om zo alle morele deugden
te genieten. Eudaimonia/ het goede leven < eudemonisme: streven naar een “goede ziel”
Bij Aristoteles verwijst politiek in zijn meest algemene betekenis naar de zoektocht naar de Goede
Samenleving, naar het nastreven van het goede leven d.m.v. deelname aan de publieke zaak in de
context van de polis. Volgens Aristoteles is politiek altijd gebaseerd op het dialoog, het is een sociale
activiteit.
Politiek als uitdrukking van het republikeinse régime
Florentijn Machiavelli (1469-1527)
- Il Principe (1532); een verhandeling over de vraag hoe vorsten macht kunnen verwerven en nadien
behouden, hoe ze hun staat moeten besturen. (politiek= macht)
Politiek als techniek voor de instandhouding van de macht
Il Principe (de heerser/vorst): techniek van de macht
Staat < status regis, “de toestand van de vorst”
-> later onpersoonlijker, staat als abstractum
Amorele kunst: negatieve associatieve betekenis -> politiek moet beoefend worden om de staat
tegen binnen- en buitenlandse vijanden te beschermen.
Indelingen: essentially contested concept?
Geen algemeen aanvaarde, objectieve wetenschapstaal
Filosoof W.B. Gallie (1956)
-> “Verschillende stromingen hebben een verschillende opvatting over het correct gebruik of de
juiste interpretatie van het begrip, maar ook dat iedereen erkent dat het eigen gebruik of de eigen
interpretatie van anderen, betwist kan worden.” Bv. kunst, democratie, christelijke traditie…
Alle begrippen in de politiek zijn wezenlijk betwist
William Connolly
-> The Terms of Political Discourse (1983): centrale begrippen (macht, belang, vrijheid, elite,
klassenstrijd, ideologie, etc.) kunnen in de politiek wezenlijk betwist worden.
Politiek is een wezenlijk betwist begrip
Politiek is een containerbegrip dat bestaat uit allerlei onderdelen waarvan volgens Connolly geen
ondubbelzinnige definities gegeven kunnen worden. Politiek is een essentieel gecontesteerd of
werkelijk begrip, omdat alle bouwstenen die gebruikt worden om de inhoud ervan te bepalen, op
4
H2, 13 & 14 niet kennen (NK)
Parate kennis:
- ministers van de Vlaamse en Federale regering
- voorzitters van de partijen in het Federaal en Vlaams Parlement
- ‘voorzitters’ van grote sociaaleconomische organisaties
ACTUA: 26 MEI 2019 POLITIEKE
VERHOUDINGEN
- politieke aardverschuiving: centrum verliest, radicalen winnen
- twee winnaars in Vlaanderen: VB + PVDA
groen: ‘overwinningsnederlaag’ (lichte stijging)
- leidende partijen N-VA en PS houden stand, verliezen zwaar, grootste nederlaag voor N-VA
Belang thema’s op 26 mei 2019
Partijfragmentering
- België:
-> te grote partijfragmentering => partijen vormen moeilijk een regering
-> te groot concurrentieel systeem
-> VB en N-VA vormen moeilijk met anderen een regering
- Nederland:
-> grootste partij VVD kan met iedereen door de deur
1
,- Oostenrijk:
-> de Oostenrijkse ‘N-VA’ en ‘Groen’ werken samen i.t.t. de NV-A en Groen in België
Afkalvende traditionele partijen
- Trado’s in verval: sinds 2019 slagen ze er niet meer in om een meerderheid te vormen
- Trado’s kopiëren strategie van de winnaars (Koen Geens: ‘CD&V niet dweil van de Wetsstraat’ = niet
tegen alle prijzen een formatie vormen)
- vechten om te overleven (profilering)
Federale regering: Vivaldi
- Vlaamse meerderheid (88/62; 41 i.p.v. 45; CD&V overbodig, MAAR zit wel in Vivaldi voor de
Vlaamse meerderheid)
‘Anti-Vlaamse regering’ (grootste partijen: VB en N-VA zitten niet in de federale regering)
- grootste familie: socialisten
- premier: zevende partij -> De Croo i.p.v. Magnette, omdat er meer Vlaamse kiezers zijn dan Waalse
(politiek gevoelig)
- vaag regeerakkoord (snel; conflictmanagement, akkoorden met ‘losse eindjes’, veel dossiers:
politieke vernieuwing, kerncentrales, pensioenen, slimme BTW-verlaging, begrotingscontrole,
arbeidsmarkt, lonen 2023)
- PS: links afdekken (PTB/Ecolo) + MR: marktleider (‘particip-opposition’, bouchéisation)
- Open-VLD: ramkoers N-VA (MR doet pijn, is te liberaal, De Croo geen keus)
- CD&V en groenen tussen mazen bij zetelverdeling per partij
H1: WAT IS POLITIEK?
Politicologie als integratiewetenschap
Politicologie is een integratiewetenschap waarin inzichten en methodes uit zusterdisciplines als
ondersteuning gebruikt worden voor de studie van politieke verschijnselen en processen.
De essentie van politiek is dat er geen eensgezindheid over is
Politiek gaat over macht, over belangen en waarden, over keuzes en beslissingen in een competitieve
omgeving van schaarste van middelen en verdeeldheid over doelstellingen en prioriteiten, over de
koers van onze samenleving. De meest eenvoudige van alle definities van politiek: alles wat te maken
heeft met het besturen van een samenleving.
