Christiaan Winkelmeijer (Student geneeskunde, UvA Amsterdam)
Samenvatting OVV-3 2021-2022
Week 3
ZSA: Psychiatrische
Kennisclip delier
Delier is de meest voorkomende complicatie bij 65+ ers in het ziekenhuis naast
ziektespecifieke complicaties:
- 30% van de mensen die een niet chirurgische opname hebben krijgt een delier
- Afhankelijk van de ingreep is dit bij chirurgische patiënten 10-50%
- Op de IC is het 50-80%
De prevalentie van een delier in het verpleeghuis ligt tussen de 7-72%. In de algemene
bevolking is de prevalentie van een delier 0,4-1%.
De DSM V spreekt van een delier als:
- Bewustzijnsstoornis (verminderde helderheid en besef van omgeving) met
verminderde aandacht (moeite een gesprek te houden door afgeleid zijn of moeilijk
een taak uitvoeren)
- Verandering van cognitieve functies of een waarnemingsstoornis. Voorbeelden zijn:
o Aangetast geheugen
o Desoriëntatie in plaats tijd en persoon
o Taalstoornis
o Hallucinaties (waarnemingsstoornis)
- Symptomen ontstaan acuut, duren uren tot dagen en wisselen over de dag in ernst
- Een delier moet het gevolg zijn van een somatische oorzaak zoals:
o Alcohol onttrekking
o Ontsteking (bij ouderen vaak UWI)
o Operatie
o Medicatie gebruik of intoxicatie
Er zijn vroege symptomen te zien bij de patiënt (prodromen):
- Omkering dag- nachtritme
- Nachtmerries
- Voorbijgaande hallucinaties of wanen
- Moeilijkheden met aandacht te richten, helder denken of snel afgeleid zijn
- Rusteloosheid, angst, irritatie of apathie
- Emotionele labiliteit
- Desoriëntatie
,Christiaan Winkelmeijer (Student geneeskunde, UvA Amsterdam)
Er zijn een aantal subtypes van delieren:
- Hyperactief en onrustig
o Agitatie
o Motorische onrust
o Hallucinaties of wanen
o Komt vooral voor na het acuut stoppen met alcohol na chronisch gebruik
- Hypoactief en apatisch
o Lethargisch (toestand van geestelijke ongevoeligheid voor prikkels), apathie,
somnolentie (slaperigheid)
o Vooral bij ouderen
- Mengbeeld
Een delier komt vaker voor bij ouderen in het ziekenhuis. Hoe kwetsbaarder je bent hoe
groter de kans op een delier. Factoren die een oudere kwetsbaar maken zijn vaak eerder
aanwezig en staan los van de oorzaak van een delier. Deze predisponerende factoren zijn:
- Cognitieve stoornissen (m.n. dementie)
- Visus en gehoorstoornissen
- Stoornissen in ADL (niet zelf wassen, aankleden, boodschappen doen en koken)
- Co-morbiditeit
- Immobiliteit
- Gebruik alcohol of opiaten
- Polyfarmacie
- Het gebruik van psychoactieve medicatie
Bij ouderen zijn de meest voorkomende uitlokkende factoren:
- Uitdroging
- Electrolietstoornis
- Infecties
- Operatieve ingrepen
Bij een delier is er een verstoring van het normaal functioneren van de hersenen. De meest
gesteunde hypothesen noemen als oorzaak het ontregelen van het neurotransmitter
systeem of de werking van cytokines op het brein door een infectie.
De diagnose van delier wordt gesteld met de CAM (confusion assesment method) score lijst:
- 1) Is er acute mentale verandering
EN
Is er sprake van een fluctuerende symptomatologie
- 2) Is er sprake van een aandacht of concentratiestoornis?
- 3) Is er sprake van onlogisch of incoherent denken?
- 4) Is er sprake van bewustzijnsverandering?
Voor een positieve CAM score moeten 1 en 2 aanwezig zijn en moet of 3 of 4 met een ja
beantwoord zijn.
Een DOS (delirium observative score) kan worden bijgehouden bij iemand die de diagnose
delier heeft gekregen in het ziekenhuis om de fluctuatie te monitoren.
,Christiaan Winkelmeijer (Student geneeskunde, UvA Amsterdam)
De DD van delier zijn:
- Dementie
o De cognitieve veranderingen zijn gelijkwaardig
o Dementie is vaak chronischer (delier is acuut) en er is geen somatische
oorzaak
- Psychotische depressie/ psychose
o Psychotische wanen komen bij hyperactieve delier voor
- Manie/ hypomanie
- Depressie
Een delier wordt vaak niet goed opgemerkt.
