HC Nederland 1948-2008
Kenmerkende aspecten
45. De verdeling van de wereld in twee ideologische blokken in de greep van een
wapenwedloop en de daaruit voortvloeiende dreiging van een atoomoorlog.
46. De dekolonisatie die een eind maakte aan de westerse hegemonie in de wereld.
47. De eenwording van Europa.
48. De toenemende westerse welvaart die vanaf de jaren zestig van de twintigste eeuw
aanleiding gaf tot ingrijpende sociaal-culturele veranderingsprocessen.
49. De ontwikkeling van pluriforme en multiculturele samenlevingen.
Waardoor veranderden de maatschappelijke verhoudingen in Nederland van 1948 tot
1978?
Een verzuilde samenleving (KA 48)
Nederland was voor de Tweede Oorlog een verzuiling (=een opdeling van de samenleving in
bevolkingsgroepen die gekenmerkt worden door verschillen in levensbeschouwing).
Nederland bestond uit 4 verschillende zuilen.
Confessionelen (katholieken en protestanten):
Doel: Samenleving op basis van christelijke normen en waarden.
-> sterkst verzuild (politieke partijen; omroepen; kranten; scholen; verenigingen)
Socialisten:
Doel: Gelijkheid en gelijkwaardigheid voor de arbeidersklasse.
-> minder verzuild (politieke partijen; omroepen; kranten)
Liberalen:
Doel: Zoveel mogelijk vrijheid voor het individu om zich te ontplooien.
-> minst verzuild (politieke partijen; omroepen; kranten)
De Duitse bezetting van Nederland zorgde voor een einde aan veel verzuilde instellingen,
door nazificatie. Het zorgde voor een sterk gevoel van nationale eenheid onder de
Nederlandse bevolking. De progressieve Nederlanders hoopten op een definitieve doorbraak
van de verzuiling, wat mislukte.
Einde van de neutraliteitspolitiek (KA 45 en 46)
In de Koude Oorlog wordt Nederland lid van de NAVO. Dit is een militair bondgenootschap
tegen het communisme. Deze samenwerking werd ook terug gezien in het oprichten van de
EGKS, een gezamenlijk beheer van de productie van kolen en staal. Hierdoor kon nieuwe
oorlog worden voorkomen (controle op bewapening) en zo stonden ze samen sterker tegen
communistische dreiging van de Sovjetunie.
Babyboom (KA 48)
Direct na de Tweede Wereldoorlog komt er een babyboom (=geboortegolf, 1945-1955).
Hierdoor is er tot in de jaren ’70 sprake van een natuurlijke bevolkingsgroei.
, Wederopbouw en economische groei (KA 45 en 48)
Het Marshallplan (=economische steun van de VS aan Europese landen) is een grote steun
voor de wederopbouw van Europa. -> In de jaren ’50 en ’60 is dit terug te zien in de
economische groei en toenemende industrialisatie. Dit heeft verschillende oorzaken:
Geleide loonpolitiek:
(=economisch beleid waarin de overheid een grote invloed heeft op de hoogte van de lonen)
Laag houden van lonen door de overheid -> groei van export en werkgelegenheid
Wirtschaftswunder:
Economisch herstel van West-Duitsland -> groei van handel met Duitsland
Aardgas:
Vondst van aardgas in Groningen -> groei van inkomsten van de overheid
De maakbare samenleving (KA 48)
De ‘rooms-rode’ (KVP, PvdA) regering geloofd in het idee van een maakbare samenleving
(=de ideale maatschappij waarnaar gestreefd dient te worden), en oefent veel invloed uit op
de samenleving om deze te veranderen. Het ideaal van de regering is; meer economische
gelijkheid. Door de toenemende welvaart in de jaren ’50 en ’60 konden regering en sociale
partners samen bouwen aan een verzorgingsstaat ((=een samenleving waarin de overheid
alle burgers, de zwakkeren in het bijzonder, beschermt en een bestaansminimum
garandeert) gezondheidszorg, onderwijs, werkgelegenheid en sociale zekerheid). In 1957
wordt dan ook de AOW (=Algemene Ouderdomswet) ingevoerd.
De consumptiemaatschappij (KA 48)
Vanaf begin jaren ’60 vind er een sterke stijging van de lonen plaats, de geleide loonpolitiek
verdwijnt. Hierdoor ontstaat er een consumptiemaatschappij (=samenleving waarin een
meerderheid van de mensen een aanzienlijk deel van hun inkomen aan luxeproducten
besteed). Deze groei van de welvaart gaat samen met verstedelijking (=de ontwikkeling
waarbij een steeds groter deel van de bevolking in steden woont, het aantal steden
toeneemt en de steden steeds groter worden) en een groeiende mobiliteit. Op veel plekken
werden nieuwbouwwijken gebouwd, ook wel slaapsteden genoemd, waar forenzen
(=mensen die dagelijks of enkele keren per week heen en weer reizen tussen woon- en
werkplaats) woonden.
Ontzuiling (KA 48)
Grote sociaal-culturele veranderingen in de jaren ’60 maken een einde aan de verzuiling
(=een opdeling van de samenleving in bevolkingsgroepen die gekenmerkt worden door
verschillen in levensbeschouwing). Voorbeelden van deze veranderingen zijn:
ontkerkelijking ((=het proces waarbij de Kerk invloed in de samenleving verliest) door
verstedelijking); individualisering ((=een ontwikkeling naar een situatie waarin het
individuele belang voorrang heeft boven het groepsbelang) en toenemende vrije tijd,
toenemende mobiliteit, opkomst televisie). Deze doorbraak resulteerde in de komst van
nieuwe politieke partijen, zoals bijv. D’66 (> doel: kloof tussen burgers en politiek dichten).
