Hoorcolleges link geel – Dermatologie (week 3)
E-module Inleiding in dermatologie
Maandag 14-03-2022
Anatomie van de huid
De huid heeft volgende functies:
- Temperatuurregulatie
- Bescherming tegen bacteriën, virussen, UV-straling en mechanische beschadiging
- Productie van vitamine D
- Tast, temperatuur, pijn en jeuk
Huidlagen:
1. Epidermis
2. Dermis
3. Subcutis
4. Haarspiertje
5. Vene
6. Arterie
7. Zenuw
8. Vetweefsel
9. Zweetklier
10. Haarfollikel
11. Lymfevat
12. Talgklier
13. Haar
Opbouw van epidermis (oppervlak tot diep):
- Stratum corneum: dode keratinocyten
- Stratum lucidum (alleen op handpalmen en voetzolen):
dode keratinocyten
- Stratum granulosum: granulerende keratinocyten
- Stratum spinosum
- Stratum basale: melanocyten en keratinocyten
- Dermis
Melanocyten
Donkergekleurde mensen hebben niet meer melanocyten, maar wel meer melanosomen en ook is
verdeling anders: melanosomen bevinden zich door gehele dikte van epidermis, terwijl bij blanke
mensen deze zich voornamelijk in stratum basale bevinden.
,Haren
Gedurende levensduur doorloopt de haar een cyclus (anageen, catageen, telogeen), waarin
achtereenvolgens de volgende typen haren worden gezien:
- Lanugohaar: fijn haar dat in utero of in levensweken wordt afgestoten
o Ongepigmenteerd, mergloos
- Vellushaar: ongepigmenteerd haar dat hele leven aanwezig blijft
o Zacht, mergloos
- Terminaal haar: aanwezig op behaarde hoofd, wenkbrauwen, wimpers en androgeen-
afhankelijke gebieden
o Dik, gepigmenteerd
Nagels
De groeisnelheid van vingernagels ligt
hoger (3,5 mm per maand) dan
teennagels (1,6 mm per maand). De
groeisnelheid neemt af met de leeftijd.
PROVOKE
PROVOKE:
- Plaats
- Rangschikking:
o Solitair: 1 laesie
o Gegroepeerd
o Gedissemineerd: min of meer gelijk over lichaam verspreid
o Diffuus: aaneengesloten
o Discreet: van elkaar gescheiden
o Reticulair: netvormig
o Folliculair: gebonden aan follikels
o Segmentaal: gebonden aan 1 dermatoom
- Omvang:
o Aantal
o Grootte:
Miliair: 1-2 mm
Lenticulair: 3-10 mm
Nummulair: 1-3 cm
- Vorm
- Omtrek: begrenzing
o Onscherp, matig scherp, scherp
- Kleur
- Efflorescenties
o Macula (vlek): niet verheven kleurverandering
Bijv. hyperpigmentatie, depigmentatie, erytheem
o Erytheem: tijdelijke, wegdrukbare roodheid door vaatverwijding,
al of niet ten gevolge van een ontsteking
Bijv. bij zonverbranding
o Purpura: niet-wegdrukbare roodheid t.g.v. extravasatie bloed
Bijv. blauwe plek, vasculitis
,o Papel: kleine solide circumscripte verhevenheid van huid die genezen kan zonder
littekenvorming
Bijv. pukkel, muggenbult
o Plaque: persisterende, vlakke verhevenheid > 1 cm; grote papel
o Urtica (kwaddel): vluchtige verhevenheid van huid die berust op oedeem
Bijv. netelroos, galbulten, brandnetels (brandnetel is urticale papel)
o Nodulus: klein (< 1 cm) solide circumscript knobbeltje in huid in
dermis/subcutis
o Nodus: knobbel (> 1 cm) diep gelegen in dermis/subcutis
o Cyste: afgesloten holte gevuld met vocht en
cellen/celproducten
o Vesicula (blaasje): kleine holte in huid, gevuld met helder
vocht
Bijv. blaasjes op vinger, acrovesiculeus eczeem
o Bulla: grote holte in de huid, gevuld met helder vocht
o Pustula: holte in huid, gevuld met purulent vocht
o Erosie: oppervlakkig defect van huid, vooral in epidermis
