ORTHOPEDAGOGISCHE DOELGROEPEN & WERKVELDEN
INLEIDING
Orthopedagogiek = de wetenschap van het handelen in als problematisch of moeilijk ervaren
opvoedingssituaties (POS) = situaties waar het gewone opvoeden tekort schiet
VROEGER focus: op het herstellen, corrigeren en oplossen van problemen (Kortom, afwijkingen &
stoornissen = heilpedagogiek)
HEDEN focus: op het juist handelen in deze ‘als moeilijk ervaren’ situaties, met aandacht voor het
verhogen van de levenskwaliteit van de verschillende betrokkenen en hun sociale inclusie (Kortom,
globaliteit van de opvoedingssituatie waarin verschillende actoren betrokken zijn; kind, opvoeder &
pedagogische omgeving = orthopedagogiek)
= paradigma-omslag: individuele kijk op handicap → sociaal-ecologische benadering waarbij de focus
ligt op de relatie tss individuele competenties en beperkingen, uitdagingen van de samenleving;
mensenrechten, empowerment, inclusie <> labeling en etikettering)
Speciale pedagogiek verwijst naar specifieke benaderingen bv. bij mensen met VP
PERSONEN MET EEN VERSTANDELIJKE BEPERKING
PIONIERS (EXAMEN: CHRONOLOGISCH KUNNEN ORDENEN)
Pinel (1745 – 1826) Esquirol (leerling Pinel) Itard (1774-1838) Séguin (1812-1880)
= vader vd Zette het werk verder van de arts die werkte met = apostel van de idioten;
psychiatrie: maakt Pinel + werd directeur van ‘La de wilde jongen van hij wou hen beter lot
onderscheid tussen Salpétrière’ in Parijs = Aveyron → geven, zet werk van Itard
verstandelijke hospitaal voor mensen met VP wolvengedrag; verder. Heeft een school
beperking & = idioten probeerde normaal op opgestart voor deze
krankzinnigheid te voeden, had wrr idioten + oprichter van
ASS/VP huidige AAIDD
TWEE PIONIERS IN VLAANDEREN
Kanunnik Triest (1760-1836) Guislain (1797-1860)
Oprichter van broeders en zusters van liefde = Aangesteld door Kanunnik Triest om
actieve groep binnen de orthopedagogische hoofdgeneesheer te zijn in Guislain-instituut te gent
zorg/ondersteuning
1
, TERMINOLOGIE
Personen met een verstandelijke beperking = juiste benaming ≠ handicap
Veranderingen binnen de benaming is door veranderingen in de visie & samenleving → door
wetenschappers maar ook de ervaringen van opvoeders
AAIDD
= organisatie van verschillende wetenschappers die nadenken over de definitie & handelen over
mensen met VP → = wereldwijd
BENAMINGEN AAIDD (EXAMEN: GOED KENNEN)
▪ 1876: Idioten en zwakzinnigen: oude terminologie
▪ 1906: Nog steeds zwakzinnigen
▪ 1933: Mentaal disfunctioneren: mentaal is zowel geest als
naar verstand: term die we ondertussen achterwege laten +
disfunctie; alsof die persoon helemaal geen verstand heeft
▪ 1987: verwijst men naar mentale achterstand: nog steeds het
woord mentaal
▪ 2007: nu spreken we over een beperking en verstandelijk,
niet over de hele psyche/geest
Gaf een structuur, was belangrijk voor ouders,
1987 staat het IQ centraal in de definitie:
wordt nu enkel nog gebruikt voor benaming
- Licht mentale handicap IQ > 70
- Matig mentale handicap IQ > 55 – in een instelling leefgroepen. Mensen met VP kunnen veel
- Ernstig mentale handicap IQ > 40 meer dan dat hun IQ zegt = kritiek in jaren ’90
- Diep mentale handicap IQ > 20 zorgde opnieuw voor een nieuwe definitie
PARADIGMA-OMSLAG (VANAF 1990)
1992: paradigmaverschuiving – revolutie
Belangrijke mijlpaal in de geschiedenis van personen met VP:
- Andere manier van kijken naar een persoon met een beperking
- Andere manier van benaderen
- Andere manier van ondersteuning uitbouwen
Kijken naar beperkingen en mogelijkheden!
