Inleiding
1. Individu-Context denken
Hierbij vertrekken we vanuit verschillende modellen
Medisch model
We denken vanuit een stoornis of een diagnose.
• Functiebeperkingen werden lange tijd sterk vanuit een medisch model bekeken
o Diagnostiek gericht op het individu
o Oorzaak: neurobiologisch mono-causaal defect (“ik kan er zelf niets aan doen”)
o Connotatie van permanentie: die ziekte is er en zal er voor de rest van het leven
blijven
o Behandeling = individuele therapie: jij als persoon bent de enige echte oorzaak van je
functiebeperking
➔ Stoornisgericht en reductionistisch denken (vertrekken vanuit een stoornis en persoon is houder
van stoornis + dit gedrag dat we zien zal wel te maken hebben met zijn stoornis)
Wordt nog in medische wereld gebruikt, vele minder in de orthopedagogische settings
Maar …
• Individuen met dezelfde genetische afwijking vertonen grote verschillen in cognitief en
sociaal functioneren
Ookal hebben ze dezelfde stoornis, toch functioneren personen anders, dus er moet nog iets
anders spelen
• Mate van functioneren is niet te voorspellen op basis van medische afwijkingen alleen
➔ Medisch model moet aangevuld worden, het is niet genoeg op zichzelf
Burgerschapsmodel
• Mensen met een beperking zijn gewone burgers: burger = iemand die actief deelneemt aan
de maatschappij
• Die dankzij ondersteuning kunnen deelnemen aan alle aspecten van de samenleving
• Geen reden tot afzonderlijke woon-, vrije tijd, werk- of relatieomgeving
➔ Inclusief denken: wij gaan ons en de structuren aanpassen zodat iedereen kan participeren
➔ Handicap als social construct
Il n’y a pas de “personnes handicapées”;
il y a seulement des personnes en situation d’handicap
1
P. Fougeyrollas
,Handicapcreatiemodel (Fougeyrollas)
Handicap wordt gecreëerd in de situatie waar de persoon zich in bevindt
Een persoon in een rolstoel is niet gehandicapt tot het moment dat er een te hoge borduur is waar
de rolstoel niet over kan
Een moeilijkheid bij ADHD is het houden van aandacht. Tijdens een examen met 350 studenten is dat
moeilijk
2
,Biopsychosociaal model (Engel, 1980)
Je hebt biologische, psychologische en sociale kenmerken.
Een mens is een mengelmoes van verschillende kenmerken
waar we op verschillende vlakken gaan kijken naar onze cliënt
• De werking van het geheel is meer dan de som van de delen: sommige dingen kunnen elkaar
ook versterken
• Vb: persoon met depressie heeft niet gewoon een probleem met neurotransmitters (lagere
systemen). Dus het is niet zo dat serotonines alles gaat oplossen. Andere factoren dragen
hier ook toe bij (hogere systemen, namelijk die 3 samen)
• Je kan de werking van een hoger systeem niet reduceren tot werking van lagere systemen bv.
persoon tot depressie of tot neurotransmitter
• Geen lineair-causaal deterministisch model maar een ecologisch model
Lineair: niet 1 richting,
Ecologisch model (Bronfenbrenner)
Je denkt in verschillende schillen. Rond de client (midden) zitten verschillende systemen.
Buitenste schil pel je er het makkelijkste van af.
Je kan ook naar je client en zijn opvoedingssysteem kijken vanuit bepaalde lagen
3
, International Classification of Functioning, Disability and Health (ICF; WHO, 2001)
VOORBEELD: kind met ADHD.
Activiteiten: problemen met opletten in de klas, sporten of bal passen lukt niet
Participatie: problemen met vriendjes maken door impulsiviteit van het kind
Externe factoren: mama heeft het niet breed
Persoonlijke factoren: kind heeft aangenaam temperament en is heel veerkrachtig
Uitbereiding naar externe factoren. We kunnen hiermee over verschillende sectoren heen dezelfde
taal spreken (school, pedagoog, externe hulpverlening…)
Classificatiesysteem
• Termen in ICF zijn neutraal geformuleerd
• Hiërarchische niveaus van typeringen, met scoring
• Gemeenschappelijke taal tussen disciplines en landen
• Aanwijzingen voor interventies bij individu én context
4
1. Individu-Context denken
Hierbij vertrekken we vanuit verschillende modellen
Medisch model
We denken vanuit een stoornis of een diagnose.
