LES 3
1.a Starfrechtsgeschiedenis: bronnen
MATERIËLE SPOREN:
- materiële sporen van het recht bvb: gerechtsgebouwen, schandpalen, zwaarden,…
- rechtsarcheologie: bezig met voorwerpen rechtsiconografie/iconologie: bezig met
voorstellingen van recht, twee- of driedimensionale beelden.
rechtsiconografie: meest beperkte studie.
- weegschaal en zwaard: symbolen van het recht.
- Koning Salomon op schilderij. Gemaakt om de mensen in de rechtbank te inspireren. Cfr:
Salomons oordeel: 2 vrouwen (prostituees), hebben een geding, komen voor de rechter
(Koning Salomon). Ze hebben discussie over een dood en een levend kind. Ze beweren
beiden dat het levend kind van hen is. Er zijn geen getuigen dus hoe beslissing maken?
Koning Salomon stelt voor het kind in 2 te hakken. De echte moeder zegt: liever levend bij
haar dan dood, zo weet koning Salomon dat zij de echte moeder is. -> allegorie van de ideale
justitie. Allegorie die geïnterpreteerd wordt door de rechtsiconografen
- het Salomons oordeel is een van de bekendste gerechtigheidstaferelen: voorstellingen (bvb
schilderijen) van de ideale gerechtigheid. Besteld door de rechtbank om te hangen in de
rechtbank met de bedoeling als spiegel voor de rechters en het publiek te houden.
- leerboeken: in de middeleeuwen weinig mensen die kunnen lezen en schrijven, maar
iedereen geacht de wet te kennen! Dus maken ze boeken met prenten erbij om het te tonen.
- Joos de Damhouder: 16e eeuw, Bruggeling, belangrijke bijdrage aan de visuele kennis van het
oude recht. Schreef een aantal handboeken met prenten in. Bvb over hoe een proces in
elkaar zit. Bekendste boeken: praktijke civile, praktijke criminele: beschrijft hoe een volledig
strafproces moet verlopen in de 16 e eeuw. Boeken werden over heel Europa verspreid. Met
prenten! Bestsellers! Hij hielp het nieuwe recht maken. Boeken in volkstaal geschreven.
Maar was hij zo origineel? Neen! Een halve eeuw voor Joos was er in Gent een man die
dezelfde boeken met dezelfde titels geschreven had. Namelijk, Filips Wienand. Hij studeerde
Romeins Recht in Leuven. Filips zegt: ons recht kan toch veel beter, het is zo ouderwets, het
Romeins Recht is veel duidelijker en staat allemaal uitgeschreven! Dus hij schrijft praktike
civile en praktike criminele. Hij maakt een synthese van het positief recht en het geleerde
recht. Filips was genoodzaakt in de 16 e eeuw om in een begrijpelijke taal moeilijke dingen uit
te leggen. Hij ontwierp termen. Zijn boeken werden nooit gedrukt… Joos gaf deze dan uit in
drukvorm mits sommige updates en prenten.
- rechtsiconologen: nemen er heel de context van de cultuur bij en onderzoeken dit.
GESCHREVEN BRONNEN:
- onderscheid rechtsbronnen en historische bronnen!
- Historische bronnen: op basis van welke oude bewaarde documenten kunnen we iets zeggen
over het verleden. Welke bronnen uit het verleden zijn tot ons gekomen.
- Rechtsbronnen: waar komt het recht vandaag, hoe ontstaat het recht
Formele en materiële rechtsbronnen
Formele: De vorm. 1. De wet 2. De rechtspraak 3. De rechtsleer 4. De gewoonte 5.
Algemene rechtsbeginselen.
, Materieel: inhoud, 100000 bronnen… heel veel hedendaagse regels komen uit religie.
1.b De oudste bronnen
- Middellandse zeegebied. Bakermat van onze cultuur.
Religie (Jeruzalem)
Ratio (Athene)
Recht(Rome)
vanaf 12/13e eeuw. Romeins recht wordt over heel Europa onderwezen. Wordt
opgenomen in het vigerend recht. Crf Filips Wienand. Veel termen uit ons recht komen
uit het Romeins Recht.
- Waarom middellandse zeegebied? Schriftstelsels zitten in die regio -> zorgen voor bronnen.
Steden zorgen voor taakverdeling <-> platteland.
- Rechtsteksten in vruchtbare halve maan
Oudste bronnen: +- 2000 v Chr.
1.c. Het recht komt van de Goden
- Codex Hammoerabi
18e eeuw vr Chr.
Steen (het wetboek) in het Louvre. Spijkerschrift.
Hammoerabi destijdse machthebber, door zijn regels te respecteren wordt zijn macht
gerespecteerd.
