Samenvatting Geschiedenis PW zomer
Kenmerken van het Ancien Regime:
Politiek: - Vorstelijk absolutisme = de vorst is de alleenheerser
- Willekeur = geen rechtszekerheid, geen eerlijk proces, foltering
- Standensamenleving = clerus/adel/3e stand, geen gelijkheid,afkomst bepaald plaats in samenleving
- Staatsgodsdienst = de staat bepaald de godsdienst van de onderdanen, vaak de koning
Economie: - Landbouwsamenleving = meerderheid v/d bevolking zijn boeren
- Status bepaald door grondbezit = prestige bepaald door de hoeveelheid grond je bezit, feodaliteit
- Overheidsinmenging i/d economie = de overheid controleert de economie
- Economische verdeeldheid = iedere stad had zijn eigen munt
Cultuur: - Religieuze intolerantie = andere geloven worden niet aanvaard
- Dogma = geloofspunt dat vaststaat en aan geen logisch denken onderhevig is
5.1 De mens in het middelpunt
5.1.1 Hoe ontstond het humanisme?
Einde v/d middeleeuwen twijfel over de te volgen waarheden.
Geleerden stelden vast dat de kennis die ze kregen overgeleverd tijdens hun opleiding te beperkt was.
Vanaf 14e eeuw denkstroming die streefde naar de geestelijke en zelfstandige ontplooiing v/d mens.
Dit noemt met het HUMANISME.
Afwijzen oude kennis en omarmen v/h nieuwe mensbeeld niet zonder slag of stoot.
Nieuwe trend in humanistische kringen zoveel mogelijk originele werken uit de K.O. verzamelen.
Het foutloos lezen en begrijpen v/d teksten uit de K.O. belangrijke doelstelling.
Humanisten oorspronkelijke taal lezen begrip v/d klassieke talen = cruciaal Latijn, Grieks, Hebreeuws.
Erasmus drietalencollege in Leuven (Collegium Trilingue) gespecialiseerd in studie van deze talen.
Door ruimere verspreiding klassieke teksten meer verschillen ontdekt in gekende M.E. kopieën.
Meermaals overschrijven van teksten door monniken (die de teksten vaak niet begrepen) vele kopieerfouten.
Humanisten teksten vergelijken, op zoek naar oudste, meest authentieke versie TEKSTKRITIEK teksten van
begin tot einde uitgezuiverd van fouten.
Enthousiasme K.O. algemeen kritische ingesteldheid.
5.1.2 Waar kon je het humanisme terugvinden?
Humanisme = levenshouding, vormden een kleine groep van geletterde mensen verspreid over heel Europa.
denkers en wetenschappers uit verschillende disciplines
Onbegrip van tijdgenoten gezagsargumenten waren heel belangrijk dogma
toch nieuwe denkbeelden verspreiden
Sommige stonden er alleen voor, anderen hadden goede relaties met machthebbers invloed werd sterker
Humanisme ontstond vanaf 14e eeuw in Italië vele stadsstaten en hertogdommen in deze regio kenden stijgende
welvaart. Onderlinge concurrentie economisch, cultureel vlak.
Geleerden en kunstenaars sneller toegang tot rijke mecenas, die hen voorzag van levensonderhoud.
Aanwezigheid v/d antieke overblijfselen = inspirerend.
Vanuit Italië ideeën verspreiden over heel Europa.
Boekdrukkunst, uitgebreide briefwisseling tussen humanisten versnelden verspreiding.
De Nederlanden belangrijk centrum van nieuwe ideeën, Erasmus
5.1.3 Wat waren de belangrijkste kenmerken van het humanisme
Antropocentrisme = het geloof dat de mens centraal staat in de samenleving en zelfstandig kritisch kan nadenken.
Ethische regels = geven aan welk gedrag toelaatbaar is.
Verdraagzaam tegenover andere meningen
Onderwijs hervormen niet alleen aandacht voor klassieke kennis, maar ook voor praktische levenswijsheid.
Humanistische zoektocht naar ware kennis respect voor de klassieke oudheid en een algemene kritische
ingesteldheid. Belangrijke humanisten bleven trouw aan katholieke geloof.
Geloof in het menselijk vernieuwende inzichten op vlak van denken, wetenschap en techniek.
Humanist die bv. zowel kunstenaar, ingenieur al schrijver is homo universalis.
, Kenmerken van een nieuw levensideaal:
- respect v/d klassieke oudheid
- kritisch tegenover de samenleving
- mens staat centraal (antropocentrisme)
- onderwijs hervormen
- nadruk op ethiek (een goed leven leiden)
- verdraagzaamheid tegenover andere meningen
5.2 ’t Zijn aardse duivels die de mensen kwellen
5.2.1 Welke wantoestanden waren er binnen de Middeleeuwse kerk?
Hongersnoden, epidemieën en oorlogsellende was een straf van God voor hun zonden, volgens de mensen uit de
late middeleeuwen.
Traditionele weg naar God was kerk en die was aangetast door wantoestanden.
