Hoofdstuk 9.1 Marktmechanisme
Globaal gesproken komt het erop neer dat het markmechanisme de omvang, de
samenstelling en de prijs van de producten bepaalt. Bij de veiligheidsvraagstukken zijn zowel
private als publieke partijen betrokken. Bij de publieke partijen faalt het mechanisme bij
veiligheidsvraagstukken om de volgende redenen:
1. Publieke partijen hebben een monopolie op diverse diensten
2. De allocatie van middelen is problematisch
3. Veiligheid is een collectief goed.
Monopolie op diensten
Belangrijkste monopolie dat de overheid heeft is op handhaving van de openbare orde en
rechtshandhaving is vastgelegd in verschillende wetten. Burgemeester heeft verschillende
bevoegdheden toegekend gekregen in het kader van het handhaven van de openbare orde
en veiligheid.
De tweede monopolie van de overheid: het gebruik van geweld is in Nederland
voorbehouden aan de politie en aan defensie.
Het derde monopolie van de overheid heeft betrekking op het uitgeven van documenten,
zoals id. kaarten, rijbewijzen en vergunningen
Problematische allocatie van middelen
De BCG-matrix kent aan de producten van een onderneming waarde toe aan de hand van
groeipotentieel en relatief marktaandeel.
Question mark product met hoog groeipotentieel en relatief laag marktaandeel.
Het kan groeien tot een product waar veel aan te verdienen valt.
Star product met hoog marktaandeel en hoog groeipotentieel, maar het is niet
duidelijk of de onderneming meer geld moet stoppen in ontwikkeling en marketing
van product.
Cash cow product met een laag groeipotentieel en een relatief hoog
marktaandeel, met minimale inspanningen geld verdienen
De dog product met relatief laag marktaandeel en een lage groeipotentie. De
onderneming kan dit product beter afstoten als ze er geen strategisch belang bij
heeft.
Met de BCG-matrix kan een strategie worden bepaald waarmee haar producten in de markt
gezet worden.
De onderneming bepaalt de prijs van de goederen en diensten op basis van argumenten die,
afhankelijk van het gekozen model, samenhangen met de vraag en aanbod, te verwachten
omzetten, marktaandeel en dergelijke.
, Voor de overheid is de prijsbepaling problematisch. De prijs van bijv. veiligheid is niet te
bepalen omdat vaak niet betaald hoeft te worden voor het gebruik van de producten of
diensten die bijdragen aan veiligheid. Soms kan een individu van sommige diensten niet eens
gebruiken of het gebruik weigeren (denk aan defensie en de kosten hiervan).
De verkoopprijs van het product hangt samen met de kostprijs van een product. Bij de
bepaling van de verkoopprijs van een product van de overheid spelen politieke
overwegingen een rol. De overheid mag geld vragen voor afgifte van een paspoort maar dat
moet voor iedereen betaalbaar zijn.
Veiligheid is een collectief goed
9.2 Collectieve goederen
Het zijn door de overheid geproduceerde goederen of diensten die voldoen aan twee
kenmerken. Ze zijn:
1. Non-exclusief
2. Non-rivaliserend
Non-exclusiviteit betekent dat het niet mogelijk is om iemand van het gebruik uit te sluiten,
zoals handhaving van de rechtsorde of het gebruikmaken van dijken. Niemand kan
uitgesloten worden van het gebruik van de diensten, maar dit betekent niet dat iedereen er
evenveel gebruik van kan maken (politiebescherming).
Non-rivaliteit betekent dat het gebruik door de een niet ten koste gaat van het gebruik door
de ander. Bijv. gebruik van een dijk: het maakt voor het onderhoud van de dijk niet uit
hoeveel mensen er gebruik van maken. De waarde van de dijk verandert niet door het aantal
mensen. De inzet van de agent op de ene plaats zorgt ervoor dat hij op een andere plaats
niet inzetbaar is.
Quasicollectieve goederen
Quasicollectieve goederen kunnen door private partijen geleverd of geproduceerd worden,
zoals onderwijs, ov en musea. Het is hier wel mogelijk om potentiële gebruikers van het
gebruik uit te sluiten door ze voor deze goederen of diensten te laten betalen.
Merit- goederen zijn goederen waarvan de kostprijs hoger is dan de prijs die de gebruiker
moet betalen. Gebruik wordt gestimuleerd door kostprijs verlagende subsidies,
belastingvoordelen
Demerit- goederen, wanneer de overheid het gebruik van goederen of diensten wil
ontmoedigen door middel van belastingheffing of accijnzen.
Bij een economische handeling zijn minimaal twee partijen betrokken, maar soms beïnvloedt
deze overeenkomst onbedoeld derden positief of negatief externe effecten
9.3 Enkele opmerkingen bij collectieve goederen
Publieke voorzieningen verstoren de wetten van vraag en aanbod in een vrije markt. De
overheid kan middelen toewijzen, maar is niet in staat om ervoor te zorgen dat de daarmee
samenhangende productie op de meest efficiënte manier plaatsvindt. Transparant handelen
zorgt ervoor dat de verschillende belangen in het openbaar afgewogen moeten worden, dat
werkt kostenverhogend.
