ALGEMENE PSYCHOLOGIE
Inleiding
Psychologie = een gedragswetenschap
- Men probeert gedrag te verklaren + bestudeert elk gedrag dat mensen kunnen stellen
Psychologie = (letterlijk) “de leer van de geest”
Functieleer = studie vd menselijke functies (denken, waarnemen, geheugen, emoties, fantaseren)
Algemene psychologie = bestuderen van algemene processen en niet van het afwijkende
1.1 Definitie van de psychologie
De wetenschappelijke studie van het gedrag & de mentale activiteiten van een individu
Biologen: lichaamsprocessen bestuderen/ bekijken
Sociologen: maatschappelijke invloeden bestuderen/ bekijken
1.3 Geschiedenis van de psychologie
1.3.1 Verre geschiedenis
Intuïtieve/ voorwetenschappelijke psychologie: zo oud als de mens
- Primitieve mens = zelfbewust: vragen stellen over hoe dat ze zich gedragen etc.
Heel vroeger was de kerk een belangrijk aspect voor de mens. Als men vragen had dan was de bijbel
het antwoord op alles. Later id oudheid hield men zich bezig met filo met psychologische kwesties,
elke wetenschap was bezig met filosofie. Wat is ons denken? Was toen de vraag. (= nog gn
wetenschap toen)
Middeleeuwen: weinig filosofie (en dus weinig psychologische thema’s)
De opkomst van de filosofie betekende het zoeken naar kennis en inzicht.
Bekende filosofen rond 4e eeuw: Socrates, Plato, Aristoteles
1.3.2 Meer directe voorgeschiedenis
16e eeuw: ontdekkingsreizen: openden nieuwe horzonten
- ontstaan traditionele opvattingen: meer belang hechten aan eigen waarnemingen &
denkvermogens
VERDERE ONTWIKKELING IN DE FILOSOFIE
Humanisme: filosofie stroming, maatsch beweging. Mens: centraal (Newton, Thomas Moore)
Rationalisme: René Descartes (waarde vh logisch denken)
• De rede (het denken) is enige manier om tt kennis te komen
• Res cogitans (denkend vermogen/geest) - res extensa (alles wat ruimte inneemt, materie)
Empirisme: John Locke, Francis Bacon, John Stuart Mill
(benadrukte de zintuigelijke waarneming)
• Kennis is macht (als je weet hoe dingen werken kun je ze beheersen)
• Denken vertroebelt de waarneming
• Mensen komen ter wereld als e Tabula Rasa: menselijk bewustzijn = lege ruimte
• Het enige waar je zeker van kan zijn is wat je kan waarnemen
1
,IMPULSEN VANUIT DE NATUURWETENSCHAPPEN
• Nieuwe ontdekkingen -> leiden tot nieuwe vragen
• Psychofysica = menselijke gedrag in formules gieten bv wet van weber (bestaat nt mr)
1.3.3 Psychologie als zelfstandige wetenschap
WUNDT EN HET STRUCTURALISME
Wilhem Wundt = vader vd wetenschappelijke psychologie (eerste psycholoog)
1879
• Geboorte zelfstandige wetenschap
• Ontstaan eerste laboratorium voor wetenschappelijke psychologie: In Leipzig
Experimentele methode = ipv te onderzoeken fenomenen op hun beloop te laten & ze te
bestuderern zoals ze zich spontaan aandienen, vond hij het beter ze zelf uit te lokken, om ze op die
manier in meer gecontroleerde omstandigheden te kunnen onderzoeken
Structuralisme: Edward Titchener
(structurialistische bewustzijnspsychologie)
• Structuur vh bewustzijn onderzoeken
• Wilde via andere wetenschappelijke manieren de geest onderzoeken (anatomie)
- via introspectie & experimenten
HET FUNCTIONALISME (VS)
(in Europa: experimentele bewustzijnspsychologie)
• Nadruk: functie vh bewustzijn
- mental activities: verwijzen nr innerlijke leer- &denkprocessen om oplossingen te vinden
• Dierproeven & externe observatie bv puzzel of doolhof
• Ook via introspectie & experimenten
Overeenkomst in beide stromingen: bestuderen v bewustzijn
Structuralisme & funtionalisme bestaan niet meer
1.3.4 Behaviorisme (VS): John Broadus Watson
Ivan Pavlov
Ontdekker conditioneringsproces : speekselproef
- Sleutel nieuwe psychologie van JW
Watson kwam met een manifest. Hiermee zette hij zich af tegen de psychologie van die tijd die
grotendeels steunde op introspectie en zich richtte op de studie van het bewustzijn en het mentale
leven. In de plaats kwamen gedrag en experimenteel onderzoek, met nadruk op observeerbaarheid
en objectiviteit. Het klassieke behaviorisme was gegroeid uit het functionalisme - dat zich afzette
tegen het structuralisme, maar zich toch bleef richten op mentale processen - en uit de opkomende
vergelijkende psychologie, waarbij dieronderzoek belangrijk werd.