(bijv. schaafwond)
Excoriatie: lineaire erosie (krabeffect)
o Ulcus (zweer): defect van epidermis en dermis,
eventueel tot subcutis (bijv. syfilis)
o Squamae: abnormale afschilfering van huid
o Crusta: korst die is samengesteld uit vuil, ingedroogd
exsudaat, bloed, necrose of pus
Sereuze, hemoratische, necrotische,
purulente korst (krentenbaard)
o Lichenificatie: vergroving van huidreliëf, vaak door krabben
(bijv. olifantenhuid, chronisch jeukend eczeem)
o Keratosis: abnormale verhoorning
Bijv. bij eelt
o Fissuur/rhagade: verbreking van continuïteit van epidermis
o Teleangiëctasie: blijvende verwijding van kleine bloed- of
lymfevaten in huid
Bijv. bij coubrose
o Papillomatosis: verlening en verbreding der papillen tot
verhevenheden met onregelmatig oppervlakkig
Bijv. bloemkolen bij genitale wratten
o Dyschromie: verandering van huidkleur
Bijv. hypo- of hyperpigmentatie: tattoo
o Atrofie: verdunning van huid, waarbij normale huidtekening
en adnexen verdwijnen
o Sclerose: verharding van bestanddelen van huid
,Hoorcollege 1. Introductie en SOA’s
Maandag 14-03-2022
Top 3 huidproblemen bij huisarts:
- Eczeem
- Schimmelinfectie: zwemmerseczeem
- Wratten
Anatomie
Huidlagen:
- Epidermis = opperhuid
o Keratinocyten rijpen uit vanaf stratum basale
Stratum basale > stratum spinosum > stratum granulosum > stratum lucidum
stratum corneum
Stratum lucidum alleen aanwezig bij handpalmen en voetzolen,
verder niet in lichaam
Uitrijping duurt langer; bij veroudering duurt dit langer
- Dermis = lederhuid
o Corneocyten: vormen collageen, elastine
Deze wordt aangetast door UV-straling
o Bevatten ook bloedvaten, zenuwen, talgklieren, zweetklieren
- Subcutane weefsel
Eczeem en psoriasis zijn huidziektes die met lokale zalf worden behandeld. Lokale therapie kan ook
een systemische werking hebben: opgenomen via de oppervlakkige dermis en vanuit kleine vaatjes
komt het systemisch terecht.
Beschrijving aan de hand van PROVOKE.
SOA’s
Historie
1928: uitvinding van penicilline, doorbraak
Meest voorkomende SOA’s:
1. Chlamydia 175:100.000 (> 50% onder 25 jaar)
2. Genitale wratten 121:100.000
3. Herpes genitalis 65:100.000
4. Gonorroe
5. Hepatitis B
6. Trichomonas
7. Syfilis
8. HIV
9. Gardnerella
10. Schaamluis
SOA zorg in Nederland:
- GGD: 30% van patiënten
- Huisarts: 70% van patiënten
,Chlamydia
Kenmerken: meest voorkomende SOA in Nederland
- 56% van diagnoses: vrouwen en heteromannen < 25 jaar
- Percentage vrouwen en mannen met chlamydia neemt af met leeftijd
- LGV = lymfogranuloma venereum
o Vorm van chlamydia met lymfeklierpakketten in hals en lies
Kliniek:
- Symptoomloos (bij vrouwen 70-90%, bij mannen 50%)
o Bij vrouwen: urethritis, proctitis bij anaal contact
o Bij mannen: kleurloze afscheiding, contactbloedingen
- Incubatietijd 1 tot 3 weken
- Bacterie: chlamydia trachomatis
Diagnostiek:
- Mannen: NAAT urine of urethra
- Vrouwen: NAAT vaginale uitstrijk
Behandeling:
- 1e keus: azitromycine 1000mg p.o. eenmalig
- 2e keus: doxycycline 2dd 100 mg p.o. gedurende 7 dagen
Complicaties:
- Vrouwen: PID/salpingitis met subfertiliteit door verklevingen
- Mannen: epididymitis met subfertiliteit
- Neonaat: conjunctivitis en pneumonie
Genitale wratten
Kenmerken:
- Ook wel condylomata acuminata genoemd
- 58% van de diagnoses bij mannen
