Klinische gespreksvoering
Succes in je werk is mede afhankelijk van:
1. de kwaliteit van je eigen gespreksvoering
2. de beoordeling van de gespreksvaardigheid van je cliënten
3. de kunde om de kwaliteit van gespreksvoering van je cliënten te verbeteren.
,Expertiseontwikkelling
Leerdoelen:
• Wat is expertise?
• Hoe ontwikkel je expertise? En meer specifiek:
• Hoe ontwikkel je expertise op het gebied van gespreksvoering?
• Welke investering vraagt dit van je?
• Wat levert het op?
Voor veel psychologen geldt dat succes in hun werk afhankelijk is van hun kennis en kunde op het
gebied van gespreksvoering. Daarom is het voor psychologen geen overbodige luxe om stil te staan bij
de vraag hoe je dergelijke expertise kunt ontwikkelen.
Visies op expertiseontwikkeling
Er bestaan verschillende visies op de vraag hoe je expertise kunt ontwikkelen.
Gerichte training
Sanne is van mening dat je alleen ergens goed in kunt worden door gerichte training. Ze heeft haar
rijexamen pas na vier keer gehaald. Dit heeft haar er echter niet van weerhouden om van autorijden
haar hobby te maken. Ze doet nu 10 jaar mee aan autoraces en heeft al heel wat wedstrijden
gewonnen. Ze laat zich nog elke maand coachen door een zeer ervaren autocoureur met wie ze doelen
opstelt om haar rijtechniek verder te verbeteren. In de weekenden traint ze gericht om die doelen ook
daadwerkelijk te bereiken.
De opvatting van Sanne weerspiegelt de meest recente visie op expertiseontwikkeling, namelijk
dat doelbewuste training nodig is om expertise te ontwikkelen in welk domein ook. Deze visie kan op
de meeste wetenschappelijke steun rekenen. Het goede nieuws is dat er geen speciaal talent voor nodig
is, alleen het talent dat we allemaal bezitten, namelijk ons vermogen om ons aan te passen aan
toenemende complexiteit. Mogelijk vind je het logisch dat Sanne doelbewust traint omdat ze fanatiek
is in de uitoefening van haar hobby als autocoureur. Ze zou echter net zo doelbewust kunnen trainen
als ze taxichauffeur zou zijn geweest (zoals Jan) of verkoper (zoals Sandra).
Aangeboren talent
Jan is van mening dat autorijden een kwestie van talent is: sommige mensen hebben dit talent voor
autorijden en anderen niet. Hij is al 10 jaar taxichauffeur en heeft veel meegemaakt op de weg.
Volgens hem kan iedereen leren autorijden, maar dit niet betekent dat ze er ook goed in zullen worden.
Mensen die geen talent hebben voor autorijden, zullen op een gegeven moment aanlopen tegen het
plafond van hun kunnen. Zij zullen nooit uitzonderlijk goede chauffeurs worden. Mensen die wel
talent hebben voor autorijden, kunnen wel uitzonderlijk goede chauffeurs worden. Hij is gelukkig één
van hen!
De opvatting van Jan weerspiegelt de traditionele visie op expertiseontwikkeling, namelijk dat je
alleen expertise kunt ontwikkelen op terreinen waarvoor je een aangeboren talent hebt. Dit wordt
echter niet bevestigd door onderzoek: het blijkt dat zelfs de prestaties van Mozart door andere factoren
dan talent te verklaren zijn.
Veel uren maken
Sandra is van mening dat het niet om talent gaat. Zij denkt dat het vooral gaat om het maken
van vlieguren. Ze heeft 10 jaar ervaring als verkoper en rijdt voor haar werk het hele land door om
klanten te bezoeken. Ze vindt ze dat ze veel beter is geworden in autorijden, doordat ze zoveel op de
weg zit. Ze voelt zich comfortabel achter het stuur. Ze hoeft niet meer na te denken bij wat ze doet.
