HOOFDSTUK 2
ENDOGENE EN EXOGENE
KRACHTEN
BEGRIPPEN
PARAGRAAF 1 DE GEOLOGISCHE TIJDSCHAAL
Geologische tijdschaal – een samenvatting van de 4.6 miljard jaar durende geschiedenis van de aarde
PARAGRAAF 2 PLATENTEKTONIEK
Asthenosfeer – het plastische gedeelte van de aardmantel onder de lithosfeer.
Convectiestroom – de stroming van taai vloeibaar gesteente in de asthenosfeer, die verantwoordelijk is voor
de platentektoniek.
Convergente plaatgrens – grens tussen twee naar elkaar toe bewegende platen.
Diepzeetrog – een langgerekte diepte in de oceaan, parallel aan de convergente plaatgrens
Divergente plaatgrens – grens tussen twee uit elkaar bewegende platen boven een opstijgende
convectiestroom
Lithosfeer – de vaste buitenkant van de aarde (buitenste laag van de aardmantel + aardkorst) die is opgebouwd
uit platen die ten opzichte van elkaar bewegen.
Mid-oceanische rug – een langgerekt gebergte met vulkanen langs de grens van twee divergente platen op de
bodem van de oceaan.
Platentektoniek – het bewegen van de continenten, de platen, onder invloed van convectiestromen
Subductie – wanneer de zwaardere oceanische plaat, door de dalende convectiestromen, donder de lichtere
continentale plaat zakt.
Transforme plaatgrens – grens tussen twee platen die in tegengestelde richting langs elkaar bewegen.
PARAGRAAF 3 VULKANISME
Caldera – komvormige diepte die ontstaat wanneer, na een explosieve eruptie, die gelegde magmakamer
instort. Een caldera kan ook ontstaan doordat de top van de vulkaan door de eruptie is weggeblazen.
Effusieve eruptie – relatief rustige uitbarsting die veroorzaakt wordt door relatief vloeibaar magma en weinig
gasdruk.
Explosieve eruptie – heftige uitbarsting die wordt veroorzaakt door taai stroperig magma en een hoge gasdruk.
, Hotspot – plek op de aardkorst boven een vanaf de onderzijde van de aardmantel geïsoleerde kolom
opstijgend heet gesteente.
Pyorklastica – een verzamelnaam voor al het losse (vloeibare of vaste) materiaal dat door een vulkaan wordt
uitgestoten.
Schildvulkaan – brede vulkanen met een flauwe helling die ontstaan bij een effusieve eruptie.
Stratovulkaan – een kegelvormige vulkaan met vrij steile hellingen die ontstaat bij een explosieve eruptie.
Vulkanisme – een verzamelnaam voor alle verschijnselen (gas, stoom, stenen, lava, vuur) die te maken hebben
met de nabijheid van magma aan het aardoppervlak.
PARAGRAAF 4 GEBERGTEVORMING
Breukgebergte – een opheffing van de aardkorst langs breuken boven een opstijgende convectiestroom
Gebergtevorming – een convergerende plaatbeweging zorgt voor hoizontale en verticale druk op een stuk
aardkorst dat vervolgens opgeheven wordt.
Horsten – vaak langgerekte stukken aardkorst langs breuken die tussen twee slenken liggen en niet zakken.
Plooiingsgebergte – opgeheven, geplooide stukken aardkorst die ontstaan bij een convergerende
plaatbeweging.
Slenken – vaak langgerekte stukken aardkorst die langs breuken naar beneden zakken.
PARAGRAAF 5 AARDBEVINGEN
Aardbeving – ontstaat langs plaatgrenzen doordat platen tegen elkaar blijven drukken totdat de spanning te
groot wordt en de platen met een schok losschieten.
Intensiteit – hoeveelheid schade aan mensen en gebouwen vaststellen door te kijken.
Magnitude – de sterkte van de aardbeving
Schaal van Mercalli – een schaal die het effect van een aardbeving weergeeft door te kijken naar de intensiteit
van de schade aan mensen en gebouwen.
Schaal van Richter – een schaal die de sterkte van een aardbeving aangeeft door de omvang van de trillingen
(of vrijgekomen energie) te meten.
Tsunami – enorme vloedgolf die ontstaat doordat een aardbeving op de zeebodem (een zeebeving) de
bovenliggende waterkolom verticaal plaatst.
PARAGRAAF 7 VERWERING EN EROSIE
Chemische verwering – een gesteente verandert van samenstelling doordat een deel van het gesteente oplost
en het andere deel niet.