Kliniek:
- Rozerood tot grijswitte of gepigmenteerde papillomen met bloemkoolachtig oppervlak
o Soms platte papels
o Vaak op schacht van penis, maar kan ook op billen, perianaal en scrotum, waardoor
ook mogelijk overdraging bij veilig seksueel contact
- Incubatietijd maanden tot jaren
- Door HPV type 6 en 11
Diagnostiek:
- Op basis van kliniek
- Bij twijfel histopathologisch onderzoek
- Bij vrouwen: vaginaal speculum onderzoek (aanwezigheid in vagina)
- Indien anaal contact: proctoscopie
- Screenen op SOA
Behandeling:
, - Geen
- Podofyllotoxine crème/aanstipvloeistof
- Imiquimod crème
- Eventueel cryotherapie, electrocoagulatie, excisie, curettage, laser
Complicaties:
- Geen
- Beloop: merendeel verdwijnt spontaan (80% in 2 jaar)
o Kan recidiveren
Herpes genitalis
Kenmerken:
- 75% van diagnoses bij vrouwen
Kliniek:
- Klachten:
o Blaasjes, erosies, erytheem
o Jeuk, pijn
o Vaginale afscheiding, lymfadenopathie
- Incubatietijd 2 tot 12 dagen
- Herpes simplex virus type 1 en 2
- Primo versus recidieven:
o Bij eerste besmetting meestal ergere presentatie, veelal pijn
o HSV type 2: vaker recidiveren
Diagnostiek:
- Op basis van kliniek
- NAAT (PCR)
- Sneldiagnostiek: Tzanck test
o Laat bij herpes meerkernige reuscellen zien
Behandeling:
- Indien:
o Ernstig verlopende infectie, veel klachten (primo)
o Frequente recidieven
o Immuundeficiëntie
- Primair: valaciclovir 2 dd 500 mg p.o. 5 dagen
o Recidief: 3-5 dagen
- Indien al langer bestaand zinkoxidesmeersel, lidocaine zalf
Complicaties:
- Herpes neonatorum: indien zwangere vrouw primo infectie heeft
- Beloop: HSV type 2 frequenter recidiverend
o Actieve besmetting nodig voor besmetting
E-module Inleiding in dermatologie
Maandag 14-03-2022
Anatomie van de huid
De huid heeft volgende functies:
- Temperatuurregulatie
- Bescherming tegen bacteriën, virussen, UV-straling en mechanische beschadiging
- Productie van vitamine D
- Tast, temperatuur, pijn en jeuk
Huidlagen:
1. Epidermis
2. Dermis
3. Subcutis
4. Haarspiertje
5. Vene
6. Arterie
7. Zenuw
8. Vetweefsel
9. Zweetklier
10. Haarfollikel
11. Lymfevat
12. Talgklier
13. Haar
Opbouw van epidermis (oppervlak tot diep):
- Stratum corneum: dode keratinocyten
- Stratum lucidum (alleen op handpalmen en voetzolen):
dode keratinocyten
- Stratum granulosum: granulerende keratinocyten
- Stratum spinosum
- Stratum basale: melanocyten en keratinocyten
- Dermis
Melanocyten
Donkergekleurde mensen hebben niet meer melanocyten, maar wel meer melanosomen en ook is
verdeling anders: melanosomen bevinden zich door gehele dikte van epidermis, terwijl bij blanke
mensen deze zich voornamelijk in stratum basale bevinden.
,Haren
Gedurende levensduur doorloopt de haar een cyclus (anageen, catageen, telogeen), waarin
achtereenvolgens de volgende typen haren worden gezien:
- Lanugohaar: fijn haar dat in utero of in levensweken wordt afgestoten
o Ongepigmenteerd, mergloos
- Vellushaar: ongepigmenteerd haar dat hele leven aanwezig blijft
o Zacht, mergloos
- Terminaal haar: aanwezig op behaarde hoofd, wenkbrauwen, wimpers en androgeen-
afhankelijke gebieden
o Dik, gepigmenteerd
Nagels
De groeisnelheid van vingernagels ligt
hoger (3,5 mm per maand) dan
teennagels (1,6 mm per maand). De
groeisnelheid neemt af met de leeftijd.