Het gaat allemaal automatisch.
,De opvatting van Sandra weerspiegelt een andere ‘klassieke’ visie, namelijk het ervaringsperspectief:
hoe meer ervaring je opdoet (uren je maakt), des te beter je wordt. Ook deze visie kan op weinig
wetenschappelijke steun rekenen. Ervaring leidt eerder tot automatisch gedrag dan tot betere
prestaties. Dit geeft mensen het gevoel dat ze beter presteren dan anderen, maar dit is niet aangetoond
via onderzoek. Een automobilist met tien jaar rijervaring zal minder nadenken over het eigen
rijgedrag, maar niet zonder meer beter presteren op een rijtest dan een automobilist met één jaar
rijervaring.
Het woord ‘expertise’ heeft dezelfde stam als de Engelse woorden ‘experience’ en 'experiment'. Het
verwijst naar de mate waarin een persoon geëxperimenteerd heeft en zich dus doelbewust heeft ingezet
om te leren van eigen werkervaringen. Expertise is dus meer dan alleen iemands kennis op een bepaald
terrein. Andere benamingen voor expertise zijn 'vakbekwaamheid' of 'deskundigheid'.
Definitie 'expertise'
Anders Ericsson heeft 'expertise' gedefinieerd als het consequent beter presteren in een bepaald
domein dan anderen in hetzelfde domein. We spreken alleen van expertise als het kan worden
aangetoond via objectief onderzoek met herhaalde metingen. Op grond van één observatie kan dus niet
worden bepaald of iemand expertise heeft of niet.
Wat maakt iemand tot een expert?
Een persoon die expertise bezit, noemen we een ‘expert’.
Ericsson stelt dat een aantal algemene principes verklaren waarom sommige mensen expertise
ontwikkelen in een bepaald domein en anderen niet. Hij heeft deze principes samengevat onder de
noemer ‘deliberate practice’, in het Nederlands vertaald als ‘doelbewuste training’.
Wat is deliberate practice?
In de videoanimatie hieronder wordt uitgelegd wat ‘deliberate practice’ inhoudt aan de hand van één
van de eerste experimenten die Ericsson heeft uitgevoerd in zijn carrière. Dit betrof een experiment
naar expertiseontwikkeling in onthouden van cijferreeksen.
Deliberate practice = Purposeful Practice Methods + Expert coaching
Vier principes van deliberate practice
Samengevat is 'deliberate practice' een combinatie van individuele training met coaching door een
expert in het vakgebied dat je wilt leren. Daarmee is 'deliberate practice' niet alleen een doelgerichte
activiteit, maar ook een geïnformeerde activiteit: je ontdekt niet alles zelf, maar leert ook van
deskundigen. De vier principes van 'deliberate practice' zijn:
- Het hebben van een specifiek doel
, - Regelmatige intensieve focus op het bereiken van dat doel
- De aanwezigheid van directe feedback over je progressie in het bereiken van dat doel
- Uit je comfort zone stappen
Wat onderscheidt een expert van anderen?
De vier principes van 'deliberate practice' geven antwoord op de vraag hoe je expert kunt worden en
wat je daarvoor moet doen. De onderstaande principes geven antwoord op de vraag wat een expert
onderscheidt van anderen.
Mentale verschillen experts en niet-experts
Volgens Ericsson verschillen experts mentaal van anderen in dat ze:
- sneller en beter inzicht en overzicht hebben in een complexe situatie;
- sneller en beter inzien wat belangrijk is in een complexe situatie en wat niet;
- sneller en beter kunt inschatten wat er wel en niet zou kunnen gaan gebeuren in een complexe
situatie;
- sneller en beter weten wat een effectieve aanpak zou kunnen zijn in een complexe situatie en
- sneller en beter beslissingen kunnen nemen in een complexe situatie.
