1/66
Samenvatting:
Psychologie
2021-2022
Psychologie 2
, 2/66
Inhoudstafel
Hoofdstuk 1: Verschillende visies op dezelfde problematiek ........................................ 5
Hoofdstuk 2: Het levensverhaal en de problematiek van Marianne ............................... 7
Hoofdstuk 3: Psychodynamische benaderingen.......................................................... 7
3.1. Inleiding ..................................................................................................... 7
3.2. De theorie van Freud .................................................................................... 7
3.2.1. Het driftmodel: ‘es’, ‘ego’ en ‘superego’ ..................................................... 8
3.2.2. Ontwikkelingsfasen van ‘es’, ‘ego’ en ‘superego’ ......................................... 9
3.2.3. Afweermechanismen ..............................................................................10
3.2.4 Therapieën vanuit het driftmodel ..............................................................12
3.2.5. Overdracht en tegenoverdracht ...............................................................12
3.2.6. Therapieën vanuit driftmodel: kortere trajecten .........................................12
3.2.7. Houding van opvoeder-begeleider vanuit het driftmodel .............................13
3.2.8. Therapeutische technieken en houding .....................................................13
3.2.7. Uitgangspunten .....................................................................................13
3.3. Het objectrelatiemodel .................................................................................14
3.4. De zelfpsychologie en psychodynamische therapieën: Heinz Kohut en Daniël Stern
.......................................................................................................................15
3.4.1. Psychodynamische therapie bij kinderen: speltherapie ...............................16
3.4.2. Kritiek/ bedenkingen ..............................................................................16
3.4.3. Psychodynamische benadering als opvoeder-begeleider..............................16
Hoofdstuk 4: Cognitief-gedragstherapeutische benaderingen (CoGB) ..........................17
4.1. Inleiding ....................................................................................................17
4.2. Gedragstherapie .........................................................................................17
4.2.1. Klassieke conditionering .........................................................................18
4.2.2. Operante conditionering .........................................................................19
4.3.Habituatie ...................................................................................................22
4.4. Observatieleren/ model-leren (Bandura) ........................................................22
4.5. Cognitieve psychologie: inleiding ...................................................................23
4.6. Nieuwe ontwikkelingen ................................................................................28
4.6.1. Mindfulness ...........................................................................................28
4.6.2. EMDR ...................................................................................................28
4.6.3. Acceptance and Commitment Therapy (ACT) .............................................28
4.6.4. Als opvoeder-begeleider .........................................................................29
4.6.5. Kritieken bij cognitieve gedragstherapie ...................................................29
Hoofdstuk 5: Experiëntiële en cliëntgerichte benaderingen.........................................31
5.1. Inleiding ....................................................................................................31
5.2. Zelfontplooiing ............................................................................................31
5.3. Onvoorwaardelijke acceptatie .......................................................................32
Psychologie 2
, 3/66
5.4. Incongruentie: vervreemd van anderen en van onszelf ....................................32
5.5. Positieve mogelijkheden ...............................................................................33
5.6. Uitgangspunten van de cliëntgerichte benadering ............................................33
5.7. Onvoorwaardelijke acceptatie, echtheid en empathie .......................................33
5.8. Niet adviseren, maar begrijpen en verhelderen ...............................................34
5.9. De behoeftepiramide van Abraham Maslow .....................................................35
5.10. Meer directieve technieken, ervaringsleren en existentiële dilemma’s ...............36
5.10.1. Gestalttherapie ....................................................................................36
5.10.2. Experiëntiële benaderingen ...................................................................36
5.10.3. Existentiële benaderingen .....................................................................37
5.10.4. Taakgerichte en cognitieve aanvullingen .................................................37
5.11. Cliëntgericht benaderen als opvoeder-begeleider ...........................................38
5.12. Cliëntgerichte en experiëntiële benaderingen in zorg en welzijn .......................38
5.13. Kanttekeningen .........................................................................................38
Hoofdstuk 6: Lichaamsgerichte benaderingen ..........................................................40
6.1. Inleiding ....................................................................................................40
6.2. Invloeden & grondleggers.............................................................................40
6.2.1.Wilhem Reich: lichaamswerk ....................................................................40
6.2.2. Löwen (leerling van Reich): bio-energetica ...............................................40
6.3. Lichaam als object en als subject: ‘körper’ en ‘leib’ ..........................................40
6.4. Lichaamsgerichte therapieën ........................................................................41
6.5. Uitgangspunten ...........................................................................................42
6.6. Werkwijze van lichaamsgerichte therapieën ....................................................42
6.7. Lichaamsgerichte interventies .......................................................................43
6.8. Integratieve bewegingspsychotherapie (Petzold) ............................................44
6.9. Therapeutische houding ...............................................................................45
6.10. Lichaamsgerichte methoden door orthopedagogen ........................................45
6.11. Kanttekeningen .........................................................................................45
Hoofdstuk 7: Systeemgerichte benaderingen ...........................................................46