PROVOKE
PROVOKE:
- Plaats
- Rangschikking:
o Solitair: 1 laesie
o Gegroepeerd
o Gedissemineerd: min of meer gelijk over lichaam verspreid
o Diffuus: aaneengesloten
o Discreet: van elkaar gescheiden
o Reticulair: netvormig
o Folliculair: gebonden aan follikels
o Segmentaal: gebonden aan 1 dermatoom
- Omvang:
o Aantal
o Grootte:
Miliair: 1-2 mm
Lenticulair: 3-10 mm
Nummulair: 1-3 cm
- Vorm
- Omtrek: begrenzing
o Onscherp, matig scherp, scherp
- Kleur
- Efflorescenties
o Macula (vlek): niet verheven kleurverandering
Bijv. hyperpigmentatie, depigmentatie, erytheem
o Erytheem: tijdelijke, wegdrukbare roodheid door vaatverwijding,
al of niet ten gevolge van een ontsteking
Bijv. bij zonverbranding
o Purpura: niet-wegdrukbare roodheid t.g.v. extravasatie bloed
Bijv. blauwe plek, vasculitis
,o Papel: kleine solide circumscripte verhevenheid van huid die genezen kan zonder
littekenvorming
Bijv. pukkel, muggenbult
o Plaque: persisterende, vlakke verhevenheid > 1 cm; grote papel
o Urtica (kwaddel): vluchtige verhevenheid van huid die berust op oedeem
Bijv. netelroos, galbulten, brandnetels (brandnetel is urticale papel)
o Nodulus: klein (< 1 cm) solide circumscript knobbeltje in huid in
dermis/subcutis
o Nodus: knobbel (> 1 cm) diep gelegen in dermis/subcutis
o Cyste: afgesloten holte gevuld met vocht en
cellen/celproducten
o Vesicula (blaasje): kleine holte in huid, gevuld met helder
vocht
Bijv. blaasjes op vinger, acrovesiculeus eczeem
o Bulla: grote holte in de huid, gevuld met helder vocht
o Pustula: holte in huid, gevuld met purulent vocht
o Erosie: oppervlakkig defect van huid, vooral in epidermis
(bijv. schaafwond)
Excoriatie: lineaire erosie (krabeffect)
o Ulcus (zweer): defect van epidermis en dermis,
eventueel tot subcutis (bijv. syfilis)
o Squamae: abnormale afschilfering van huid
o Crusta: korst die is samengesteld uit vuil, ingedroogd
exsudaat, bloed, necrose of pus
Sereuze, hemoratische, necrotische,
purulente korst (krentenbaard)
o Lichenificatie: vergroving van huidreliëf, vaak door krabben
(bijv. olifantenhuid, chronisch jeukend eczeem)
o Keratosis: abnormale verhoorning
Bijv. bij eelt
o Fissuur/rhagade: verbreking van continuïteit van epidermis
o Teleangiëctasie: blijvende verwijding van kleine bloed- of
lymfevaten in huid
Bijv. bij coubrose
o Papillomatosis: verlening en verbreding der papillen tot
verhevenheden met onregelmatig oppervlakkig
Bijv. bloemkolen bij genitale wratten
o Dyschromie: verandering van huidkleur
Bijv. hypo- of hyperpigmentatie: tattoo
o Atrofie: verdunning van huid, waarbij normale huidtekening
en adnexen verdwijnen
o Sclerose: verharding van bestanddelen van huid
,Hoorcollege 1. Introductie en SOA’s
Maandag 14-03-2022
Top 3 huidproblemen bij huisarts:
- Eczeem
- Schimmelinfectie: zwemmerseczeem
- Wratten
Anatomie
Huidlagen:
- Epidermis = opperhuid
o Keratinocyten rijpen uit vanaf stratum basale
Stratum basale > stratum spinosum > stratum granulosum > stratum lucidum
stratum corneum
Stratum lucidum alleen aanwezig bij handpalmen en voetzolen,
verder niet in lichaam
Uitrijping duurt langer; bij veroudering duurt dit langer
- Dermis = lederhuid
o Corneocyten: vormen collageen, elastine
Deze wordt aangetast door UV-straling
o Bevatten ook bloedvaten, zenuwen, talgklieren, zweetklieren
- Subcutane weefsel
Eczeem en psoriasis zijn huidziektes die met lokale zalf worden behandeld. Lokale therapie kan ook
een systemische werking hebben: opgenomen via de oppervlakkige dermis en vanuit kleine vaatjes
komt het systemisch terecht.