De eerste behavioristen wijdden zich dan ook grotendeels aan dieronderzoek.
Het klassieke behaviorisme wordt S-R-behaviorisme genoemd (S = stimulus = prikkel; R = respons =
reactie)
Johan Watson
Empirisme: ‘Je kan alleen zeker zijn van datgene wat je kan zien’
2
,Het enige wat je kan zien van de menselijke psychè is het gedrag
- Het enige waar je zeker v kan zijn is het gedrag (behavior)
(is dus geen bewustzijnspsychologie)
Alle gedragingen kun je herleiden tot reeksen aaneengeschakelde S-R-verbindingen
bv zo zou een rat zijn weg meteen vinden in een doolhof door telkens nr L of R af te slaan
1.3.5 Nieuwe klemtonen in Europa
Niet iedereen sloot zich aan bij de klassieke bewustzijnspsychologie, nieuwe stromingen:
DE GESTALTPSYCHOLOGIE
Waarnemen is geen apart registreren van afzonderlijke indrukken, maar wel een onmiddellijk vatten
vd Gestalt
Verwijzing Gestalt
(letterlijk: een vorm, figuur, patroon)
= geheel dat niet te herleiden is tt een eenvoudige optelling vd delen waaruit het is opgebouwd,
maar dat eigen kenmerken vertoont die alleen terug te vinden zijn id
Gestalt als geheel
‘Het geheel is meer dan de som van de delen’ 🙂☹️
Later ook op andere terreinen dan de waarneming
DE DIEPTEPSYCHOLOGIE
= het gedrag werd niet gezocht in bewuste overwegingen, maar in diepere, onbewuste motieven
Sigmund Freud
Ontstaan uit de psychoanalyse (= therapie)
Drie lagen in de menselijke geest:
1. Bewust = hetgene dat nu op dit moment in je geest afspeelt
2. Onbewust = je kennis, dingen die opgeslagen zijn in je geheugen
- Stuurt jouw bijna helemaal
- Nadeel: je kan er niet helemaal aan, alleen via bv psycho-analyse
3. Onderbewust = als iemand vraagt wat je gisteren hebt gegeten en je moest even denken
Taboe = verlangens die ongepast zijn. Je zult deze wegduwen nr h onbewuste. Je doet dit ook met
traumatische ervaringen
Hyponose is gebaseerd op 2 principes:
1. Bewustzijnsvernauwing
- Heel h bewustzijn vd gehypnotiseerde is vernauwt nr alleen de
stem vd hypnotiseur
2. Suggestie
Gedachten = de geest
1.3.6 Amerika en de herontdekking van het innerlijke
3
, HET NEOBEHAVIORISME / (nieuw behaviorisme)
Clark Hull, Edward Tolman
Een stroming die wel behavioristische bleef, maar noodgedwongen een aantal wijzigingen moest
aanbrengen in de concrete uitwerking ervan
-> binnen het Behavioristische kamp een soort ‘afscheuring’ of gematigde strekkig: neobehaviorisme
S-O-R schema: S = Stimulus R = Reactie O = Organisme
- behoeften, verlangens, verwachtingen, eerdere ervaringen, geheugenprocessen,
aandachtsprocessen, denken, …
‘Black box’
Black box
= het ‘verborgen’ innerlijke vh individu, dat allerlei factoren bevat die e belangrijke invloed kunnen
hebben op h gedrag, maar waar we geen rechtstreekse inkijk in hebben
• Behaviorisme -> stimulus en reactie (uiterlijk waarneembaar gedrag)