7.1. Inleiding ....................................................................................................46
7.2. Verschillende inspiratiebronnen van de systeembenaderingen ...........................46
7.3. Algemene systeemleer .................................................................................47
7.3.1. principe van equifinaliteit en multifinaliteit ................................................47
7.4. Uitgangspunten ...........................................................................................48
7.5. Verschillende systeemtherapeutische benaderingen .........................................48
7.6. De communicatietheoretische benadering.......................................................48
7.7. De structurele benadering: kluwen- en los-zand-gezinnen ................................50
7.7.1. levenscyclus van het gezin ......................................................................51
Psychologie 2
, 4/66
7.8. De intergenerationele of contextuele benadering .............................................51
7.8.1. Balans tussen geven en nemen ...............................................................52
7.8.2. Gerechtigde aanspraken: de winst van het zorgen .....................................53
7.8.3. Verschillende soorten relaties en loyaliteiten .............................................54
7.8.4. Contextuele therapie, therapeutische houding, therapeutische interventies ...55
7.9. Verwante ontwikkelingen .............................................................................56
7.9.1. Eigen kracht conferenties (EKC) ..............................................................56
7.9.2. Familieopstellingen ................................................................................56
7.10. Contextuele benadering in zorg en welzijn ....................................................56
7.11. Groepsdynamica en sociotherapie ................................................................57
7.11.1. Interactiebenaderingen en de roos van Leary ..........................................57
7.12. Netwerkbenaderingen ................................................................................57
7.13. Interventies gericht op de sociale omgeving .................................................58
7.14. Kanttekeningen .........................................................................................59
Hoofdstuk 8: oplossingsgerichte benaderingen en positieve psychologie ......................60
8.1. Inleiding ....................................................................................................60
8.2. Positieve psychologie ...................................................................................60
8.3. Oplossingsgerichte benadering (OGB) ............................................................60
8.4. Uitgangspunten ...........................................................................................60
8.5. Ordenen en zoeken .....................................................................................61
8.6. Formuleren van doelen ................................................................................61
8.7. Therapeutische technieken ...........................................................................61
8.8. Therapeutische houding ...............................................................................62
8.9. Kanttekeningen ...........................................................................................62
Psychologie 2
Samenvatting:
Psychologie
2021-2022
Psychologie 2
, 2/66
Inhoudstafel
Hoofdstuk 1: Verschillende visies op dezelfde problematiek ........................................ 5
Hoofdstuk 2: Het levensverhaal en de problematiek van Marianne ............................... 7
Hoofdstuk 3: Psychodynamische benaderingen.......................................................... 7
3.1. Inleiding ..................................................................................................... 7
3.2. De theorie van Freud .................................................................................... 7
3.2.1. Het driftmodel: ‘es’, ‘ego’ en ‘superego’ ..................................................... 8
3.2.2. Ontwikkelingsfasen van ‘es’, ‘ego’ en ‘superego’ ......................................... 9
3.2.3. Afweermechanismen ..............................................................................10
3.2.4 Therapieën vanuit het driftmodel ..............................................................12
3.2.5. Overdracht en tegenoverdracht ...............................................................12
3.2.6. Therapieën vanuit driftmodel: kortere trajecten .........................................12
3.2.7. Houding van opvoeder-begeleider vanuit het driftmodel .............................13
3.2.8. Therapeutische technieken en houding .....................................................13
3.2.7. Uitgangspunten .....................................................................................13
3.3. Het objectrelatiemodel .................................................................................14
3.4. De zelfpsychologie en psychodynamische therapieën: Heinz Kohut en Daniël Stern
.......................................................................................................................15
3.4.1. Psychodynamische therapie bij kinderen: speltherapie ...............................16
3.4.2. Kritiek/ bedenkingen ..............................................................................16
3.4.3. Psychodynamische benadering als opvoeder-begeleider..............................16
Hoofdstuk 4: Cognitief-gedragstherapeutische benaderingen (CoGB) ..........................17
4.1. Inleiding ....................................................................................................17
4.2. Gedragstherapie .........................................................................................17
4.2.1. Klassieke conditionering .........................................................................18
4.2.2. Operante conditionering .........................................................................19
4.3.Habituatie ...................................................................................................22
4.4. Observatieleren/ model-leren (Bandura) ........................................................22
4.5. Cognitieve psychologie: inleiding ...................................................................23
4.6. Nieuwe ontwikkelingen ................................................................................28
4.6.1. Mindfulness ...........................................................................................28
4.6.2. EMDR ...................................................................................................28
4.6.3. Acceptance and Commitment Therapy (ACT) .............................................28
4.6.4. Als opvoeder-begeleider .........................................................................29
