GEZONDHEIDSLEER
ALGEMEEN KADER VOOR LINK TUSSEN FYSIEKE ACTIVITEIT, FITHEID EN GEZONDHEID
1. DE EVOLUTIE EN GESCHIEDENIS VAN FYSIEKE ACTIVITEIT BIJ DE MODERNE MENS
Het menselijk lichaam is bestemd om te bewegen en fysiek actief te zijn:
- Het menselijke lichaam kan zich aanpassen aan fysieke belasting door werk of training
- Lage FA gaat gepaard met risico’s op chronische ziektes en sterfte
- De eerste mensen konden niet overleven zonder motorische vaardigheden en zware fysieke arbeid te leveren
Bij de evolutie van de Homo Sapiens was FA en FF zeer belangrijk
→ geoptimaliseerde eigenschappen
- Rechtop staan
- Lopen op 2 benen
- Ontwikkelde duimen
- Verticale hoofdpositie
- Verfijnde taal
Jagen, verzamelen, ontsnappen en vechten waren levensnoodzakelijke fysieke activiteiten voor onze voorouders
→ ook motorische vaardigheden waren belangrijk (vb. werpen, heffen, dragen …)
‘Survival of the fittest’ volgens Darwin:
Mannen en vrouwen met de beste genen hadden meer kans om te overleven en hun genen over te dragen
→ het van generatie op generatie overerven van die genen verklaart dan ook waarom gesteld mag worden dat het lllll lllll
lllll menselijk lichaam bestemd is om te bewegen en fysiek actief te zijn.
1.1. EVOLUTIE VAN FYSIEKE ACTIVITEIT
Door het ontstaan van landbouw werden kracht uithouding en vaardigheden aan succes en overleving gekoppeld.
→ werktuigen konden de last verminderen, waardoor men meer vrije tijd had en deze kon invullen met fysieke activiteiten
In Griekenland (± 3000 jaar geleden) waren fysieke activiteiten erg populair
→ mensen geloofden dat FA de normale ontwikkeling en gezondheid van de mens beïnvloeden
→ 776 v.C.: ontstaan eerste Olympische spelen (elite atleten werden verafgood)
In de volgende millennia bleef men geïnteresseerd in fysieke activiteiten
→ adel en rijken: verschillende types spelen, dansen en jachtpartijen
→ armen: lange, harde werkdagen
Tijdens renaissance was FA belangrijk voor iedereen
→ algemene interesse voor sport groeide bij iedereen
Industriële revolutie: technologische verbeteringen zorgden voor minder fysieke belasting en dus minder beweging
→ gevolg: voorkomen van meer hypokinetische ziektes (= ziektes die gerelateerd zijn aan een gebrek aan FA)
,2. HISTORISCH BEWUSTZIJN EN WETENSCHAPPELIJK BEWIJS M.B.T. HET EFFECT OP GEZONDHEID
Veel oudere culturen, wetenschappers en artsen erkenden de rol van FA ter bevordering van de gezondheid van lichaam
en geest:
- China en India:
○ Oude Chinese geschriften promootten harmonie en preventie als sleutel tot een lang leven
○ Ayur Veda (= een medisch document) raadde massage en oefeningen aan als behandeling van reuma
○ Ontwikkelingen van filosofieën (o.a. Taoïsme en Yoga) die de nadruk legden op het belang van een systeem
van oefeningen op de gezondheid
- Griekenland: Hippocrates
○ Matige FA leidt tot een betere gezondheid, vertraagt het verouderen en inactiviteit leidt tot ziektes,
groeiverstoring en snellere veroudering
○ Eten alleen houdt een mens niet gezond, maar dit dient gecombineerd te worden met oefeningen
- Romeinen:
○ ‘Mens sana in corpore sano’ (= een gezonde geest in een gezond lichaam)
○ Galenus geloofde dat specifieke oefeningen konden gebruikt worden om zo goed als elke aandoening te
behandelen