Recht en religie zijn zeer sterk verbonden met elkaar. Samas zit en Hammoerabi staat.
Samas is god van hemel en aarde, hij spreekt tegen Hammoerabi: God bepaalt de wet en
geeft deze aan Hammoerabi.
Hij legitimeert zijn wetten aan de hand van God. Problematiek van de legitimatie.
Waarom aanvaarden we macht? Bvb wij volgen een bevel van de politie op vanwege zijn
of haar uniform.
Weber: er zijn 3 redenen waarom mensen de macht aanvaarden. 3 vormen van
legitimatie: 1. Charismatische legitimatie (we aanvaarden de invloed van iemand en
respecteren diens bevelen want die persoon heeft uitstraling). 2. Traditionele legitimatie
(we aanvaarden die macht omdat die macht er al altijd geweest is). 3. Rationele
legitimatie (we aanvaarden die macht wanneer die macht redelijk is = cfr vandaag).
Codex Hammoerabi: charismatische legitimatie omdat hij als koning in al zijn macht zegt
dat hij die regels van God gekregen heeft. Geopenbaard recht. De religieuze connectie
zorgt voor legitimatie. Het is GEEN codex/wetboek omdat een wetboek uit wetten
bestaat maar de codex hammoerabi zijn niet echt wetten, het zijn eerder optekeningen
van het gewoonterecht,… vermoedelijk is het een mengeling van wetten en gewoonte.
Een wetboek is een wetboek als het 1. Gestructureerd is, logisch in mekaar zit. 2.
Formeel-exhaustief. Exhaustief = uitputtend, het staat er allemaal in. Je moet voldoende
regels hebben om alle problemen te kunnen oplossen.
Strafrecht: talio-principe (oog om oog…). Ook in de bijbel. Streeft duidelijk evenwicht,
ordening aan. Vergelding als oudste grondslag van het strafrecht. Dit is al een kleine
vorm van civilisatie, eerste beperking van de eigenrichting, je mag niet onbeperkt wraak
nemen, maar wel beperkt. Heel casuïstiek: vrije mannen <-> onvrije mannen. Sommige
mensen (slaven etc… hebben niet echt rechten)
Standenmaatschappij: overal aanwezig in alle sporen van het verleden in het recht tot
nu. Iedereen gelijk voor de wet is historisch gezien niet normaal. Gelijkheid is een
realisatie van het verlichtingsdenken (19e/20 e eeuw).
1.a Starfrechtsgeschiedenis: bronnen
MATERIËLE SPOREN:
- materiële sporen van het recht bvb: gerechtsgebouwen, schandpalen, zwaarden,…
- rechtsarcheologie: bezig met voorwerpen rechtsiconografie/iconologie: bezig met
voorstellingen van recht, twee- of driedimensionale beelden.
rechtsiconografie: meest beperkte studie.
- weegschaal en zwaard: symbolen van het recht.
- Koning Salomon op schilderij. Gemaakt om de mensen in de rechtbank te inspireren. Cfr:
Salomons oordeel: 2 vrouwen (prostituees), hebben een geding, komen voor de rechter
(Koning Salomon). Ze hebben discussie over een dood en een levend kind. Ze beweren
beiden dat het levend kind van hen is. Er zijn geen getuigen dus hoe beslissing maken?
Koning Salomon stelt voor het kind in 2 te hakken. De echte moeder zegt: liever levend bij
haar dan dood, zo weet koning Salomon dat zij de echte moeder is. -> allegorie van de ideale
justitie. Allegorie die geïnterpreteerd wordt door de rechtsiconografen
- het Salomons oordeel is een van de bekendste gerechtigheidstaferelen: voorstellingen (bvb
schilderijen) van de ideale gerechtigheid. Besteld door de rechtbank om te hangen in de
rechtbank met de bedoeling als spiegel voor de rechters en het publiek te houden.
- leerboeken: in de middeleeuwen weinig mensen die kunnen lezen en schrijven, maar
iedereen geacht de wet te kennen! Dus maken ze boeken met prenten erbij om het te tonen.
- Joos de Damhouder: 16e eeuw, Bruggeling, belangrijke bijdrage aan de visuele kennis van het
oude recht. Schreef een aantal handboeken met prenten in. Bvb over hoe een proces in
elkaar zit. Bekendste boeken: praktijke civile, praktijke criminele: beschrijft hoe een volledig
strafproces moet verlopen in de 16 e eeuw. Boeken werden over heel Europa verspreid. Met
prenten! Bestsellers! Hij hielp het nieuwe recht maken. Boeken in volkstaal geschreven.