• Neobehaviorisme -> naast stimulus en reactie ook kijken nr het organisme (verlangen,
behoeften) = innerlijk vh individu
DE HUMANISTISCHE PSYCHOLOGIE
Abraham Maslow, Carl Rogers
Reactie tegen vooral de 2 hoofdstromingen van dat moment, zijnde:
• Behaviorisme
- Mens onder controle van de omgeving (stimuli)
- Mens is weinig meer dan een laboratoriumrat
• Dieptepsychologie
- Mens onder controle van zijn onbewuste
- Mens stelt voornamelijk abnormaal, neurotisch gedrag
OPLOSSING
Mens en zijn mogelijkheden moeten centraal staan, ze moeten vrijheid hebben
= psychologie vd ‘derde weg’ : creativiteit, ontplooiing, verantwoordelijkheid, …
• Europa (licht) = structuralismE, gestaltpsychologie, dieptepsychologie
• Amerika (donker) = structuralisme, functionalisme, behaviorisme, neobehaviorisme ,
humanistische psychologie
1.3.7 Hedendaagse stromingen in de psychologie
DE COGNITIEVE PSYCHOLOGIE
De mens is een informatieverwerker, die zelf vorm en inhoud geven aan wat op hen afkomt
Waarneming is nt alleen gebaseerd op wat wij objectief registreren, maar ook op wat we verwachten
De mens is een informatieverwerker met een input & output (input = zintuig, output= gedrag) net als
een computer. De wijze waarop we informatie verwerken bepaald ons gedrag:
De wijze waarop wij info verwerken, bepaalt ons gedrag:
• Goede informatieverwerkingsstrategieën zorgen voor psychische gezondheid
• Psychische stoornissen zijn het gevolg van slechte informatieverwerkingsstrategieën
Veel baanbrekend onderzoek gedaan naar h denken, de fantasie, het geheugen, …
4
Inleiding
Psychologie = een gedragswetenschap
- Men probeert gedrag te verklaren + bestudeert elk gedrag dat mensen kunnen stellen
Psychologie = (letterlijk) “de leer van de geest”
Functieleer = studie vd menselijke functies (denken, waarnemen, geheugen, emoties, fantaseren)
Algemene psychologie = bestuderen van algemene processen en niet van het afwijkende
1.1 Definitie van de psychologie
De wetenschappelijke studie van het gedrag & de mentale activiteiten van een individu
Biologen: lichaamsprocessen bestuderen/ bekijken
Sociologen: maatschappelijke invloeden bestuderen/ bekijken
1.3 Geschiedenis van de psychologie
1.3.1 Verre geschiedenis
Intuïtieve/ voorwetenschappelijke psychologie: zo oud als de mens
- Primitieve mens = zelfbewust: vragen stellen over hoe dat ze zich gedragen etc.
Heel vroeger was de kerk een belangrijk aspect voor de mens. Als men vragen had dan was de bijbel
het antwoord op alles. Later id oudheid hield men zich bezig met filo met psychologische kwesties,
elke wetenschap was bezig met filosofie. Wat is ons denken? Was toen de vraag. (= nog gn
wetenschap toen)
Middeleeuwen: weinig filosofie (en dus weinig psychologische thema’s)
De opkomst van de filosofie betekende het zoeken naar kennis en inzicht.