Dit ontwikkelt een expert via 'deliberate practice' = Het zijn deze mentale representaties waardoor
een expert in een bepaald vakgebied effectiever functioneert dan anderen in datzelfde vakgebied.
Hebben experts andere hersenen dan niet-experts?
De vraag waar onderzoekers in geïnteresseerd zijn, is of deze mentale veranderingen ook leiden tot
veranderingen in de hersenen van experts. Eén van de bekendste onderzoeken die dit heeft
aangetoond, is longitudinaal onderzoek onder Londense taxichauffeurs: in de hersenen van
taxichauffeurs die de strenge opleiding haalden (en dus een betere mentale plattegrond van Londen
hadden ontwikkeld) was het achterste deel van de hippocampus meer gegroeid dan in de hersenen van
taxichauffeurs die de opleiding niet haalden. Voorafgaand aan hun opleiding waren deze verschillen
niet aanwezig.
Een populair geworden, maar ONJUISTE vuistregel bedacht door Malcolm Gladwell, is dat je 10.000
uren in een vak moet investeren, voordat je er expert bent. Dit staat gelijk aan ongeveer 10 jaar. De
vuistregel van 10.000 uur heeft Gladwell afgeleid uit onderzoek van Ericsson onder vioolspelers. Uit
dit onderzoek bleek dat de beste vioolspelers veel meer trainingsuren achter de rug hadden dan
(gemiddeld) goede vioolspelers.
Niet tijd, maar manier van tijdsbesteding
Ericsson heeft afstand genomen van de 10.000 uren regel, omdat het getal 10.000 willekeurig is
gekozen. Het is gebaseerd op het aantal trainingsuren dat vioolspelers op 20 jarige leeftijd hadden
geïnvesteerd. In werkelijkheid verschilt het per vakgebied hoeveel uren doelgerichte training nodig is
om expert te worden. Het vraagt bijvoorbeeld veel minder training om expert te worden in het
onthouden van getallen (zoals Steve Faloon) dan in het bespelen van een muziekinstrument. Het stopt
Succes in je werk is mede afhankelijk van:
1. de kwaliteit van je eigen gespreksvoering
2. de beoordeling van de gespreksvaardigheid van je cliënten
3. de kunde om de kwaliteit van gespreksvoering van je cliënten te verbeteren.
,Expertiseontwikkelling
Leerdoelen:
• Wat is expertise?
• Hoe ontwikkel je expertise? En meer specifiek:
• Hoe ontwikkel je expertise op het gebied van gespreksvoering?
• Welke investering vraagt dit van je?
• Wat levert het op?
Voor veel psychologen geldt dat succes in hun werk afhankelijk is van hun kennis en kunde op het
gebied van gespreksvoering. Daarom is het voor psychologen geen overbodige luxe om stil te staan bij
de vraag hoe je dergelijke expertise kunt ontwikkelen.
Visies op expertiseontwikkeling
Er bestaan verschillende visies op de vraag hoe je expertise kunt ontwikkelen.
Gerichte training
Sanne is van mening dat je alleen ergens goed in kunt worden door gerichte training. Ze heeft haar
rijexamen pas na vier keer gehaald. Dit heeft haar er echter niet van weerhouden om van autorijden
haar hobby te maken. Ze doet nu 10 jaar mee aan autoraces en heeft al heel wat wedstrijden
gewonnen. Ze laat zich nog elke maand coachen door een zeer ervaren autocoureur met wie ze doelen
opstelt om haar rijtechniek verder te verbeteren. In de weekenden traint ze gericht om die doelen ook
daadwerkelijk te bereiken.