Globaal gesproken komt het erop neer dat het markmechanisme de omvang, de
samenstelling en de prijs van de producten bepaalt. Bij de veiligheidsvraagstukken zijn zowel
private als publieke partijen betrokken. Bij de publieke partijen faalt het mechanisme bij
veiligheidsvraagstukken om de volgende redenen:
1. Publieke partijen hebben een monopolie op diverse diensten
2. De allocatie van middelen is problematisch
3. Veiligheid is een collectief goed.
Monopolie op diensten
Belangrijkste monopolie dat de overheid heeft is op handhaving van de openbare orde en
rechtshandhaving is vastgelegd in verschillende wetten. Burgemeester heeft verschillende
bevoegdheden toegekend gekregen in het kader van het handhaven van de openbare orde
en veiligheid.
De tweede monopolie van de overheid: het gebruik van geweld is in Nederland
voorbehouden aan de politie en aan defensie.
Het derde monopolie van de overheid heeft betrekking op het uitgeven van documenten,
zoals id. kaarten, rijbewijzen en vergunningen
Problematische allocatie van middelen
De BCG-matrix kent aan de producten van een onderneming waarde toe aan de hand van
groeipotentieel en relatief marktaandeel.
Question mark product met hoog groeipotentieel en relatief laag marktaandeel.
Het kan groeien tot een product waar veel aan te verdienen valt.
Star product met hoog marktaandeel en hoog groeipotentieel, maar het is niet
duidelijk of de onderneming meer geld moet stoppen in ontwikkeling en marketing
van product.
Cash cow product met een laag groeipotentieel en een relatief hoog
marktaandeel, met minimale inspanningen geld verdienen
De dog product met relatief laag marktaandeel en een lage groeipotentie. De
onderneming kan dit product beter afstoten als ze er geen strategisch belang bij
heeft.
Met de BCG-matrix kan een strategie worden bepaald waarmee haar producten in de markt
gezet worden.
De onderneming bepaalt de prijs van de goederen en diensten op basis van argumenten die,
afhankelijk van het gekozen model, samenhangen met de vraag en aanbod, te verwachten
omzetten, marktaandeel en dergelijke.
, Voor de overheid is de prijsbepaling problematisch. De prijs van bijv. veiligheid is niet te
bepalen omdat vaak niet betaald hoeft te worden voor het gebruik van de producten of
diensten die bijdragen aan veiligheid. Soms kan een individu van sommige diensten niet eens
gebruiken of het gebruik weigeren (denk aan defensie en de kosten hiervan).
De verkoopprijs van het product hangt samen met de kostprijs van een product. Bij de
bepaling van de verkoopprijs van een product van de overheid spelen politieke
overwegingen een rol. De overheid mag geld vragen voor afgifte van een paspoort maar dat
moet voor iedereen betaalbaar zijn.
Veiligheid is een collectief goed
9.2 Collectieve goederen
Het zijn door de overheid geproduceerde goederen of diensten die voldoen aan twee
kenmerken. Ze zijn:
1. Non-exclusief
2. Non-rivaliserend
Non-exclusiviteit betekent dat het niet mogelijk is om iemand van het gebruik uit te sluiten,
zoals handhaving van de rechtsorde of het gebruikmaken van dijken. Niemand kan
uitgesloten worden van het gebruik van de diensten, maar dit betekent niet dat iedereen er
evenveel gebruik van kan maken (politiebescherming).
Non-rivaliteit betekent dat het gebruik door de een niet ten koste gaat van het gebruik door
de ander. Bijv. gebruik van een dijk: het maakt voor het onderhoud van de dijk niet uit
hoeveel mensen er gebruik van maken. De waarde van de dijk verandert niet door het aantal
mensen. De inzet van de agent op de ene plaats zorgt ervoor dat hij op een andere plaats
niet inzetbaar is.
Quasicollectieve goederen
Quasicollectieve goederen kunnen door private partijen geleverd of geproduceerd worden,
zoals onderwijs, ov en musea. Het is hier wel mogelijk om potentiële gebruikers van het
gebruik uit te sluiten door ze voor deze goederen of diensten te laten betalen.
Merit- goederen zijn goederen waarvan de kostprijs hoger is dan de prijs die de gebruiker
moet betalen. Gebruik wordt gestimuleerd door kostprijs verlagende subsidies,
belastingvoordelen
Demerit- goederen, wanneer de overheid het gebruik van goederen of diensten wil
ontmoedigen door middel van belastingheffing of accijnzen.
Bij een economische handeling zijn minimaal twee partijen betrokken, maar soms beïnvloedt
deze overeenkomst onbedoeld derden positief of negatief externe effecten
9.3 Enkele opmerkingen bij collectieve goederen
Publieke voorzieningen verstoren de wetten van vraag en aanbod in een vrije markt. De
overheid kan middelen toewijzen, maar is niet in staat om ervoor te zorgen dat de daarmee
samenhangende productie op de meest efficiënte manier plaatsvindt. Transparant handelen
zorgt ervoor dat de verschillende belangen in het openbaar afgewogen moeten worden, dat
werkt kostenverhogend.