Oorsprong van het begrip
Politiek is de hoogste menselijke activiteit in de samenleving
Politiek was in het Oude Griekenland zeer hoogstaand, maar beperkt tot de vrije mannen.
‘Politiek’ < Het Oudgriekse politeia (politika), alles wat betrekking heeft op de polis, burgerlijke
samenleving en het bestuur van de gemeenschap.
Politikos <-> idiotikos:
2
,Een politès was een burger in zijn hoedanigheid van ‘publieke’ persoon’, terwijl een idiotès verwees
naar diezelfde burger in zijn privéleven.
Aristoteles: “De mens is van nature een (sociaal) politiek dier”
De mens kan enkel zijn natuur uitdrukken via het redeneren, via de participatie in een politieke
gemeenschap die het algemeen belang zoekt via discussie en die dat algemeen belang nastreeft door
acties waartoe iedereen moet bijdragen.
<-> Amerikaanse politicoloog Harold Laswell (1902-1978): “Who gets what, when, how?”
Bevolking op een territorium?
Territorialisering van de politiek (en de samenleving)
Politiek gaat over een samenleving dat territoriaal gebonden is <-> niet-territoriaal gebonden
“verenigingen”: bv. de katholieke kerk
Van nachtwaker naar nanny
- minimal state (19de eeuw): orde en tucht, bescherming van grenzen en van het eigendomsrecht een
slechts een beperkt aantal ‘verzorgende taken’ (belastingen,…)
- nanny state: ‘interventionistische’ welvaartsstaat die zich op vraag van velen over veel en veel
verschillende onderwerpen moet buigen
- classificaties van politieke systemen: politicologen proberen inzicht te krijgen in het ontstaan en
functioneren van al die vormen van politiek
Geschiedenis
de mens als burger van de samenleving
polis < stadstaat, stedelijke samenleving in het klassieke Griekenland
de mens als burger van de polis (zoön politikon)
conceptuele betekenis van ‘politiek’ -> meerduidig: Aristoteles’ traktaat Politica, de eerste
theoretische verhandeling over politiek
Iedereen moet op zijn manier bijdragen tot de staat
- Plato (427v.Chr. - 347v.Chr.)
-> leermeester van Aristoteles
filosofische dialogen ‘politikos’ (de staatsman) en ‘politika’ (het bestel)
Plato geloofde sterk in arbeidsverdeling, waardoor iedereen, in het belang van de hele samenleving, :
zijn eigen vaardigheden en talenten optimaal kan ontwikkelen. Iedereen moet op zijn eigen manier
bijdragen tot de staat. De vrije wil is ondergeschikt aan het staatsbelang en de leiding van de staat
ligt bij een klasse van koningen-wijsgeren. Die klasse is onbaatzuchtig, enkel bezig met het goede
bestuur van de staat en werken enkel voor het algemeen belang. Burgers bemoeien zich niet veel en
moeten vooral werken.
3
, - Socrates
-> leermeester van Plato
-> dialoogvorm (circa 410v.Chr.)
Politiek stelt ons in staat om echt menselijk te leven
Aristoteles
-> volwaardig menselijk leven= het beleven van menselijke capaciteiten om zo alle morele deugden
te genieten. Eudaimonia/ het goede leven < eudemonisme: streven naar een “goede ziel”
Bij Aristoteles verwijst politiek in zijn meest algemene betekenis naar de zoektocht naar de Goede
Samenleving, naar het nastreven van het goede leven d.m.v. deelname aan de publieke zaak in de
context van de polis. Volgens Aristoteles is politiek altijd gebaseerd op het dialoog, het is een sociale
activiteit.
Politiek als uitdrukking van het republikeinse régime
Florentijn Machiavelli (1469-1527)
- Il Principe (1532); een verhandeling over de vraag hoe vorsten macht kunnen verwerven en nadien
behouden, hoe ze hun staat moeten besturen. (politiek= macht)
Politiek als techniek voor de instandhouding van de macht
Il Principe (de heerser/vorst): techniek van de macht
Staat < status regis, “de toestand van de vorst”
-> later onpersoonlijker, staat als abstractum
Amorele kunst: negatieve associatieve betekenis -> politiek moet beoefend worden om de staat
tegen binnen- en buitenlandse vijanden te beschermen.
Indelingen: essentially contested concept?
Geen algemeen aanvaarde, objectieve wetenschapstaal
Filosoof W.B. Gallie (1956)
-> “Verschillende stromingen hebben een verschillende opvatting over het correct gebruik of de
juiste interpretatie van het begrip, maar ook dat iedereen erkent dat het eigen gebruik of de eigen
interpretatie van anderen, betwist kan worden.” Bv. kunst, democratie, christelijke traditie…
Alle begrippen in de politiek zijn wezenlijk betwist
William Connolly
-> The Terms of Political Discourse (1983): centrale begrippen (macht, belang, vrijheid, elite,
klassenstrijd, ideologie, etc.) kunnen in de politiek wezenlijk betwist worden.
Politiek is een wezenlijk betwist begrip
Politiek is een containerbegrip dat bestaat uit allerlei onderdelen waarvan volgens Connolly geen
ondubbelzinnige definities gegeven kunnen worden. Politiek is een essentieel gecontesteerd of
werkelijk begrip, omdat alle bouwstenen die gebruikt worden om de inhoud ervan te bepalen, op
4