Maar was hij zo origineel? Neen! Een halve eeuw voor Joos was er in Gent een man die
dezelfde boeken met dezelfde titels geschreven had. Namelijk, Filips Wienand. Hij studeerde
Romeins Recht in Leuven. Filips zegt: ons recht kan toch veel beter, het is zo ouderwets, het
Romeins Recht is veel duidelijker en staat allemaal uitgeschreven! Dus hij schrijft praktike
civile en praktike criminele. Hij maakt een synthese van het positief recht en het geleerde
recht. Filips was genoodzaakt in de 16 e eeuw om in een begrijpelijke taal moeilijke dingen uit
te leggen. Hij ontwierp termen. Zijn boeken werden nooit gedrukt… Joos gaf deze dan uit in
drukvorm mits sommige updates en prenten.
- rechtsiconologen: nemen er heel de context van de cultuur bij en onderzoeken dit.
GESCHREVEN BRONNEN:
- onderscheid rechtsbronnen en historische bronnen!
- Historische bronnen: op basis van welke oude bewaarde documenten kunnen we iets zeggen
over het verleden. Welke bronnen uit het verleden zijn tot ons gekomen.
- Rechtsbronnen: waar komt het recht vandaag, hoe ontstaat het recht
Formele en materiële rechtsbronnen
Formele: De vorm. 1. De wet 2. De rechtspraak 3. De rechtsleer 4. De gewoonte 5.
Algemene rechtsbeginselen.
, Materieel: inhoud, 100000 bronnen… heel veel hedendaagse regels komen uit religie.
1.b De oudste bronnen
- Middellandse zeegebied. Bakermat van onze cultuur.
Religie (Jeruzalem)
Ratio (Athene)
Recht(Rome)
vanaf 12/13e eeuw. Romeins recht wordt over heel Europa onderwezen. Wordt
opgenomen in het vigerend recht. Crf Filips Wienand. Veel termen uit ons recht komen
uit het Romeins Recht.
- Waarom middellandse zeegebied? Schriftstelsels zitten in die regio -> zorgen voor bronnen.
Steden zorgen voor taakverdeling <-> platteland.
- Rechtsteksten in vruchtbare halve maan
Oudste bronnen: +- 2000 v Chr.
1.c. Het recht komt van de Goden
- Codex Hammoerabi
18e eeuw vr Chr.
Steen (het wetboek) in het Louvre. Spijkerschrift.
Hammoerabi destijdse machthebber, door zijn regels te respecteren wordt zijn macht
gerespecteerd.
Recht en religie zijn zeer sterk verbonden met elkaar. Samas zit en Hammoerabi staat.
Samas is god van hemel en aarde, hij spreekt tegen Hammoerabi: God bepaalt de wet en
geeft deze aan Hammoerabi.
Hij legitimeert zijn wetten aan de hand van God. Problematiek van de legitimatie.
Waarom aanvaarden we macht? Bvb wij volgen een bevel van de politie op vanwege zijn
of haar uniform.
Weber: er zijn 3 redenen waarom mensen de macht aanvaarden. 3 vormen van
legitimatie: 1. Charismatische legitimatie (we aanvaarden de invloed van iemand en
respecteren diens bevelen want die persoon heeft uitstraling). 2. Traditionele legitimatie
(we aanvaarden die macht omdat die macht er al altijd geweest is). 3. Rationele
legitimatie (we aanvaarden die macht wanneer die macht redelijk is = cfr vandaag).
Codex Hammoerabi: charismatische legitimatie omdat hij als koning in al zijn macht zegt
dat hij die regels van God gekregen heeft. Geopenbaard recht. De religieuze connectie
zorgt voor legitimatie. Het is GEEN codex/wetboek omdat een wetboek uit wetten
bestaat maar de codex hammoerabi zijn niet echt wetten, het zijn eerder optekeningen
van het gewoonterecht,… vermoedelijk is het een mengeling van wetten en gewoonte.
Een wetboek is een wetboek als het 1. Gestructureerd is, logisch in mekaar zit. 2.
Formeel-exhaustief. Exhaustief = uitputtend, het staat er allemaal in. Je moet voldoende
regels hebben om alle problemen te kunnen oplossen.
Strafrecht: talio-principe (oog om oog…). Ook in de bijbel. Streeft duidelijk evenwicht,
ordening aan. Vergelding als oudste grondslag van het strafrecht. Dit is al een kleine
vorm van civilisatie, eerste beperking van de eigenrichting, je mag niet onbeperkt wraak
nemen, maar wel beperkt. Heel casuïstiek: vrije mannen <-> onvrije mannen. Sommige
mensen (slaven etc… hebben niet echt rechten)
Standenmaatschappij: overal aanwezig in alle sporen van het verleden in het recht tot
nu. Iedereen gelijk voor de wet is historisch gezien niet normaal. Gelijkheid is een
realisatie van het verlichtingsdenken (19e/20 e eeuw).
