Samenvatting Parlementaire Democratie - Maatschappijleer VWO 2020

Hoofdstuk 6 ontbreekt; dit hoofdstuk is niet van belang!




PARLEMENTAIRE DEMOCRATIE
Maatschappijleer

Hoofdstuk 1 Wat is democratie

Wereld bedekt met staten
Soevereiniteit: wanneer een staat op een bepaald gebied met duidelijke grenzen het
hoogste gezag uitoefent en het monopolie op gezag heeft.

Politiek
Politiek: het maken van keuzes waaraan allen in een staat zijn gebonden. De
politiek maakt overheidsbeleid en voert dit beleid uit om maatschappelijke problemen
op te lossen.

Dilemma
Efficiënt besturen ↔ Maximale participatie

Wil je daadkrachtig kunnen besturen, of de burger meer invloed geven in het
democratische besluitvormingsproces?

Volksvertegenwoordigers
Directe democratie: burgers kiezen wetten/besluiten
Indirecte democratie: burgers kiezen 150 volksvertegenwoordigers.
Volksvertegenwoordigers kiezen wetten/besluiten.

Representatie democratie
 Nederland kent een representatieve democratie

Representatieve democratie: het volk kiest de volksvertegenwoordigers die met
een zekere regelmaat bij verkiezingen aan de bevolking verantwoording moeten
afleggen.

Voordelen:
 Er hoeft niet door de hele bevolking over elk onderwerp gestemd te worden.
 Verschillende instituties controleren elkaar (trias politica).

Coalitie: VVD, D66, CDA, CU (wel samenwerken)
Oppositie: SP, Gl, PvdA (niet samenwerken)

Andere kenmerken democratie
 Er is individuele vrijheid.
 Er gelden politieke grondrechten.
 Politie en leger hebben beperkte bevoegdheden.
 De rechtspraak is onafhankelijk.
 Er is persvrijheid.
 Minderheden worden beschermd.

,Kenmerken parlementair stelsel
 Gekozen parlement is hoogste orgaan.
 Uitvoerende macht wordt gekozen door parlement en moet verantwoording
afleggen aan parlement.
 Staatshoofd is meestal niet gekozen en heeft beperkte macht.

Constitutionele monarchie: landen met een koning(in) als staatshoofd, wiens
macht wordt beperkt door de grondwet.

Indirecte en directe democratie
Democratie → Indirect: Burgers kiezen volksvertegenwoordigers die de
beslissingen nemen.

Direct: burgers mogen direct stemmen over een politieke beslissing. Zoals in de
Griekse oudheid.

Bescherming minderheden
 Wetten gaan pas gelden als een meerderheid van het parlement daartoe
besluit.
 Ondanks dit meerderheidsprincipe houdt een democratie rekening met de
grondrechten van minderheden.

Parlementaire democratie
Er zijn vrije media:
 Journalisten bepalen zelf waar ze over berichten en op welke manier ze dat
doen.
 De overheid moet er zelf voor zorgen dat de media de juiste informatie kan
beschikken (WOB).

Dictatuur
Dictatuur: staatsvormen waarbij alle macht in handen van één persoon of een
kleine groep mensen is.

Vormen van dictatuur
 Ideologische dictaturen: bijvoorbeeld gericht op het communistische
gedachtegoed. Voorbeeld: Noord-Korea.
 Religieuze dictatuur: dictatuur waar wetgeving door religie wordt ingegeven.
Voorbeeld: Iran.
 Militaire dictatuur (Junta): dictatuur waarbij de macht bij het leger ligt.
Voorbeeld: Myanmar (Birma).

, Kenmerken dictatuur
 Een machtenscheiding ontbreekt.
 Grondrechten worden niet gerespecteerd.
 Er bestaat geen vrije pers.
 Censuur: mediaberichten worden door de overheid gecontroleerd.
 Oppositiepartijen zijn verboden.
 Het leger heeft een belangrijke politieke rol.
 Er zijn wel verkiezingen maar met verkiezingsfraude.

Samenvatting
In 1648 werd de vrede van Münster gesloten (vrede van Westfalen). De afspraken
maakte een einde aan de conflicten in Europa.

Soeverein is een staat die op een bepaald gebied met duidelijke grenzen het
hoogste gezag uitoefent en het monopolie van geweldsuitoefening heeft. Staten
respecteren elkaars soevereiniteit.

Politiek gaat over het maken van keuzes waaraan allen in een staat zijn gebonden.
De keuzes worden in algemeen geldende wetten vastgelegd. De onderwerpen waar
de politiek zich mee bezig houdt zijn van algemeen belang. Meestal kosten politieke
besluiten veel tijd. Kiezen we voor snel en efficiënt besturen (doelmatig resultaat) of
voor een maximale participatie van burgers in de politiek? (democratische
besluitvorming).

Bij democratie gaat het om de macht van velen. In sommige landen bestaat als
vorm van directe democratie het referendum → een volksstemming over een
bepaald wetsvoorstel.

In veel landen zijn er vormen van indirecte of representatieve democratie met als
basiskenmerk dat het volk vertegenwoordigers kiest die de beslissingen nemen en
met een zekere regelmaat bij verkiezingen aan de bevolking verantwoording moeten
afleggen over hun beleid. Met een kleine groep kom je zo sneller tot besluiten.
Andere kenmerken democratie:
- Er is individuele vrijheid
- Er gelden politieke grondrechten (burgers kunnen zelf hun vertegenwoordigers
kiezen en zichzelf beschikbaar stellen)
- Politie en leger hebben wettelijk beperkte bevoegdheden
- Er bestaat onafhankelijke rechtspraak (rechters staan los van parlement en
regering en politici moeten rechterlijke beslissingen respecteren)
- Er bestaat persvrijheid

In een representatieve democratie kun je onderscheid maken tussen een
parlementair stelsel en een presidentieel stelsel. In een parlementair stelsel is het
rechtstreeks gekozen parlement het hoogste machtsorgaan. In een presidentieel
stelsel kiest de bevolking niet alleen het parlement maar ook de president.
De president heeft vaak geen ontbindingsrecht → recht om het parlement te
ontbinden.