Kenmerkende aspecten
45. De verdeling van de wereld in twee ideologische blokken in de greep van een
wapenwedloop en de daaruit voortvloeiende dreiging van een atoomoorlog.
46. De dekolonisatie die een eind maakte aan de westerse hegemonie in de wereld.
47. De eenwording van Europa.
48. De toenemende westerse welvaart die vanaf de jaren zestig van de twintigste eeuw
aanleiding gaf tot ingrijpende sociaal-culturele veranderingsprocessen.
49. De ontwikkeling van pluriforme en multiculturele samenlevingen.
Waardoor veranderden de maatschappelijke verhoudingen in Nederland van 1948 tot
1978?
Een verzuilde samenleving (KA 48)
Nederland was voor de Tweede Oorlog een verzuiling (=een opdeling van de samenleving in
bevolkingsgroepen die gekenmerkt worden door verschillen in levensbeschouwing).
Nederland bestond uit 4 verschillende zuilen.
Confessionelen (katholieken en protestanten):
Doel: Samenleving op basis van christelijke normen en waarden.
-> sterkst verzuild (politieke partijen; omroepen; kranten; scholen; verenigingen)
Socialisten:
Doel: Gelijkheid en gelijkwaardigheid voor de arbeidersklasse.
-> minder verzuild (politieke partijen; omroepen; kranten)
Liberalen:
Doel: Zoveel mogelijk vrijheid voor het individu om zich te ontplooien.
-> minst verzuild (politieke partijen; omroepen; kranten)
De Duitse bezetting van Nederland zorgde voor een einde aan veel verzuilde instellingen,
door nazificatie. Het zorgde voor een sterk gevoel van nationale eenheid onder de
Nederlandse bevolking. De progressieve Nederlanders hoopten op een definitieve doorbraak
van de verzuiling, wat mislukte.
Einde van de neutraliteitspolitiek (KA 45 en 46)
In de Koude Oorlog wordt Nederland lid van de NAVO. Dit is een militair bondgenootschap
tegen het communisme. Deze samenwerking werd ook terug gezien in het oprichten van de
EGKS, een gezamenlijk beheer van de productie van kolen en staal. Hierdoor kon nieuwe
oorlog worden voorkomen (controle op bewapening) en zo stonden ze samen sterker tegen
communistische dreiging van de Sovjetunie.
Babyboom (KA 48)
Direct na de Tweede Wereldoorlog komt er een babyboom (=geboortegolf, 1945-1955).
Hierdoor is er tot in de jaren ’70 sprake van een natuurlijke bevolkingsgroei.
, Wederopbouw en economische groei (KA 45 en 48)
Het Marshallplan (=economische steun van de VS aan Europese landen) is een grote steun
voor de wederopbouw van Europa. -> In de jaren ’50 en ’60 is dit terug te zien in de
economische groei en toenemende industrialisatie. Dit heeft verschillende oorzaken:
Geleide loonpolitiek:
(=economisch beleid waarin de overheid een grote invloed heeft op de hoogte van de lonen)
Laag houden van lonen door de overheid -> groei van export en werkgelegenheid
Wirtschaftswunder:
Economisch herstel van West-Duitsland -> groei van handel met Duitsland
Aardgas:
Vondst van aardgas in Groningen -> groei van inkomsten van de overheid
De maakbare samenleving (KA 48)
De ‘rooms-rode’ (KVP, PvdA) regering geloofd in het idee van een maakbare samenleving
(=de ideale maatschappij waarnaar gestreefd dient te worden), en oefent veel invloed uit op
de samenleving om deze te veranderen. Het ideaal van de regering is; meer economische
gelijkheid. Door de toenemende welvaart in de jaren ’50 en ’60 konden regering en sociale
partners samen bouwen aan een verzorgingsstaat ((=een samenleving waarin de overheid
alle burgers, de zwakkeren in het bijzonder, beschermt en een bestaansminimum
garandeert) gezondheidszorg, onderwijs, werkgelegenheid en sociale zekerheid). In 1957
wordt dan ook de AOW (=Algemene Ouderdomswet) ingevoerd.
De consumptiemaatschappij (KA 48)
Vanaf begin jaren ’60 vind er een sterke stijging van de lonen plaats, de geleide loonpolitiek
verdwijnt. Hierdoor ontstaat er een consumptiemaatschappij (=samenleving waarin een
meerderheid van de mensen een aanzienlijk deel van hun inkomen aan luxeproducten
besteed). Deze groei van de welvaart gaat samen met verstedelijking (=de ontwikkeling
waarbij een steeds groter deel van de bevolking in steden woont, het aantal steden
toeneemt en de steden steeds groter worden) en een groeiende mobiliteit. Op veel plekken
werden nieuwbouwwijken gebouwd, ook wel slaapsteden genoemd, waar forenzen
(=mensen die dagelijks of enkele keren per week heen en weer reizen tussen woon- en
werkplaats) woonden.
Ontzuiling (KA 48)
Grote sociaal-culturele veranderingen in de jaren ’60 maken een einde aan de verzuiling
(=een opdeling van de samenleving in bevolkingsgroepen die gekenmerkt worden door
verschillen in levensbeschouwing). Voorbeelden van deze veranderingen zijn:
ontkerkelijking ((=het proces waarbij de Kerk invloed in de samenleving verliest) door
verstedelijking); individualisering ((=een ontwikkeling naar een situatie waarin het
individuele belang voorrang heeft boven het groepsbelang) en toenemende vrije tijd,
toenemende mobiliteit, opkomst televisie). Deze doorbraak resulteerde in de komst van
nieuwe politieke partijen, zoals bijv. D’66 (> doel: kloof tussen burgers en politiek dichten).