De geestelijken (pausen, vorsten,…) hadden zeer veel luxe. Hierdoor ontstond er een corrupte levensstijl: hun functie
als geestelijke leider was ongeloofwaardig geworden.
Administratie van de paus noemt men Curie, zij hadden veel creatieve manier om inkomsten te maken:
Door het verkoop van kerkelijke ambten, simonie , haalden ze inkomsten uit de kerkelijke relieken.
Aflatenhandel waarbij een zondaar door te betalen zijn straf kon laten wegvallen, ook hier kwam veel kritiek
op omdat de rijken dit natuurlijk makkelijker konden betalen.
Bisschoppen waren dikwijls bisschop van verschillende bisdommen, dit noemt men pluralisme. Maar meestal bleven
ze gewoon op hun eigen landgoed wonen dus kwamen ze hellemaal niet in al hun bisdommen.
-> Ze kwamen hun residentieplicht niet na.
Sommige mensen van de lagere clerus hadden dan weer een beperkte scholing ontvangen, ze konden nog maar
amper onderscheid maken tussen sacramenten en magische praktijen.
-> hierdoor kwam er een ontstaan van verlangen naar een hervorming
5.2.2 Welke nieuwe religieuze ideeën ontwikkelden zich in de 16 de eeuw?
In 1517 had Luther felle kritiek op de aflaathandel omdat dat de mensen niet hielp. Alleen de clerus werd er beter
op.
De mensen werden wel geholpen door de bijbel, daarom werd dit in alle volkstalen uitgebracht.
Iedereen interpreteerde de bijbel op een andere manier, er ontstond een hervormingsbeweging: het
protestantisme.
Bijvoorbeeld, Calvijn zei dat God al had beslist of je in de hemel of hel terecht zou komen (predestinatieleer).Terwijl
andere mensen hier heel anders over dachten.
Er waren dan ook weer mensen die de bijbel heel letterlijk interpreteerde. Er stond bijvoorbeeld in de bijbel dat
jezus gedoopt is toen hij volwassen was. Ze schafte kinderdoop af en sommige volwassen doopten zich zelfs
opnieuw.
De mensen die zich opnieuw lieten dopen werden wederdopers of anabaptisten genoemd
5.2.3 Waarom kenden deze nieuwe religieuze ideeën zo snel succes?
De kritische ingesteldheid van de humanisten zorgde voor een hervormingsbeweging
-> boekdrukkunst zorgden voor verspreiding van geschriften en spotprenten, dus de reformatie bereikte ook de
mensen die niet konden lezen.
Kenmerken van het Ancien Regime:
Politiek: - Vorstelijk absolutisme = de vorst is de alleenheerser
- Willekeur = geen rechtszekerheid, geen eerlijk proces, foltering
- Standensamenleving = clerus/adel/3e stand, geen gelijkheid,afkomst bepaald plaats in samenleving
- Staatsgodsdienst = de staat bepaald de godsdienst van de onderdanen, vaak de koning
Economie: - Landbouwsamenleving = meerderheid v/d bevolking zijn boeren
- Status bepaald door grondbezit = prestige bepaald door de hoeveelheid grond je bezit, feodaliteit
- Overheidsinmenging i/d economie = de overheid controleert de economie
- Economische verdeeldheid = iedere stad had zijn eigen munt
Cultuur: - Religieuze intolerantie = andere geloven worden niet aanvaard
- Dogma = geloofspunt dat vaststaat en aan geen logisch denken onderhevig is
5.1 De mens in het middelpunt
5.1.1 Hoe ontstond het humanisme?
Einde v/d middeleeuwen twijfel over de te volgen waarheden.
Geleerden stelden vast dat de kennis die ze kregen overgeleverd tijdens hun opleiding te beperkt was.
Vanaf 14e eeuw denkstroming die streefde naar de geestelijke en zelfstandige ontplooiing v/d mens.
Dit noemt met het HUMANISME.
Afwijzen oude kennis en omarmen v/h nieuwe mensbeeld niet zonder slag of stoot.
Nieuwe trend in humanistische kringen zoveel mogelijk originele werken uit de K.O. verzamelen.
Het foutloos lezen en begrijpen v/d teksten uit de K.O. belangrijke doelstelling.
Humanisten oorspronkelijke taal lezen begrip v/d klassieke talen = cruciaal Latijn, Grieks, Hebreeuws.
Erasmus drietalencollege in Leuven (Collegium Trilingue) gespecialiseerd in studie van deze talen.
Door ruimere verspreiding klassieke teksten meer verschillen ontdekt in gekende M.E. kopieën.
Meermaals overschrijven van teksten door monniken (die de teksten vaak niet begrepen) vele kopieerfouten.
Humanisten teksten vergelijken, op zoek naar oudste, meest authentieke versie TEKSTKRITIEK teksten van
begin tot einde uitgezuiverd van fouten.
Enthousiasme K.O. algemeen kritische ingesteldheid.