Bekende filosofen rond 4e eeuw: Socrates, Plato, Aristoteles
1.3.2 Meer directe voorgeschiedenis
16e eeuw: ontdekkingsreizen: openden nieuwe horzonten
- ontstaan traditionele opvattingen: meer belang hechten aan eigen waarnemingen &
denkvermogens
VERDERE ONTWIKKELING IN DE FILOSOFIE
Humanisme: filosofie stroming, maatsch beweging. Mens: centraal (Newton, Thomas Moore)
Rationalisme: René Descartes (waarde vh logisch denken)
• De rede (het denken) is enige manier om tt kennis te komen
• Res cogitans (denkend vermogen/geest) - res extensa (alles wat ruimte inneemt, materie)
Empirisme: John Locke, Francis Bacon, John Stuart Mill
(benadrukte de zintuigelijke waarneming)
• Kennis is macht (als je weet hoe dingen werken kun je ze beheersen)
• Denken vertroebelt de waarneming
• Mensen komen ter wereld als e Tabula Rasa: menselijk bewustzijn = lege ruimte
• Het enige waar je zeker van kan zijn is wat je kan waarnemen
1
,IMPULSEN VANUIT DE NATUURWETENSCHAPPEN
• Nieuwe ontdekkingen -> leiden tot nieuwe vragen
• Psychofysica = menselijke gedrag in formules gieten bv wet van weber (bestaat nt mr)
1.3.3 Psychologie als zelfstandige wetenschap
WUNDT EN HET STRUCTURALISME
Wilhem Wundt = vader vd wetenschappelijke psychologie (eerste psycholoog)
1879
• Geboorte zelfstandige wetenschap
• Ontstaan eerste laboratorium voor wetenschappelijke psychologie: In Leipzig
Experimentele methode = ipv te onderzoeken fenomenen op hun beloop te laten & ze te
bestuderern zoals ze zich spontaan aandienen, vond hij het beter ze zelf uit te lokken, om ze op die
manier in meer gecontroleerde omstandigheden te kunnen onderzoeken
Structuralisme: Edward Titchener
(structurialistische bewustzijnspsychologie)
• Structuur vh bewustzijn onderzoeken
• Wilde via andere wetenschappelijke manieren de geest onderzoeken (anatomie)
- via introspectie & experimenten
HET FUNCTIONALISME (VS)
(in Europa: experimentele bewustzijnspsychologie)
• Nadruk: functie vh bewustzijn
- mental activities: verwijzen nr innerlijke leer- &denkprocessen om oplossingen te vinden
• Dierproeven & externe observatie bv puzzel of doolhof
• Ook via introspectie & experimenten
Overeenkomst in beide stromingen: bestuderen v bewustzijn
Structuralisme & funtionalisme bestaan niet meer
1.3.4 Behaviorisme (VS): John Broadus Watson
Ivan Pavlov
Ontdekker conditioneringsproces : speekselproef
- Sleutel nieuwe psychologie van JW
Watson kwam met een manifest. Hiermee zette hij zich af tegen de psychologie van die tijd die
grotendeels steunde op introspectie en zich richtte op de studie van het bewustzijn en het mentale
leven. In de plaats kwamen gedrag en experimenteel onderzoek, met nadruk op observeerbaarheid
en objectiviteit. Het klassieke behaviorisme was gegroeid uit het functionalisme - dat zich afzette
tegen het structuralisme, maar zich toch bleef richten op mentale processen - en uit de opkomende
vergelijkende psychologie, waarbij dieronderzoek belangrijk werd.
De eerste behavioristen wijdden zich dan ook grotendeels aan dieronderzoek.