• Functiebeperkingen werden lange tijd sterk vanuit een medisch model bekeken
o Diagnostiek gericht op het individu
o Oorzaak: neurobiologisch mono-causaal defect (“ik kan er zelf niets aan doen”)
o Connotatie van permanentie: die ziekte is er en zal er voor de rest van het leven
blijven
o Behandeling = individuele therapie: jij als persoon bent de enige echte oorzaak van je
functiebeperking
➔ Stoornisgericht en reductionistisch denken (vertrekken vanuit een stoornis en persoon is houder
van stoornis + dit gedrag dat we zien zal wel te maken hebben met zijn stoornis)
Wordt nog in medische wereld gebruikt, vele minder in de orthopedagogische settings
Maar …
• Individuen met dezelfde genetische afwijking vertonen grote verschillen in cognitief en
sociaal functioneren
Ookal hebben ze dezelfde stoornis, toch functioneren personen anders, dus er moet nog iets
anders spelen
• Mate van functioneren is niet te voorspellen op basis van medische afwijkingen alleen
➔ Medisch model moet aangevuld worden, het is niet genoeg op zichzelf
Burgerschapsmodel
• Mensen met een beperking zijn gewone burgers: burger = iemand die actief deelneemt aan
de maatschappij
• Die dankzij ondersteuning kunnen deelnemen aan alle aspecten van de samenleving
• Geen reden tot afzonderlijke woon-, vrije tijd, werk- of relatieomgeving
➔ Inclusief denken: wij gaan ons en de structuren aanpassen zodat iedereen kan participeren
➔ Handicap als social construct
Il n’y a pas de “personnes handicapées”;
il y a seulement des personnes en situation d’handicap
1
P. Fougeyrollas
,Handicapcreatiemodel (Fougeyrollas)
Handicap wordt gecreëerd in de situatie waar de persoon zich in bevindt
Een persoon in een rolstoel is niet gehandicapt tot het moment dat er een te hoge borduur is waar
de rolstoel niet over kan
Een moeilijkheid bij ADHD is het houden van aandacht. Tijdens een examen met 350 studenten is dat
moeilijk
2
,Biopsychosociaal model (Engel, 1980)
Je hebt biologische, psychologische en sociale kenmerken.
Een mens is een mengelmoes van verschillende kenmerken
waar we op verschillende vlakken gaan kijken naar onze cliënt
• De werking van het geheel is meer dan de som van de delen: sommige dingen kunnen elkaar
ook versterken
• Vb: persoon met depressie heeft niet gewoon een probleem met neurotransmitters (lagere
systemen). Dus het is niet zo dat serotonines alles gaat oplossen. Andere factoren dragen
hier ook toe bij (hogere systemen, namelijk die 3 samen)
• Je kan de werking van een hoger systeem niet reduceren tot werking van lagere systemen bv.
persoon tot depressie of tot neurotransmitter
• Geen lineair-causaal deterministisch model maar een ecologisch model
Lineair: niet 1 richting,
Ecologisch model (Bronfenbrenner)
Je denkt in verschillende schillen. Rond de client (midden) zitten verschillende systemen.
Buitenste schil pel je er het makkelijkste van af.
Je kan ook naar je client en zijn opvoedingssysteem kijken vanuit bepaalde lagen
3
, International Classification of Functioning, Disability and Health (ICF; WHO, 2001)
VOORBEELD: kind met ADHD.
Activiteiten: problemen met opletten in de klas, sporten of bal passen lukt niet
Participatie: problemen met vriendjes maken door impulsiviteit van het kind
Externe factoren: mama heeft het niet breed
Persoonlijke factoren: kind heeft aangenaam temperament en is heel veerkrachtig
Uitbereiding naar externe factoren. We kunnen hiermee over verschillende sectoren heen dezelfde
taal spreken (school, pedagoog, externe hulpverlening…)
Classificatiesysteem
• Termen in ICF zijn neutraal geformuleerd
• Hiërarchische niveaus van typeringen, met scoring
• Gemeenschappelijke taal tussen disciplines en landen
• Aanwijzingen voor interventies bij individu én context
4