De opvatting van Sanne weerspiegelt de meest recente visie op expertiseontwikkeling, namelijk
dat doelbewuste training nodig is om expertise te ontwikkelen in welk domein ook. Deze visie kan op
de meeste wetenschappelijke steun rekenen. Het goede nieuws is dat er geen speciaal talent voor nodig
is, alleen het talent dat we allemaal bezitten, namelijk ons vermogen om ons aan te passen aan
toenemende complexiteit. Mogelijk vind je het logisch dat Sanne doelbewust traint omdat ze fanatiek
is in de uitoefening van haar hobby als autocoureur. Ze zou echter net zo doelbewust kunnen trainen
als ze taxichauffeur zou zijn geweest (zoals Jan) of verkoper (zoals Sandra).
Aangeboren talent
Jan is van mening dat autorijden een kwestie van talent is: sommige mensen hebben dit talent voor
autorijden en anderen niet. Hij is al 10 jaar taxichauffeur en heeft veel meegemaakt op de weg.
Volgens hem kan iedereen leren autorijden, maar dit niet betekent dat ze er ook goed in zullen worden.
Mensen die geen talent hebben voor autorijden, zullen op een gegeven moment aanlopen tegen het
plafond van hun kunnen. Zij zullen nooit uitzonderlijk goede chauffeurs worden. Mensen die wel
talent hebben voor autorijden, kunnen wel uitzonderlijk goede chauffeurs worden. Hij is gelukkig één
van hen!
De opvatting van Jan weerspiegelt de traditionele visie op expertiseontwikkeling, namelijk dat je
alleen expertise kunt ontwikkelen op terreinen waarvoor je een aangeboren talent hebt. Dit wordt
echter niet bevestigd door onderzoek: het blijkt dat zelfs de prestaties van Mozart door andere factoren
dan talent te verklaren zijn.
Veel uren maken
Sandra is van mening dat het niet om talent gaat. Zij denkt dat het vooral gaat om het maken
van vlieguren. Ze heeft 10 jaar ervaring als verkoper en rijdt voor haar werk het hele land door om
klanten te bezoeken. Ze vindt ze dat ze veel beter is geworden in autorijden, doordat ze zoveel op de
weg zit. Ze voelt zich comfortabel achter het stuur. Ze hoeft niet meer na te denken bij wat ze doet.
Het gaat allemaal automatisch.
,De opvatting van Sandra weerspiegelt een andere ‘klassieke’ visie, namelijk het ervaringsperspectief:
hoe meer ervaring je opdoet (uren je maakt), des te beter je wordt. Ook deze visie kan op weinig
wetenschappelijke steun rekenen. Ervaring leidt eerder tot automatisch gedrag dan tot betere
prestaties. Dit geeft mensen het gevoel dat ze beter presteren dan anderen, maar dit is niet aangetoond
via onderzoek. Een automobilist met tien jaar rijervaring zal minder nadenken over het eigen
rijgedrag, maar niet zonder meer beter presteren op een rijtest dan een automobilist met één jaar
rijervaring.
Het woord ‘expertise’ heeft dezelfde stam als de Engelse woorden ‘experience’ en 'experiment'. Het
verwijst naar de mate waarin een persoon geëxperimenteerd heeft en zich dus doelbewust heeft ingezet
om te leren van eigen werkervaringen. Expertise is dus meer dan alleen iemands kennis op een bepaald
terrein. Andere benamingen voor expertise zijn 'vakbekwaamheid' of 'deskundigheid'.
Definitie 'expertise'
Anders Ericsson heeft 'expertise' gedefinieerd als het consequent beter presteren in een bepaald
domein dan anderen in hetzelfde domein. We spreken alleen van expertise als het kan worden
aangetoond via objectief onderzoek met herhaalde metingen. Op grond van één observatie kan dus niet
worden bepaald of iemand expertise heeft of niet.
Wat maakt iemand tot een expert?
Een persoon die expertise bezit, noemen we een ‘expert’.
Ericsson stelt dat een aantal algemene principes verklaren waarom sommige mensen expertise
ontwikkelen in een bepaald domein en anderen niet. Hij heeft deze principes samengevat onder de
noemer ‘deliberate practice’, in het Nederlands vertaald als ‘doelbewuste training’.