Het klassieke behaviorisme wordt S-R-behaviorisme genoemd (S = stimulus = prikkel; R = respons =
reactie)
Johan Watson
Empirisme: ‘Je kan alleen zeker zijn van datgene wat je kan zien’
2
,Het enige wat je kan zien van de menselijke psychè is het gedrag
- Het enige waar je zeker v kan zijn is het gedrag (behavior)
(is dus geen bewustzijnspsychologie)
Alle gedragingen kun je herleiden tot reeksen aaneengeschakelde S-R-verbindingen
bv zo zou een rat zijn weg meteen vinden in een doolhof door telkens nr L of R af te slaan
1.3.5 Nieuwe klemtonen in Europa
Niet iedereen sloot zich aan bij de klassieke bewustzijnspsychologie, nieuwe stromingen:
DE GESTALTPSYCHOLOGIE
Waarnemen is geen apart registreren van afzonderlijke indrukken, maar wel een onmiddellijk vatten
vd Gestalt
Verwijzing Gestalt
(letterlijk: een vorm, figuur, patroon)
= geheel dat niet te herleiden is tt een eenvoudige optelling vd delen waaruit het is opgebouwd,
maar dat eigen kenmerken vertoont die alleen terug te vinden zijn id
Gestalt als geheel
‘Het geheel is meer dan de som van de delen’ 🙂☹️
Later ook op andere terreinen dan de waarneming
DE DIEPTEPSYCHOLOGIE
= het gedrag werd niet gezocht in bewuste overwegingen, maar in diepere, onbewuste motieven
Sigmund Freud
Ontstaan uit de psychoanalyse (= therapie)
Drie lagen in de menselijke geest:
1. Bewust = hetgene dat nu op dit moment in je geest afspeelt
2. Onbewust = je kennis, dingen die opgeslagen zijn in je geheugen
- Stuurt jouw bijna helemaal
- Nadeel: je kan er niet helemaal aan, alleen via bv psycho-analyse
3. Onderbewust = als iemand vraagt wat je gisteren hebt gegeten en je moest even denken
Taboe = verlangens die ongepast zijn. Je zult deze wegduwen nr h onbewuste. Je doet dit ook met
traumatische ervaringen
Hyponose is gebaseerd op 2 principes:
1. Bewustzijnsvernauwing
- Heel h bewustzijn vd gehypnotiseerde is vernauwt nr alleen de
stem vd hypnotiseur
2. Suggestie
Gedachten = de geest
1.3.6 Amerika en de herontdekking van het innerlijke
3
, HET NEOBEHAVIORISME / (nieuw behaviorisme)
Clark Hull, Edward Tolman
Een stroming die wel behavioristische bleef, maar noodgedwongen een aantal wijzigingen moest
aanbrengen in de concrete uitwerking ervan
-> binnen het Behavioristische kamp een soort ‘afscheuring’ of gematigde strekkig: neobehaviorisme
S-O-R schema: S = Stimulus R = Reactie O = Organisme
- behoeften, verlangens, verwachtingen, eerdere ervaringen, geheugenprocessen,
aandachtsprocessen, denken, …
‘Black box’
Black box
= het ‘verborgen’ innerlijke vh individu, dat allerlei factoren bevat die e belangrijke invloed kunnen
hebben op h gedrag, maar waar we geen rechtstreekse inkijk in hebben
• Behaviorisme -> stimulus en reactie (uiterlijk waarneembaar gedrag)
• Neobehaviorisme -> naast stimulus en reactie ook kijken nr het organisme (verlangen,
behoeften) = innerlijk vh individu
DE HUMANISTISCHE PSYCHOLOGIE
Abraham Maslow, Carl Rogers
Reactie tegen vooral de 2 hoofdstromingen van dat moment, zijnde:
• Behaviorisme
- Mens onder controle van de omgeving (stimuli)
- Mens is weinig meer dan een laboratoriumrat
• Dieptepsychologie
- Mens onder controle van zijn onbewuste
- Mens stelt voornamelijk abnormaal, neurotisch gedrag
OPLOSSING
Mens en zijn mogelijkheden moeten centraal staan, ze moeten vrijheid hebben
= psychologie vd ‘derde weg’ : creativiteit, ontplooiing, verantwoordelijkheid, …
• Europa (licht) = structuralismE, gestaltpsychologie, dieptepsychologie
• Amerika (donker) = structuralisme, functionalisme, behaviorisme, neobehaviorisme ,
humanistische psychologie
1.3.7 Hedendaagse stromingen in de psychologie
DE COGNITIEVE PSYCHOLOGIE
De mens is een informatieverwerker, die zelf vorm en inhoud geven aan wat op hen afkomt
Waarneming is nt alleen gebaseerd op wat wij objectief registreren, maar ook op wat we verwachten
De mens is een informatieverwerker met een input & output (input = zintuig, output= gedrag) net als
een computer. De wijze waarop we informatie verwerken bepaald ons gedrag:
De wijze waarop wij info verwerken, bepaalt ons gedrag:
• Goede informatieverwerkingsstrategieën zorgen voor psychische gezondheid
• Psychische stoornissen zijn het gevolg van slechte informatieverwerkingsstrategieën
Veel baanbrekend onderzoek gedaan naar h denken, de fantasie, het geheugen, …
4