5.1.2 Waar kon je het humanisme terugvinden?
Humanisme = levenshouding, vormden een kleine groep van geletterde mensen verspreid over heel Europa.
denkers en wetenschappers uit verschillende disciplines
Onbegrip van tijdgenoten gezagsargumenten waren heel belangrijk dogma
toch nieuwe denkbeelden verspreiden
Sommige stonden er alleen voor, anderen hadden goede relaties met machthebbers invloed werd sterker
Humanisme ontstond vanaf 14e eeuw in Italië vele stadsstaten en hertogdommen in deze regio kenden stijgende
welvaart. Onderlinge concurrentie economisch, cultureel vlak.
Geleerden en kunstenaars sneller toegang tot rijke mecenas, die hen voorzag van levensonderhoud.
Aanwezigheid v/d antieke overblijfselen = inspirerend.
Vanuit Italië ideeën verspreiden over heel Europa.
Boekdrukkunst, uitgebreide briefwisseling tussen humanisten versnelden verspreiding.
De Nederlanden belangrijk centrum van nieuwe ideeën, Erasmus
5.1.3 Wat waren de belangrijkste kenmerken van het humanisme
Antropocentrisme = het geloof dat de mens centraal staat in de samenleving en zelfstandig kritisch kan nadenken.
Ethische regels = geven aan welk gedrag toelaatbaar is.
Verdraagzaam tegenover andere meningen
Onderwijs hervormen niet alleen aandacht voor klassieke kennis, maar ook voor praktische levenswijsheid.
Humanistische zoektocht naar ware kennis respect voor de klassieke oudheid en een algemene kritische
ingesteldheid. Belangrijke humanisten bleven trouw aan katholieke geloof.
Geloof in het menselijk vernieuwende inzichten op vlak van denken, wetenschap en techniek.
Humanist die bv. zowel kunstenaar, ingenieur al schrijver is homo universalis.
, Kenmerken van een nieuw levensideaal:
- respect v/d klassieke oudheid
- kritisch tegenover de samenleving
- mens staat centraal (antropocentrisme)
- onderwijs hervormen
- nadruk op ethiek (een goed leven leiden)
- verdraagzaamheid tegenover andere meningen
5.2 ’t Zijn aardse duivels die de mensen kwellen
5.2.1 Welke wantoestanden waren er binnen de Middeleeuwse kerk?
Hongersnoden, epidemieën en oorlogsellende was een straf van God voor hun zonden, volgens de mensen uit de
late middeleeuwen.
Traditionele weg naar God was kerk en die was aangetast door wantoestanden.
De geestelijken (pausen, vorsten,…) hadden zeer veel luxe. Hierdoor ontstond er een corrupte levensstijl: hun functie
als geestelijke leider was ongeloofwaardig geworden.
Administratie van de paus noemt men Curie, zij hadden veel creatieve manier om inkomsten te maken:
Door het verkoop van kerkelijke ambten, simonie , haalden ze inkomsten uit de kerkelijke relieken.
Aflatenhandel waarbij een zondaar door te betalen zijn straf kon laten wegvallen, ook hier kwam veel kritiek
op omdat de rijken dit natuurlijk makkelijker konden betalen.
Bisschoppen waren dikwijls bisschop van verschillende bisdommen, dit noemt men pluralisme. Maar meestal bleven
ze gewoon op hun eigen landgoed wonen dus kwamen ze hellemaal niet in al hun bisdommen.
-> Ze kwamen hun residentieplicht niet na.
Sommige mensen van de lagere clerus hadden dan weer een beperkte scholing ontvangen, ze konden nog maar
amper onderscheid maken tussen sacramenten en magische praktijen.
-> hierdoor kwam er een ontstaan van verlangen naar een hervorming
5.2.2 Welke nieuwe religieuze ideeën ontwikkelden zich in de 16 de eeuw?
In 1517 had Luther felle kritiek op de aflaathandel omdat dat de mensen niet hielp. Alleen de clerus werd er beter
op.
De mensen werden wel geholpen door de bijbel, daarom werd dit in alle volkstalen uitgebracht.
Iedereen interpreteerde de bijbel op een andere manier, er ontstond een hervormingsbeweging: het
protestantisme.
Bijvoorbeeld, Calvijn zei dat God al had beslist of je in de hemel of hel terecht zou komen (predestinatieleer).Terwijl
andere mensen hier heel anders over dachten.
Er waren dan ook weer mensen die de bijbel heel letterlijk interpreteerde. Er stond bijvoorbeeld in de bijbel dat
jezus gedoopt is toen hij volwassen was. Ze schafte kinderdoop af en sommige volwassen doopten zich zelfs
opnieuw.
De mensen die zich opnieuw lieten dopen werden wederdopers of anabaptisten genoemd
5.2.3 Waarom kenden deze nieuwe religieuze ideeën zo snel succes?
De kritische ingesteldheid van de humanisten zorgde voor een hervormingsbeweging
-> boekdrukkunst zorgden voor verspreiding van geschriften en spotprenten, dus de reformatie bereikte ook de
mensen die niet konden lezen.