- Donkere middeleeuwen:
○ De overtuiging van het belang van FA voor de gezondheid verdween en dook terug op in de Renaissance
- 20e eeuw:
○ Wetenschappers onderzochten de effecten van training op het menselijk lichaam
Wetenschappelijke disciplines die hun bijdrage leverden aan de onderzoeken:
- Epidemiologisch:
○ Onderzoek over de mate waarin bepaalde ziektes voorkomen in bepaalde populaties en welke factoren
hiermee in verband gebracht kunnen worden
○ Vb. The London Bus Study: sedentair gedrag vs. hart- en vaatziektes en vroegtijdige sterfte
○ Vb. de studies van Paffenbarger et al.: FA vs gezondheidsvoordelen
- Klinische studies:
○ Doel: observeren wat het effect is van een experimentele behandeling op patiënten die gediagnosticeerd
werden met een bepaalde ziekte of klinische aandoening
○ Vb. testen van nieuwe ontwikkelde medicatie i.v.m. placebo
- Gedragswetenschappen:
○ Gericht op onderzoek naar persoonlijke, sociale en omgevingsfactoren die de graad van FA kunnen bepalen
○ Vb. Interventiestudies
- Moleculaire biologie en genetica:
○ Onderzoek over de genetische basis van FA en FF a.d.h.v. eeneiige en twee-eiige tweelingen
,3. DEFINITIES EN VERDUIDELIJKING VAN HUN ONDERLINGE RELATIES
3.1. GEZONDHEID
Definitie WHO:
‘Gezondheid is een staat van fysiek, psychisch en sociaal welbevinden en niet enkel de afwezigheid van ziekte of andere
lichamelijke gebreken’
→ zeer brede definitie, dus volgden er vele anderen
Definitie internationale conferentie Toronto (1988 en 1992):
‘Een menselijke toestand met fysieke, sociale en psychologische dimensies, die elk op een continuüm met positieve en
negatieve polen gekarakteriseerd worden’
+ van het leven kunnen genieten en uitdagingen zoeken
- morbiditeit en vroegtijdige sterfte
Steeds voorkomende elementen in de definities:
- Afwezigheid ziekte
- Aanwezigheid van positieve kenmerken
- Concept is multidimensionaal
Gezondheid kan op verschillende manieren gemeten worden
→ mortaliteit en morbiditeit, het voorkomen van risicofactoren, medicatiegebruik, handicap, functioneren …
3.1.1. MORBIDITEIT EN MORTALITEIT
Morbiditeit: elke afwijking van een toestand van fysiek of psychisch welbevinden
→ kwantificeerbaar als:
- Het aantal personen dat ziek is in een bepaalde populatie per jaar
- Het voorkomen van bepaalde ziektes in een bepaalde populatie per jaar
- De gemiddelde duur van deze ziektes
Mortaliteit: staat voor sterfte of overlijden
3.1.2. WELLNESS
Wellness is een recentere term dan gezondheid en is eigenlijk een samenvoeging van ‘wellbeing’ en ‘fitness’
→ betekenis is een samenvoeging van ‘je goed voelen’ en ‘actief bezig zijn met je lichaam’
→ ‘welbevinden’ in het Nederlands
3.2. FYSIEKE FITHEID
Definitie WHO:
‘Fitheid is het vermogen om op een bevredigende wijze spierarbeid te verrichten’
Definitie American Academy of Physical Education:
‘Fysieke fitheid is de mogelijkheid om de taken van het dagelijkse leven energiek en alert uit te voeren, zonder buitensporige
vermoeidheid en met voldoende overblijvende energie om deel te nemen aan vrijetijdsactiviteiten en eventuele onverwachte
situaties het hoofd te kunnen bieden’
, Fysieke fitheid focust meestal op 2 doelen: prestatie en gezondheid
→ onderscheid tussen prestatiegerelateerde fitheid en gezondheidsgerelateerde fitheid
