ZSO Obesitas, primaire preventie
Preventie > alle maatregelen om gezondheid te bevorderen door ziekte en problemen als
gevolg van ziekte te voorkomen.
Preventie in de zorg
- Casuïstische / opportunistische preventie (wanneer de mogelijkheid zich voordoet)
- Programmatische preventie (bv. screening op baarmoederhalskanker)
Preventie buiten de zorg
- Adequaat verwijzen van patiënten
- Bijdragen aan preventiebeleid
Preventie naar stadium van aandoening
- Primaire preventie > er is sprake van een risico op een aandoening, doel is om het
risico te verminderen en om de aandoening te voorkomen
- Secundaire preventie > de aandoening is wel al aanwezig, maar je kan deze alleen
nog maar aantonen met specifieke testen, het is nog niet klinisch gemanifesteerd
Het doel is om de aandoening vroegtijdig op te sporen en te behandelen
Wordt in de kliniek ook vaak gebruikt om een recidief voorval te voorkomen
- Tertiaire preventie > aandoening heeft zich al wel klinisch gemanifesteerd, doel is
om de gevolgen van een aandoening zoveel mogelijk te beperken of om een recidief
aandoening te voorkomen
Primaire preventie naar doelgroep
- Hoogrisicobenadering
Identificatie van hoog risicogroep aan de hand van een vooraf bepaald aantal criteria
waarmee je de hoogte van het risico bepaald
Hoog RR (relatief risico)/ lage prevalentie risicofactor
- Populatiebenadering
Gehele populatie of grote groepen
Laag RR / hoge prevalentie risicofactor
Primaire preventie naar doel
- Gezondheidsbevordering (alcoholcampagne)
Gezond gedrag stimuleren door gedragsdeterminanten te beïnvloeden
- Gezondheidsbescherming (vangrail op snelweg)
Gezondere en veiligere omgeving
Afschermen voor risico
Er wordt niet een ander gedrag verlangt van mensen
- Ziektepreventie (hepatitis B vaccinatie voor specifiek homo’s)
Een specifieke aandoening staat centraal
Signaleren en risico verminderen
Maatregelen ter primaire preventie
- Voorlichting (rookcampagne
Bv. motiveren tot gezond gedrag
, - Voorzieningen (groene omgeving die aanstuurt tot bewegen of een
vaccinatiemogelijkheid voor reizigers in het buitenland)
Bv. aanbieden van diensten
Bv. creëren van infrastructuur
- Voorschriften (NIX18)
Bv. regels en financiële prikkels
A-B periode van verhoogd risico
B eerste detecteerbare pathofysiologische veranderingen
C eerste voor de patiënt waarneembare verschijnselen
D beloop is niet meer te beïnvloeden
E gemiddeld moment van vroege opsporing
F gemiddeld moment waarop de patiënt naar aanleiding van ziekteverschijnselen de arts
bezoekt
E-F ‘lead time’
C-F ‘patiënt-delay
VOORBEELDEN VAN PRIMAIRE PREVENTIE IN RELATIE TOT OBESITAS
Populatiebenadering Hoogrisicobenadering
Verbod op frisdrank verkoop op scholen;
Gezondheidsbescherming Kinderen met obesitas tijdelijk in behandelcentrum
water drinken tot norm maken
Voedingsadvies aan ouders van kinderen met
Gezondheidsbevordering Extra uren sport en spel in het onderwijs
obesitas tijdens contact met JGZ
Preventie van diabetes: oproep tot testen van Preventie van diabetes: aanbod test op prediabetes
Ziektepreventie
prediabetes onder kinderen aan alle kinderen met obesitas
,HRS staat voor hoogrisicostrategie en PS voor populatiestrategie
2.1. Op welke doelgroep is elk van deze twee benaderingen gericht?
HRS – gericht op een groep die een verhoogd risico heeft op een bepaalde aandoening én
PS – gericht op de gehele populatie of op grote groepen
2.2. Wat voor invloed heeft de hoogrisicostrategie op de verdeling van het risico op ziekte?
Het risico op ziekten wordt voor een kleine groep individuen lager. Het neemt niet de
onderliggende oorzaken van het probleem weg. Deze individuen zullen er dus altijd zijn.
2.3. Wat voor invloed heeft de populatiestrategie op de verdeling van het risico op ziekte?
Het probeert de onderliggende oorzaken van de ziekte weg te halen. Het heeft grote invloed
voor de populatie als geheel, maar weinig voor het individu.
2.4. Wat houdt precies de ‘preventieparadox’ in?
Een preventieve maatregel die grote voordelen voor de populatie heeft, maar slechts weinig
voor het individu in de populatie.