ENDOGENE EN EXOGENE
KRACHTEN
BEGRIPPEN
PARAGRAAF 1 DE GEOLOGISCHE TIJDSCHAAL
Geologische tijdschaal – een samenvatting van de 4.6 miljard jaar durende geschiedenis van de aarde
PARAGRAAF 2 PLATENTEKTONIEK
Asthenosfeer – het plastische gedeelte van de aardmantel onder de lithosfeer.
Convectiestroom – de stroming van taai vloeibaar gesteente in de asthenosfeer, die verantwoordelijk is voor
de platentektoniek.
Convergente plaatgrens – grens tussen twee naar elkaar toe bewegende platen.
Diepzeetrog – een langgerekte diepte in de oceaan, parallel aan de convergente plaatgrens
Divergente plaatgrens – grens tussen twee uit elkaar bewegende platen boven een opstijgende
convectiestroom
Lithosfeer – de vaste buitenkant van de aarde (buitenste laag van de aardmantel + aardkorst) die is opgebouwd
uit platen die ten opzichte van elkaar bewegen.
Mid-oceanische rug – een langgerekt gebergte met vulkanen langs de grens van twee divergente platen op de
bodem van de oceaan.
Platentektoniek – het bewegen van de continenten, de platen, onder invloed van convectiestromen
Subductie – wanneer de zwaardere oceanische plaat, door de dalende convectiestromen, donder de lichtere
continentale plaat zakt.
Transforme plaatgrens – grens tussen twee platen die in tegengestelde richting langs elkaar bewegen.
PARAGRAAF 3 VULKANISME
Caldera – komvormige diepte die ontstaat wanneer, na een explosieve eruptie, die gelegde magmakamer
instort. Een caldera kan ook ontstaan doordat de top van de vulkaan door de eruptie is weggeblazen.
Effusieve eruptie – relatief rustige uitbarsting die veroorzaakt wordt door relatief vloeibaar magma en weinig
gasdruk.
Explosieve eruptie – heftige uitbarsting die wordt veroorzaakt door taai stroperig magma en een hoge gasdruk.
, Hotspot – plek op de aardkorst boven een vanaf de onderzijde van de aardmantel geïsoleerde kolom
opstijgend heet gesteente.
Pyorklastica – een verzamelnaam voor al het losse (vloeibare of vaste) materiaal dat door een vulkaan wordt
uitgestoten.
Schildvulkaan – brede vulkanen met een flauwe helling die ontstaan bij een effusieve eruptie.
Stratovulkaan – een kegelvormige vulkaan met vrij steile hellingen die ontstaat bij een explosieve eruptie.
Vulkanisme – een verzamelnaam voor alle verschijnselen (gas, stoom, stenen, lava, vuur) die te maken hebben
met de nabijheid van magma aan het aardoppervlak.
PARAGRAAF 4 GEBERGTEVORMING
Breukgebergte – een opheffing van de aardkorst langs breuken boven een opstijgende convectiestroom
Gebergtevorming – een convergerende plaatbeweging zorgt voor hoizontale en verticale druk op een stuk
aardkorst dat vervolgens opgeheven wordt.
Horsten – vaak langgerekte stukken aardkorst langs breuken die tussen twee slenken liggen en niet zakken.
Plooiingsgebergte – opgeheven, geplooide stukken aardkorst die ontstaan bij een convergerende
plaatbeweging.
Slenken – vaak langgerekte stukken aardkorst die langs breuken naar beneden zakken.
PARAGRAAF 5 AARDBEVINGEN
Aardbeving – ontstaat langs plaatgrenzen doordat platen tegen elkaar blijven drukken totdat de spanning te
groot wordt en de platen met een schok losschieten.
Intensiteit – hoeveelheid schade aan mensen en gebouwen vaststellen door te kijken.
Magnitude – de sterkte van de aardbeving
Schaal van Mercalli – een schaal die het effect van een aardbeving weergeeft door te kijken naar de intensiteit
van de schade aan mensen en gebouwen.
Schaal van Richter – een schaal die de sterkte van een aardbeving aangeeft door de omvang van de trillingen
(of vrijgekomen energie) te meten.
Tsunami – enorme vloedgolf die ontstaat doordat een aardbeving op de zeebodem (een zeebeving) de
bovenliggende waterkolom verticaal plaatst.
PARAGRAAF 7 VERWERING EN EROSIE
Chemische verwering – een gesteente verandert van samenstelling doordat een deel van het gesteente oplost
en het andere deel niet.
