Biologie
Hoofdstuk 13 Zenuwstelsel
§13.1 Het centrale zenuwstelsel
Zenuwstelsel: centraal en perifeer deel.
Het centrale zenuwstelsel: (CZS) bestaat uit neuronen van de hersenen en het ruggenmerg en hun
ondersteunende cellen.
Het perifere zenuwstelsel: zenuwen, bundels uitlopers van neuronen die zintuigen verbinden met
CZS en CZS met spieren en klieren.
Donkere kleur grijze stof komt van cellichamen van neuronen, lichte
kleur witte stof komt van myeline.
Het ruggenmerg ligt beschermd in het wervelkanaal en is omringd door
3 ruggenmergvliezen.
De hersenen liggen beschermd in de schedel en is omringd door 3
hersenvliezen.
Tussen de binnenste 2 hersenvliezen subarachnoïdale ruimte:
hersenvocht tegen schokken en afvoerroute voor afvalstoffen.
Bloed-hersenbarrière laat via actief transport selectief stoffen
door. Tight junctions zitten tussen de endotheelcellen.
Astrocyten (gliacellen) zijn steuncellen met veel uitlopers->
vormen vrijwel gesloten kring rondom de haarvaten ->
uitwisseling stoffen tussen bloed en hersenvocht.
Grote hersenen: 2 hersenhelften, verbonden met hersenbalk. In de
hersenschors (grijze deel) neuronen die informatie delen. Informatie uit de omgeving → zintuigen →
zenuwen → ruggenmerg → hersenstam → grote hersenen. Ook doen grote hersenen aan logisch
redeneren, je wil, bewustzijn, geheugenfuncties en emoties.
3 functies hersenschors:
1. Sensorisch centra: impulsen verwerken van zintuigen (bewustwording waarneming).
2. Motorisch centra: ontstaan impulsen voor bewuste bewegingen van skeletspieren;.
3. Geheugen.
Kleine hersenen: coördineren bewegingen en evenwicht (in nauwe samenwerking met de grote
hersenen, hersenstam en het ruggenmerg)
1
, Hersenstam bestaat uit: middenhersenen, pons en het verlengde merg.
Middenhersenen: reflexen m.b.t. zien en horen.
Pons: verbind grote en kleine hersenen en tussen evenwichtszintuig van linker oor en kleine
hersenen.
Verlengde merg: zit tussen hersenen en ruggenmerg, zenuwbanen kruisen hier → linker hersenhelft
krijgt informatie uit rechter lichaamshelft en andersom en stuurt zo ook de spieren aan. Ook bevat
het regelcentra voor vitale functies. Uit hersenen 12 paar hersenzenuwen, op zwervende zenuw na
bevinden ze zich allemaal rond het hoofd of hart. Zwervende zenuw maakt verbindingen met
verteringsklieren, hart en longen.
Alle informatie uit zintuigen behalve geur gaat via de thalamus naar goede gebieden in de
hersenschors, deze selecteert dus informatie. Alcohol stimuleert de vorming van dopamine (geeft
boodschappen aan neuronen door) → reden ontspannen en slaperig gevoel. Neurotransmitter GABA
blijft door alcohol langer aan zenuwcel remmende receptoren gebonden, door GABA functioneert de
thalamus minder goed.
Hypothalamus is betrokken bij de homeostase en het aansturen van de hypofyse. Ook bevat
hypothalamus de thermostaat voor het regelen van je lichaamstemperatuur en je biologische klok.
Muziek herkennen in hersenschors → informatie vanuit gehoor als impulsen via hersenneuronen →
sensorisch centra in gehoorschors → primaire gehoorcentra → bewustwording → geluid koppelen
aan geheugeninformatie in secundaire gehoorcentrum → geluid interpreteren.
Bewegingen herkennen: begint in primaire motorische schors -> verbonden met gebieden in de
secundaire motorische schors (bevat informatie over hoe spieren hun bewegingen gecoördineerd
kunnen uitvoeren). Motorische schors rechter hersenhelft bestuurd linker lichaamshelft.
Hersenstam gaat over in ruggenmerg (verbindt hersenen met perifere zenuwstelsel) (31 paar
ruggenmergzenuwen). In deel aan rugzijde uitlopers van sensorische neuronen (impulsen van
zintuigen naar ruggenmerg) en spinaal ganglion en in grijze stof rugzijde cellichamen
schakelneuronen. In deel aan buikzijde uitlopers van motorische neuronen (impulsen vanuit
ruggenmerg naar spieren) en in grijze stof buikzijde cellichamen motorische neuronen.
Reflex is een reactie op een prikkel zonder of voor bewustwording (beschermen en gaan via
ruggenmerg). Schakelneuronen zorgen ervoor dat impulsen op de juiste plek terechtkomen.
Reflexen uit het gebied van het hoofd gaan via de hersenstam en de hersenzenuwen. Reflexboog:
zintuigcellen → sensorische neuronen → schakelneuronen → motorische neuronen → spier- of
kliercellen. Er zijn ook aangeleerde- (bijsturen voor evenwicht op fiets) en aangeboren- (hoesten)
reflexen. Hersenen ontwikkelen motorprogramma’s om complexe handelingen uit te voeren.