2.5. Waarom zou je in primaire preventie bij voorkeur beide strategieën inzetten?
Je hebt dan de grootste kans dat de aandoening wordt voorkomen/ het risico wordt het
meeste verminderd.
, HC Preventie van obesitas
‘voorkomen is beter dan genezen’
Preventie
- Het totaal aan maatregelen, zowel binnen als buiten de gezondheidszorg, die tot doel
hebben de gezondheid te bevorderen, door ziekte en gezondheidsproblemen te
voorkomen.
Stadium van het ziekteverloop > primair, secundair en tertiair
Primair > risicofactoren wegnemen/ verminderen > nog geen ziekte (bv. autogordels)
Secundair > vroege opsporing
Tertiair > beloop van een ziekte verbeteren
- Voorlichten (bv over gezondheidseffecten van gedrag, zoals roken)
- Voorschriften / wetgeving (bv rookverbod in de horeca)
- Voorzieningen (bv stoppen met roken ondersteuning)
Door primaire preventie van overgewicht kunnen we ziekten voorkomen.
Primaire preventie : het voorkomen van overgewicht; en het bevorderen van een normaal
gewicht bij mensen die te zwaar zijn.
Strategie: gezonder gedrag in een gezondere omgeving
Gezonde omgeving creëren: vergunningenbeleid (aantal fastfoodketens), stoppen van
kindermarketing op ongezonde producten
Public health> story of moving upstream
Typen primaire preventie naar aangrijpingspunt
- Gezondheidsbescherming: bescherming van bevolking tegen blootstelling
risicofactoren in de omgeving
- Gezondheidsbevordering: bevorderen van gezond gedrag (er is een overlap met
gezondheidsbescherming)
- Ziektepreventie: preventie specifieke aandoening, zoals infectieziekten (gedrag en
omgeving niet centraal)(bv. Aandacht verschuift van determinant obesitas naar
diabetes)
Onderscheid naar doelgroep
- Populatiebenadering: risicofactor in gehele bevolking terugdringen (of grote
deelpopulaties daaruit zoals jongeren) – ook wel universele preventie
- Hoogrisicobenadering: specifieke groepen met een verhoogd risico identificeren, en
hen individuele behandeling geven – ook wel selectieve of geïndiceerde preventie
Dit onderscheid is belangrijk vanuit public health perspectief, waarin de patiënt ‘de
populatie’ is en we zoeken naar cause of incidence
Hoe preventie zo inrichten dat de gezondheidswinst voor de populatie het grootst is?
Preventie > alle maatregelen om gezondheid te bevorderen door ziekte en problemen als
gevolg van ziekte te voorkomen.
Preventie in de zorg
- Casuïstische / opportunistische preventie (wanneer de mogelijkheid zich voordoet)
- Programmatische preventie (bv. screening op baarmoederhalskanker)
Preventie buiten de zorg
- Adequaat verwijzen van patiënten
- Bijdragen aan preventiebeleid
Preventie naar stadium van aandoening
- Primaire preventie > er is sprake van een risico op een aandoening, doel is om het
risico te verminderen en om de aandoening te voorkomen
- Secundaire preventie > de aandoening is wel al aanwezig, maar je kan deze alleen
nog maar aantonen met specifieke testen, het is nog niet klinisch gemanifesteerd
Het doel is om de aandoening vroegtijdig op te sporen en te behandelen
Wordt in de kliniek ook vaak gebruikt om een recidief voorval te voorkomen
- Tertiaire preventie > aandoening heeft zich al wel klinisch gemanifesteerd, doel is
om de gevolgen van een aandoening zoveel mogelijk te beperken of om een recidief
aandoening te voorkomen
Primaire preventie naar doelgroep
- Hoogrisicobenadering
Identificatie van hoog risicogroep aan de hand van een vooraf bepaald aantal criteria
waarmee je de hoogte van het risico bepaald
Hoog RR (relatief risico)/ lage prevalentie risicofactor
- Populatiebenadering
Gehele populatie of grote groepen
Laag RR / hoge prevalentie risicofactor
Primaire preventie naar doel
- Gezondheidsbevordering (alcoholcampagne)
Gezond gedrag stimuleren door gedragsdeterminanten te beïnvloeden
- Gezondheidsbescherming (vangrail op snelweg)
Gezondere en veiligere omgeving
Afschermen voor risico
Er wordt niet een ander gedrag verlangt van mensen
- Ziektepreventie (hepatitis B vaccinatie voor specifiek homo’s)
Een specifieke aandoening staat centraal
Signaleren en risico verminderen
Maatregelen ter primaire preventie
- Voorlichting (rookcampagne
Bv. motiveren tot gezond gedrag
, - Voorzieningen (groene omgeving die aanstuurt tot bewegen of een
vaccinatiemogelijkheid voor reizigers in het buitenland)
Bv. aanbieden van diensten
Bv. creëren van infrastructuur
- Voorschriften (NIX18)
Bv. regels en financiële prikkels
A-B periode van verhoogd risico
B eerste detecteerbare pathofysiologische veranderingen
C eerste voor de patiënt waarneembare verschijnselen
D beloop is niet meer te beïnvloeden
E gemiddeld moment van vroege opsporing
F gemiddeld moment waarop de patiënt naar aanleiding van ziekteverschijnselen de arts
bezoekt
E-F ‘lead time’
C-F ‘patiënt-delay
VOORBEELDEN VAN PRIMAIRE PREVENTIE IN RELATIE TOT OBESITAS
Populatiebenadering Hoogrisicobenadering
Verbod op frisdrank verkoop op scholen;
Gezondheidsbescherming Kinderen met obesitas tijdelijk in behandelcentrum
water drinken tot norm maken
Voedingsadvies aan ouders van kinderen met
Gezondheidsbevordering Extra uren sport en spel in het onderwijs
obesitas tijdens contact met JGZ
Preventie van diabetes: oproep tot testen van Preventie van diabetes: aanbod test op prediabetes