ALGEMEEN KADER VOOR LINK TUSSEN FYSIEKE ACTIVITEIT, FITHEID EN GEZONDHEID
1. DE EVOLUTIE EN GESCHIEDENIS VAN FYSIEKE ACTIVITEIT BIJ DE MODERNE MENS
Het menselijk lichaam is bestemd om te bewegen en fysiek actief te zijn:
- Het menselijke lichaam kan zich aanpassen aan fysieke belasting door werk of training
- Lage FA gaat gepaard met risico’s op chronische ziektes en sterfte
- De eerste mensen konden niet overleven zonder motorische vaardigheden en zware fysieke arbeid te leveren
Bij de evolutie van de Homo Sapiens was FA en FF zeer belangrijk
→ geoptimaliseerde eigenschappen
- Rechtop staan
- Lopen op 2 benen
- Ontwikkelde duimen
- Verticale hoofdpositie
- Verfijnde taal
Jagen, verzamelen, ontsnappen en vechten waren levensnoodzakelijke fysieke activiteiten voor onze voorouders
→ ook motorische vaardigheden waren belangrijk (vb. werpen, heffen, dragen …)
‘Survival of the fittest’ volgens Darwin:
Mannen en vrouwen met de beste genen hadden meer kans om te overleven en hun genen over te dragen
→ het van generatie op generatie overerven van die genen verklaart dan ook waarom gesteld mag worden dat het lllll lllll
lllll menselijk lichaam bestemd is om te bewegen en fysiek actief te zijn.
1.1. EVOLUTIE VAN FYSIEKE ACTIVITEIT
Door het ontstaan van landbouw werden kracht uithouding en vaardigheden aan succes en overleving gekoppeld.
→ werktuigen konden de last verminderen, waardoor men meer vrije tijd had en deze kon invullen met fysieke activiteiten
In Griekenland (± 3000 jaar geleden) waren fysieke activiteiten erg populair
→ mensen geloofden dat FA de normale ontwikkeling en gezondheid van de mens beïnvloeden
→ 776 v.C.: ontstaan eerste Olympische spelen (elite atleten werden verafgood)
In de volgende millennia bleef men geïnteresseerd in fysieke activiteiten
→ adel en rijken: verschillende types spelen, dansen en jachtpartijen
→ armen: lange, harde werkdagen
Tijdens renaissance was FA belangrijk voor iedereen
→ algemene interesse voor sport groeide bij iedereen
Industriële revolutie: technologische verbeteringen zorgden voor minder fysieke belasting en dus minder beweging
→ gevolg: voorkomen van meer hypokinetische ziektes (= ziektes die gerelateerd zijn aan een gebrek aan FA)
,2. HISTORISCH BEWUSTZIJN EN WETENSCHAPPELIJK BEWIJS M.B.T. HET EFFECT OP GEZONDHEID
Veel oudere culturen, wetenschappers en artsen erkenden de rol van FA ter bevordering van de gezondheid van lichaam
en geest:
- China en India:
○ Oude Chinese geschriften promootten harmonie en preventie als sleutel tot een lang leven
○ Ayur Veda (= een medisch document) raadde massage en oefeningen aan als behandeling van reuma
○ Ontwikkelingen van filosofieën (o.a. Taoïsme en Yoga) die de nadruk legden op het belang van een systeem
van oefeningen op de gezondheid
- Griekenland: Hippocrates
○ Matige FA leidt tot een betere gezondheid, vertraagt het verouderen en inactiviteit leidt tot ziektes,
groeiverstoring en snellere veroudering
○ Eten alleen houdt een mens niet gezond, maar dit dient gecombineerd te worden met oefeningen
- Romeinen:
○ ‘Mens sana in corpore sano’ (= een gezonde geest in een gezond lichaam)
○ Galenus geloofde dat specifieke oefeningen konden gebruikt worden om zo goed als elke aandoening te
behandelen