2
Hoofdstuk 13 Zenuwstelsel
§13.1 Het centrale zenuwstelsel
Zenuwstelsel: centraal en perifeer deel.
Het centrale zenuwstelsel: (CZS) bestaat uit neuronen van de hersenen en het ruggenmerg en hun
ondersteunende cellen.
Het perifere zenuwstelsel: zenuwen, bundels uitlopers van neuronen die zintuigen verbinden met
CZS en CZS met spieren en klieren.
Donkere kleur grijze stof komt van cellichamen van neuronen, lichte
kleur witte stof komt van myeline.
Het ruggenmerg ligt beschermd in het wervelkanaal en is omringd door
3 ruggenmergvliezen.
De hersenen liggen beschermd in de schedel en is omringd door 3
hersenvliezen.
Tussen de binnenste 2 hersenvliezen subarachnoïdale ruimte:
hersenvocht tegen schokken en afvoerroute voor afvalstoffen.
Bloed-hersenbarrière laat via actief transport selectief stoffen
door. Tight junctions zitten tussen de endotheelcellen.
Astrocyten (gliacellen) zijn steuncellen met veel uitlopers->
vormen vrijwel gesloten kring rondom de haarvaten ->
uitwisseling stoffen tussen bloed en hersenvocht.
Grote hersenen: 2 hersenhelften, verbonden met hersenbalk. In de
hersenschors (grijze deel) neuronen die informatie delen. Informatie uit de omgeving → zintuigen →
zenuwen → ruggenmerg → hersenstam → grote hersenen. Ook doen grote hersenen aan logisch
redeneren, je wil, bewustzijn, geheugenfuncties en emoties.
3 functies hersenschors:
1. Sensorisch centra: impulsen verwerken van zintuigen (bewustwording waarneming).
2. Motorisch centra: ontstaan impulsen voor bewuste bewegingen van skeletspieren;.
3. Geheugen.
Kleine hersenen: coördineren bewegingen en evenwicht (in nauwe samenwerking met de grote
hersenen, hersenstam en het ruggenmerg)
1
, Hersenstam bestaat uit: middenhersenen, pons en het verlengde merg.
Middenhersenen: reflexen m.b.t. zien en horen.
Pons: verbind grote en kleine hersenen en tussen evenwichtszintuig van linker oor en kleine
hersenen.
Verlengde merg: zit tussen hersenen en ruggenmerg, zenuwbanen kruisen hier → linker hersenhelft
krijgt informatie uit rechter lichaamshelft en andersom en stuurt zo ook de spieren aan. Ook bevat
het regelcentra voor vitale functies. Uit hersenen 12 paar hersenzenuwen, op zwervende zenuw na
bevinden ze zich allemaal rond het hoofd of hart. Zwervende zenuw maakt verbindingen met
verteringsklieren, hart en longen.
Alle informatie uit zintuigen behalve geur gaat via de thalamus naar goede gebieden in de
hersenschors, deze selecteert dus informatie. Alcohol stimuleert de vorming van dopamine (geeft
boodschappen aan neuronen door) → reden ontspannen en slaperig gevoel. Neurotransmitter GABA
blijft door alcohol langer aan zenuwcel remmende receptoren gebonden, door GABA functioneert de
thalamus minder goed.
Hypothalamus is betrokken bij de homeostase en het aansturen van de hypofyse. Ook bevat
hypothalamus de thermostaat voor het regelen van je lichaamstemperatuur en je biologische klok.
Muziek herkennen in hersenschors → informatie vanuit gehoor als impulsen via hersenneuronen →
sensorisch centra in gehoorschors → primaire gehoorcentra → bewustwording → geluid koppelen
aan geheugeninformatie in secundaire gehoorcentrum → geluid interpreteren.
Bewegingen herkennen: begint in primaire motorische schors -> verbonden met gebieden in de
secundaire motorische schors (bevat informatie over hoe spieren hun bewegingen gecoördineerd
kunnen uitvoeren). Motorische schors rechter hersenhelft bestuurd linker lichaamshelft.
Hersenstam gaat over in ruggenmerg (verbindt hersenen met perifere zenuwstelsel) (31 paar
ruggenmergzenuwen). In deel aan rugzijde uitlopers van sensorische neuronen (impulsen van
zintuigen naar ruggenmerg) en spinaal ganglion en in grijze stof rugzijde cellichamen
schakelneuronen. In deel aan buikzijde uitlopers van motorische neuronen (impulsen vanuit
ruggenmerg naar spieren) en in grijze stof buikzijde cellichamen motorische neuronen.
Reflex is een reactie op een prikkel zonder of voor bewustwording (beschermen en gaan via
ruggenmerg). Schakelneuronen zorgen ervoor dat impulsen op de juiste plek terechtkomen.
Reflexen uit het gebied van het hoofd gaan via de hersenstam en de hersenzenuwen. Reflexboog:
zintuigcellen → sensorische neuronen → schakelneuronen → motorische neuronen → spier- of
kliercellen. Er zijn ook aangeleerde- (bijsturen voor evenwicht op fiets) en aangeboren- (hoesten)
reflexen. Hersenen ontwikkelen motorprogramma’s om complexe handelingen uit te voeren.
2