Wat is deliberate practice?
In de videoanimatie hieronder wordt uitgelegd wat ‘deliberate practice’ inhoudt aan de hand van één
van de eerste experimenten die Ericsson heeft uitgevoerd in zijn carrière. Dit betrof een experiment
naar expertiseontwikkeling in onthouden van cijferreeksen.
Deliberate practice = Purposeful Practice Methods + Expert coaching
Vier principes van deliberate practice
Samengevat is 'deliberate practice' een combinatie van individuele training met coaching door een
expert in het vakgebied dat je wilt leren. Daarmee is 'deliberate practice' niet alleen een doelgerichte
activiteit, maar ook een geïnformeerde activiteit: je ontdekt niet alles zelf, maar leert ook van
deskundigen. De vier principes van 'deliberate practice' zijn:
- Het hebben van een specifiek doel
, - Regelmatige intensieve focus op het bereiken van dat doel
- De aanwezigheid van directe feedback over je progressie in het bereiken van dat doel
- Uit je comfort zone stappen
Wat onderscheidt een expert van anderen?
De vier principes van 'deliberate practice' geven antwoord op de vraag hoe je expert kunt worden en
wat je daarvoor moet doen. De onderstaande principes geven antwoord op de vraag wat een expert
onderscheidt van anderen.
Mentale verschillen experts en niet-experts
Volgens Ericsson verschillen experts mentaal van anderen in dat ze:
- sneller en beter inzicht en overzicht hebben in een complexe situatie;
- sneller en beter inzien wat belangrijk is in een complexe situatie en wat niet;
- sneller en beter kunt inschatten wat er wel en niet zou kunnen gaan gebeuren in een complexe
situatie;
- sneller en beter weten wat een effectieve aanpak zou kunnen zijn in een complexe situatie en
- sneller en beter beslissingen kunnen nemen in een complexe situatie.
Dit ontwikkelt een expert via 'deliberate practice' = Het zijn deze mentale representaties waardoor
een expert in een bepaald vakgebied effectiever functioneert dan anderen in datzelfde vakgebied.
Hebben experts andere hersenen dan niet-experts?
De vraag waar onderzoekers in geïnteresseerd zijn, is of deze mentale veranderingen ook leiden tot
veranderingen in de hersenen van experts. Eén van de bekendste onderzoeken die dit heeft
aangetoond, is longitudinaal onderzoek onder Londense taxichauffeurs: in de hersenen van
taxichauffeurs die de strenge opleiding haalden (en dus een betere mentale plattegrond van Londen
hadden ontwikkeld) was het achterste deel van de hippocampus meer gegroeid dan in de hersenen van
taxichauffeurs die de opleiding niet haalden. Voorafgaand aan hun opleiding waren deze verschillen
niet aanwezig.
Een populair geworden, maar ONJUISTE vuistregel bedacht door Malcolm Gladwell, is dat je 10.000
uren in een vak moet investeren, voordat je er expert bent. Dit staat gelijk aan ongeveer 10 jaar. De
vuistregel van 10.000 uur heeft Gladwell afgeleid uit onderzoek van Ericsson onder vioolspelers. Uit
dit onderzoek bleek dat de beste vioolspelers veel meer trainingsuren achter de rug hadden dan
(gemiddeld) goede vioolspelers.
Niet tijd, maar manier van tijdsbesteding
Ericsson heeft afstand genomen van de 10.000 uren regel, omdat het getal 10.000 willekeurig is
gekozen. Het is gebaseerd op het aantal trainingsuren dat vioolspelers op 20 jarige leeftijd hadden
geïnvesteerd. In werkelijkheid verschilt het per vakgebied hoeveel uren doelgerichte training nodig is
om expert te worden. Het vraagt bijvoorbeeld veel minder training om expert te worden in het
onthouden van getallen (zoals Steve Faloon) dan in het bespelen van een muziekinstrument. Het stopt