- Donkere middeleeuwen:
○ De overtuiging van het belang van FA voor de gezondheid verdween en dook terug op in de Renaissance
- 20e eeuw:
○ Wetenschappers onderzochten de effecten van training op het menselijk lichaam
Wetenschappelijke disciplines die hun bijdrage leverden aan de onderzoeken:
- Epidemiologisch:
○ Onderzoek over de mate waarin bepaalde ziektes voorkomen in bepaalde populaties en welke factoren
hiermee in verband gebracht kunnen worden
○ Vb. The London Bus Study: sedentair gedrag vs. hart- en vaatziektes en vroegtijdige sterfte
○ Vb. de studies van Paffenbarger et al.: FA vs gezondheidsvoordelen
- Klinische studies:
○ Doel: observeren wat het effect is van een experimentele behandeling op patiënten die gediagnosticeerd
werden met een bepaalde ziekte of klinische aandoening
○ Vb. testen van nieuwe ontwikkelde medicatie i.v.m. placebo
- Gedragswetenschappen:
○ Gericht op onderzoek naar persoonlijke, sociale en omgevingsfactoren die de graad van FA kunnen bepalen
○ Vb. Interventiestudies
- Moleculaire biologie en genetica:
○ Onderzoek over de genetische basis van FA en FF a.d.h.v. eeneiige en twee-eiige tweelingen
,3. DEFINITIES EN VERDUIDELIJKING VAN HUN ONDERLINGE RELATIES
3.1. GEZONDHEID
Definitie WHO:
‘Gezondheid is een staat van fysiek, psychisch en sociaal welbevinden en niet enkel de afwezigheid van ziekte of andere
lichamelijke gebreken’
→ zeer brede definitie, dus volgden er vele anderen
Definitie internationale conferentie Toronto (1988 en 1992):
‘Een menselijke toestand met fysieke, sociale en psychologische dimensies, die elk op een continuüm met positieve en
negatieve polen gekarakteriseerd worden’
+ van het leven kunnen genieten en uitdagingen zoeken
- morbiditeit en vroegtijdige sterfte
Steeds voorkomende elementen in de definities:
- Afwezigheid ziekte
- Aanwezigheid van positieve kenmerken
- Concept is multidimensionaal
Gezondheid kan op verschillende manieren gemeten worden
→ mortaliteit en morbiditeit, het voorkomen van risicofactoren, medicatiegebruik, handicap, functioneren …
3.1.1. MORBIDITEIT EN MORTALITEIT
Morbiditeit: elke afwijking van een toestand van fysiek of psychisch welbevinden
→ kwantificeerbaar als:
- Het aantal personen dat ziek is in een bepaalde populatie per jaar
- Het voorkomen van bepaalde ziektes in een bepaalde populatie per jaar
- De gemiddelde duur van deze ziektes
Mortaliteit: staat voor sterfte of overlijden
3.1.2. WELLNESS
Wellness is een recentere term dan gezondheid en is eigenlijk een samenvoeging van ‘wellbeing’ en ‘fitness’
→ betekenis is een samenvoeging van ‘je goed voelen’ en ‘actief bezig zijn met je lichaam’
→ ‘welbevinden’ in het Nederlands
3.2. FYSIEKE FITHEID
Definitie WHO:
‘Fitheid is het vermogen om op een bevredigende wijze spierarbeid te verrichten’
Definitie American Academy of Physical Education:
‘Fysieke fitheid is de mogelijkheid om de taken van het dagelijkse leven energiek en alert uit te voeren, zonder buitensporige
vermoeidheid en met voldoende overblijvende energie om deel te nemen aan vrijetijdsactiviteiten en eventuele onverwachte
situaties het hoofd te kunnen bieden’
, Fysieke fitheid focust meestal op 2 doelen: prestatie en gezondheid
→ onderscheid tussen prestatiegerelateerde fitheid en gezondheidsgerelateerde fitheid