4.6.5. Kritieken bij cognitieve gedragstherapie ...................................................29
Hoofdstuk 5: Experiëntiële en cliëntgerichte benaderingen.........................................31
5.1. Inleiding ....................................................................................................31
5.2. Zelfontplooiing ............................................................................................31
5.3. Onvoorwaardelijke acceptatie .......................................................................32
Psychologie 2
, 3/66
5.4. Incongruentie: vervreemd van anderen en van onszelf ....................................32
5.5. Positieve mogelijkheden ...............................................................................33
5.6. Uitgangspunten van de cliëntgerichte benadering ............................................33
5.7. Onvoorwaardelijke acceptatie, echtheid en empathie .......................................33
5.8. Niet adviseren, maar begrijpen en verhelderen ...............................................34
5.9. De behoeftepiramide van Abraham Maslow .....................................................35
5.10. Meer directieve technieken, ervaringsleren en existentiële dilemma’s ...............36
5.10.1. Gestalttherapie ....................................................................................36
5.10.2. Experiëntiële benaderingen ...................................................................36
5.10.3. Existentiële benaderingen .....................................................................37
5.10.4. Taakgerichte en cognitieve aanvullingen .................................................37
5.11. Cliëntgericht benaderen als opvoeder-begeleider ...........................................38
5.12. Cliëntgerichte en experiëntiële benaderingen in zorg en welzijn .......................38
5.13. Kanttekeningen .........................................................................................38
Hoofdstuk 6: Lichaamsgerichte benaderingen ..........................................................40
6.1. Inleiding ....................................................................................................40
6.2. Invloeden & grondleggers.............................................................................40
6.2.1.Wilhem Reich: lichaamswerk ....................................................................40
6.2.2. Löwen (leerling van Reich): bio-energetica ...............................................40
6.3. Lichaam als object en als subject: ‘körper’ en ‘leib’ ..........................................40
6.4. Lichaamsgerichte therapieën ........................................................................41
6.5. Uitgangspunten ...........................................................................................42
6.6. Werkwijze van lichaamsgerichte therapieën ....................................................42
6.7. Lichaamsgerichte interventies .......................................................................43
6.8. Integratieve bewegingspsychotherapie (Petzold) ............................................44
6.9. Therapeutische houding ...............................................................................45
6.10. Lichaamsgerichte methoden door orthopedagogen ........................................45
6.11. Kanttekeningen .........................................................................................45
Hoofdstuk 7: Systeemgerichte benaderingen ...........................................................46
7.1. Inleiding ....................................................................................................46
7.2. Verschillende inspiratiebronnen van de systeembenaderingen ...........................46
7.3. Algemene systeemleer .................................................................................47
7.3.1. principe van equifinaliteit en multifinaliteit ................................................47
7.4. Uitgangspunten ...........................................................................................48
7.5. Verschillende systeemtherapeutische benaderingen .........................................48
7.6. De communicatietheoretische benadering.......................................................48
7.7. De structurele benadering: kluwen- en los-zand-gezinnen ................................50
7.7.1. levenscyclus van het gezin ......................................................................51
Psychologie 2
, 4/66
7.8. De intergenerationele of contextuele benadering .............................................51
7.8.1. Balans tussen geven en nemen ...............................................................52
7.8.2. Gerechtigde aanspraken: de winst van het zorgen .....................................53
7.8.3. Verschillende soorten relaties en loyaliteiten .............................................54
7.8.4. Contextuele therapie, therapeutische houding, therapeutische interventies ...55
7.9. Verwante ontwikkelingen .............................................................................56
7.9.1. Eigen kracht conferenties (EKC) ..............................................................56
7.9.2. Familieopstellingen ................................................................................56
7.10. Contextuele benadering in zorg en welzijn ....................................................56
7.11. Groepsdynamica en sociotherapie ................................................................57
7.11.1. Interactiebenaderingen en de roos van Leary ..........................................57
7.12. Netwerkbenaderingen ................................................................................57
7.13. Interventies gericht op de sociale omgeving .................................................58
7.14. Kanttekeningen .........................................................................................59
Hoofdstuk 8: oplossingsgerichte benaderingen en positieve psychologie ......................60
8.1. Inleiding ....................................................................................................60
8.2. Positieve psychologie ...................................................................................60
8.3. Oplossingsgerichte benadering (OGB) ............................................................60
8.4. Uitgangspunten ...........................................................................................60
8.5. Ordenen en zoeken .....................................................................................61
8.6. Formuleren van doelen ................................................................................61
8.7. Therapeutische technieken ...........................................................................61
8.8. Therapeutische houding ...............................................................................62
8.9. Kanttekeningen ...........................................................................................62
Psychologie 2