Ziektepreventie
prediabetes onder kinderen aan alle kinderen met obesitas
,HRS staat voor hoogrisicostrategie en PS voor populatiestrategie
2.1. Op welke doelgroep is elk van deze twee benaderingen gericht?
HRS – gericht op een groep die een verhoogd risico heeft op een bepaalde aandoening én
PS – gericht op de gehele populatie of op grote groepen
2.2. Wat voor invloed heeft de hoogrisicostrategie op de verdeling van het risico op ziekte?
Het risico op ziekten wordt voor een kleine groep individuen lager. Het neemt niet de
onderliggende oorzaken van het probleem weg. Deze individuen zullen er dus altijd zijn.
2.3. Wat voor invloed heeft de populatiestrategie op de verdeling van het risico op ziekte?
Het probeert de onderliggende oorzaken van de ziekte weg te halen. Het heeft grote invloed
voor de populatie als geheel, maar weinig voor het individu.
2.4. Wat houdt precies de ‘preventieparadox’ in?
Een preventieve maatregel die grote voordelen voor de populatie heeft, maar slechts weinig
voor het individu in de populatie.
2.5. Waarom zou je in primaire preventie bij voorkeur beide strategieën inzetten?
Je hebt dan de grootste kans dat de aandoening wordt voorkomen/ het risico wordt het
meeste verminderd.
, HC Preventie van obesitas
‘voorkomen is beter dan genezen’
Preventie
- Het totaal aan maatregelen, zowel binnen als buiten de gezondheidszorg, die tot doel
hebben de gezondheid te bevorderen, door ziekte en gezondheidsproblemen te
voorkomen.
Stadium van het ziekteverloop > primair, secundair en tertiair
Primair > risicofactoren wegnemen/ verminderen > nog geen ziekte (bv. autogordels)
Secundair > vroege opsporing
Tertiair > beloop van een ziekte verbeteren
- Voorlichten (bv over gezondheidseffecten van gedrag, zoals roken)
- Voorschriften / wetgeving (bv rookverbod in de horeca)
- Voorzieningen (bv stoppen met roken ondersteuning)
Door primaire preventie van overgewicht kunnen we ziekten voorkomen.
Primaire preventie : het voorkomen van overgewicht; en het bevorderen van een normaal
gewicht bij mensen die te zwaar zijn.
Strategie: gezonder gedrag in een gezondere omgeving
Gezonde omgeving creëren: vergunningenbeleid (aantal fastfoodketens), stoppen van
kindermarketing op ongezonde producten
Public health> story of moving upstream
Typen primaire preventie naar aangrijpingspunt
- Gezondheidsbescherming: bescherming van bevolking tegen blootstelling
risicofactoren in de omgeving
- Gezondheidsbevordering: bevorderen van gezond gedrag (er is een overlap met
gezondheidsbescherming)
- Ziektepreventie: preventie specifieke aandoening, zoals infectieziekten (gedrag en
omgeving niet centraal)(bv. Aandacht verschuift van determinant obesitas naar
diabetes)
Onderscheid naar doelgroep
- Populatiebenadering: risicofactor in gehele bevolking terugdringen (of grote
deelpopulaties daaruit zoals jongeren) – ook wel universele preventie
- Hoogrisicobenadering: specifieke groepen met een verhoogd risico identificeren, en
hen individuele behandeling geven – ook wel selectieve of geïndiceerde preventie
Dit onderscheid is belangrijk vanuit public health perspectief, waarin de patiënt ‘de
populatie’ is en we zoeken naar cause of incidence
Hoe preventie zo inrichten dat de gezondheidswinst voor de populatie het grootst is?