▪ Al 30 jaar oud maar in de praktijk wordt dit nog niet vlot gebruikt
3 redenen waarom het model een paradigmaverschuiving aantoont:
1. VP ≠ persoonlijkheidskenmerk maar samenspel tussen mogelijkheden en beperkingen tussen de
persoon & context/omgeving
2. Er aandacht voor de kwaliteit van de context; waar bevindt hij zich en waar bereddenen
3. Het model staat ten dienste van de ondersteuning (= centraal concept)
2
, THEORETISCH MODEL VAN AAIDD (1992)
5 factoren/
dimensies van
functioneren
Een multidimensioneel model:
▪ Niet meer zoveel focussen op de stoornis, het adaptief gedrag maar ook bekijken als een probleem
dat de persoon in het geheel beïnvloedt → 5 factoren
▪ Aandacht hebben voor de mogelijkheden & beperkingen maar ook de eisen en kenmerken van de
omgeving & context
Bv. niet enkel moeite door de problematiek op zich, ook klas die weinig begrip heeft.
Een functioneel model:
Het functioneren van de persoon staat centraal ≠ beperking → Hoe functioneert de pers. i/h dagelijks
leven?
Een ondersteuningsmodel
Ondersteuning: wnr het functioneren niet goed lukt op basis van de 5 dimensies kan dit pos.
beïnvloedt worden door ondersteuning = positieve bijdrage → bepaalt het individueel functioneren
en dat functioneren geeft aan wat er in de ondersteuning aangepast moet worden
▪ Persoonlijke ondersteuning door een begeleider (bv. meegaan naar de winkel) = gericht op de
persoon met de beperking
▪ Contextgerichte begeleiding = context aanpassen bv. met leerkracht spreken voor aanpassingen
3
, IN DE PRAKTIJK
4
INLEIDING
Orthopedagogiek = de wetenschap van het handelen in als problematisch of moeilijk ervaren
opvoedingssituaties (POS) = situaties waar het gewone opvoeden tekort schiet
VROEGER focus: op het herstellen, corrigeren en oplossen van problemen (Kortom, afwijkingen &
stoornissen = heilpedagogiek)
HEDEN focus: op het juist handelen in deze ‘als moeilijk ervaren’ situaties, met aandacht voor het
verhogen van de levenskwaliteit van de verschillende betrokkenen en hun sociale inclusie (Kortom,
globaliteit van de opvoedingssituatie waarin verschillende actoren betrokken zijn; kind, opvoeder &
pedagogische omgeving = orthopedagogiek)
= paradigma-omslag: individuele kijk op handicap → sociaal-ecologische benadering waarbij de focus
ligt op de relatie tss individuele competenties en beperkingen, uitdagingen van de samenleving;
mensenrechten, empowerment, inclusie <> labeling en etikettering)
Speciale pedagogiek verwijst naar specifieke benaderingen bv. bij mensen met VP
PERSONEN MET EEN VERSTANDELIJKE BEPERKING
PIONIERS (EXAMEN: CHRONOLOGISCH KUNNEN ORDENEN)
Pinel (1745 – 1826) Esquirol (leerling Pinel) Itard (1774-1838) Séguin (1812-1880)
= vader vd Zette het werk verder van de arts die werkte met = apostel van de idioten;
psychiatrie: maakt Pinel + werd directeur van ‘La de wilde jongen van hij wou hen beter lot
onderscheid tussen Salpétrière’ in Parijs = Aveyron → geven, zet werk van Itard
verstandelijke hospitaal voor mensen met VP wolvengedrag; verder. Heeft een school
beperking & = idioten probeerde normaal op opgestart voor deze
krankzinnigheid te voeden, had wrr idioten + oprichter van
ASS/VP huidige AAIDD
TWEE PIONIERS IN VLAANDEREN
Kanunnik Triest (1760-1836) Guislain (1797-1860)