Beschrijving aan de hand van PROVOKE.
SOA’s
Historie
1928: uitvinding van penicilline, doorbraak
Meest voorkomende SOA’s:
1. Chlamydia 175:100.000 (> 50% onder 25 jaar)
2. Genitale wratten 121:100.000
3. Herpes genitalis 65:100.000
4. Gonorroe
5. Hepatitis B
6. Trichomonas
7. Syfilis
8. HIV
9. Gardnerella
10. Schaamluis
SOA zorg in Nederland:
- GGD: 30% van patiënten
- Huisarts: 70% van patiënten
,Chlamydia
Kenmerken: meest voorkomende SOA in Nederland
- 56% van diagnoses: vrouwen en heteromannen < 25 jaar
- Percentage vrouwen en mannen met chlamydia neemt af met leeftijd
- LGV = lymfogranuloma venereum
o Vorm van chlamydia met lymfeklierpakketten in hals en lies
Kliniek:
- Symptoomloos (bij vrouwen 70-90%, bij mannen 50%)
o Bij vrouwen: urethritis, proctitis bij anaal contact
o Bij mannen: kleurloze afscheiding, contactbloedingen
- Incubatietijd 1 tot 3 weken
- Bacterie: chlamydia trachomatis
Diagnostiek:
- Mannen: NAAT urine of urethra
- Vrouwen: NAAT vaginale uitstrijk
Behandeling:
- 1e keus: azitromycine 1000mg p.o. eenmalig
- 2e keus: doxycycline 2dd 100 mg p.o. gedurende 7 dagen
Complicaties:
- Vrouwen: PID/salpingitis met subfertiliteit door verklevingen
- Mannen: epididymitis met subfertiliteit
- Neonaat: conjunctivitis en pneumonie
Genitale wratten
Kenmerken:
- Ook wel condylomata acuminata genoemd
- 58% van de diagnoses bij mannen
Kliniek:
- Rozerood tot grijswitte of gepigmenteerde papillomen met bloemkoolachtig oppervlak
o Soms platte papels
o Vaak op schacht van penis, maar kan ook op billen, perianaal en scrotum, waardoor
ook mogelijk overdraging bij veilig seksueel contact
- Incubatietijd maanden tot jaren
- Door HPV type 6 en 11
Diagnostiek:
- Op basis van kliniek
- Bij twijfel histopathologisch onderzoek
- Bij vrouwen: vaginaal speculum onderzoek (aanwezigheid in vagina)
- Indien anaal contact: proctoscopie
- Screenen op SOA
Behandeling:
, - Geen
- Podofyllotoxine crème/aanstipvloeistof
- Imiquimod crème
- Eventueel cryotherapie, electrocoagulatie, excisie, curettage, laser
Complicaties:
- Geen
- Beloop: merendeel verdwijnt spontaan (80% in 2 jaar)
o Kan recidiveren
Herpes genitalis
Kenmerken:
- 75% van diagnoses bij vrouwen
Kliniek:
- Klachten:
o Blaasjes, erosies, erytheem
o Jeuk, pijn
o Vaginale afscheiding, lymfadenopathie
- Incubatietijd 2 tot 12 dagen
- Herpes simplex virus type 1 en 2
- Primo versus recidieven:
o Bij eerste besmetting meestal ergere presentatie, veelal pijn
o HSV type 2: vaker recidiveren
Diagnostiek:
- Op basis van kliniek
- NAAT (PCR)
- Sneldiagnostiek: Tzanck test
o Laat bij herpes meerkernige reuscellen zien
Behandeling:
- Indien:
o Ernstig verlopende infectie, veel klachten (primo)
o Frequente recidieven
o Immuundeficiëntie
- Primair: valaciclovir 2 dd 500 mg p.o. 5 dagen
o Recidief: 3-5 dagen
- Indien al langer bestaand zinkoxidesmeersel, lidocaine zalf
Complicaties:
- Herpes neonatorum: indien zwangere vrouw primo infectie heeft
- Beloop: HSV type 2 frequenter recidiverend
o Actieve besmetting nodig voor besmetting