Oprichter van broeders en zusters van liefde = Aangesteld door Kanunnik Triest om
actieve groep binnen de orthopedagogische hoofdgeneesheer te zijn in Guislain-instituut te gent
zorg/ondersteuning
1
, TERMINOLOGIE
Personen met een verstandelijke beperking = juiste benaming ≠ handicap
Veranderingen binnen de benaming is door veranderingen in de visie & samenleving → door
wetenschappers maar ook de ervaringen van opvoeders
AAIDD
= organisatie van verschillende wetenschappers die nadenken over de definitie & handelen over
mensen met VP → = wereldwijd
BENAMINGEN AAIDD (EXAMEN: GOED KENNEN)
▪ 1876: Idioten en zwakzinnigen: oude terminologie
▪ 1906: Nog steeds zwakzinnigen
▪ 1933: Mentaal disfunctioneren: mentaal is zowel geest als
naar verstand: term die we ondertussen achterwege laten +
disfunctie; alsof die persoon helemaal geen verstand heeft
▪ 1987: verwijst men naar mentale achterstand: nog steeds het
woord mentaal
▪ 2007: nu spreken we over een beperking en verstandelijk,
niet over de hele psyche/geest
Gaf een structuur, was belangrijk voor ouders,
1987 staat het IQ centraal in de definitie:
wordt nu enkel nog gebruikt voor benaming
- Licht mentale handicap IQ > 70
- Matig mentale handicap IQ > 55 – in een instelling leefgroepen. Mensen met VP kunnen veel
- Ernstig mentale handicap IQ > 40 meer dan dat hun IQ zegt = kritiek in jaren ’90
- Diep mentale handicap IQ > 20 zorgde opnieuw voor een nieuwe definitie
PARADIGMA-OMSLAG (VANAF 1990)
1992: paradigmaverschuiving – revolutie
Belangrijke mijlpaal in de geschiedenis van personen met VP:
- Andere manier van kijken naar een persoon met een beperking
- Andere manier van benaderen
- Andere manier van ondersteuning uitbouwen
Kijken naar beperkingen en mogelijkheden!
▪ Al 30 jaar oud maar in de praktijk wordt dit nog niet vlot gebruikt
3 redenen waarom het model een paradigmaverschuiving aantoont:
1. VP ≠ persoonlijkheidskenmerk maar samenspel tussen mogelijkheden en beperkingen tussen de
persoon & context/omgeving
2. Er aandacht voor de kwaliteit van de context; waar bevindt hij zich en waar bereddenen
3. Het model staat ten dienste van de ondersteuning (= centraal concept)
2
, THEORETISCH MODEL VAN AAIDD (1992)
5 factoren/
dimensies van
functioneren
Een multidimensioneel model:
▪ Niet meer zoveel focussen op de stoornis, het adaptief gedrag maar ook bekijken als een probleem
dat de persoon in het geheel beïnvloedt → 5 factoren
▪ Aandacht hebben voor de mogelijkheden & beperkingen maar ook de eisen en kenmerken van de
omgeving & context
Bv. niet enkel moeite door de problematiek op zich, ook klas die weinig begrip heeft.
Een functioneel model:
Het functioneren van de persoon staat centraal ≠ beperking → Hoe functioneert de pers. i/h dagelijks
leven?
Een ondersteuningsmodel
Ondersteuning: wnr het functioneren niet goed lukt op basis van de 5 dimensies kan dit pos.
beïnvloedt worden door ondersteuning = positieve bijdrage → bepaalt het individueel functioneren
en dat functioneren geeft aan wat er in de ondersteuning aangepast moet worden
▪ Persoonlijke ondersteuning door een begeleider (bv. meegaan naar de winkel) = gericht op de
persoon met de beperking
▪ Contextgerichte begeleiding = context aanpassen bv. met leerkracht spreken voor aanpassingen
3
, IN DE PRAKTIJK
4