Waarom wil je een delier goed diagnosticeren?
- Zorgt voor een onaangename situatie voor patiënt en familie
o Patiënten kunnen angstig of naar zijn na afloop bij terugdenken aan het delier
- Langere opname duur (1-5 dagen)
- Meer behoefte aan verpleegkundige zorg
- Hogere kans op complicaties en overlijden.
De gevolgen van een onbehandeld delier in de thuissituatie zijn:
- Verlies van zelfredzaamheid
- Meer kans op opname ZH of verpleeghuis
- Blijvend verlies van cognitieve functie
- Hoge mortaliteit
De behandeling van een delier is:
- Behandeling van de onderliggende oorzaak
o Dehydratie à vullen
o Infectie à AB
- Maak de patiënt bekend met de omgeving
o Klok of kalender zodat patiënt besef van tijd houdt
o Foto’s van familie om de patiënt bekende gezichten te laten zien of vragen of
ze langskomen
o Rustige kalme omgeving creëren (zet ECG uit ivm piepjes of maak de patiënt
niet wakker ’s nachts als het niet nodig is)
o Laat mensen hun bril of gehoorapparaat dragen
- Spreek de patiënt vriendelijk en duidelijk toe
- Verwijder lijnen als het kan zo snel mogelijk (lager risico infectie en meer
bewegingsvrijheid)
- Vermijd fixatie (als iemand onrustig wordt is kan fixatie het delier verergeren)
, Christiaan Winkelmeijer (Student geneeskunde, UvA Amsterdam)
Als het bovenstaande niet werkt kun je medicamenteuze behandeling proberen:
- 1e keus haloperidol (AP)
o Bij ouderen is de startdosering lager en de maximale dosering ook
o Er zijn bijwerkingen
o Bij ernstige onrust of verwardheid kan haldol het delier verergeren
o Ook kan haldol onderliggende ziekten maskeren
o Haldol geef je niet bij de ziekte van Parkinson of een Lewy body dementie
omdat het de beelden verergert
e
- 2 keus een ander AP (resperidon of olanzepine)
- Staak de medicatie die mogelijk een delier kan uitlokken als de indicatie is vervallen
Kennisclip dementie
Bij een normale levensverwachting ligt de kans om dement te worden op 20%. Nu zijn er
250000 mensen met dementie en dit zal stijgen door vergrijzing. In 2050 zullen dit er meer
dan 500.000 zijn.
Dementie is volgens de DSM V een uitgebreide neurocognitieve stoornis met de volgende
kenmerken:
- Er is een significante achteruitgang in een of meerdere domeinen:
o Sociaal cognitief
o Geheugen en leren
o Taal
§ Afasie (niet kunnen benoemen van dingen)
o Perceptie en motoriek
o Executieve functies
o Complexe aandacht
-
- Bron: kennisclip dementie
De diagnose stel je vast met een heteroanamnese en klinisch onderzoek. De symptomen
moeten een belemmering geven voor het dagelijks zelfstandig functioneren (ADL). Verder is
dementie progressief in de tijd.
Samenvatting OVV-3 2021-2022
Week 3
ZSA: Psychiatrische
Kennisclip delier
Delier is de meest voorkomende complicatie bij 65+ ers in het ziekenhuis naast
ziektespecifieke complicaties:
- 30% van de mensen die een niet chirurgische opname hebben krijgt een delier
- Afhankelijk van de ingreep is dit bij chirurgische patiënten 10-50%
- Op de IC is het 50-80%
De prevalentie van een delier in het verpleeghuis ligt tussen de 7-72%. In de algemene
bevolking is de prevalentie van een delier 0,4-1%.
De DSM V spreekt van een delier als:
- Bewustzijnsstoornis (verminderde helderheid en besef van omgeving) met
verminderde aandacht (moeite een gesprek te houden door afgeleid zijn of moeilijk
een taak uitvoeren)
- Verandering van cognitieve functies of een waarnemingsstoornis. Voorbeelden zijn:
o Aangetast geheugen
o Desoriëntatie in plaats tijd en persoon
o Taalstoornis
o Hallucinaties (waarnemingsstoornis)
- Symptomen ontstaan acuut, duren uren tot dagen en wisselen over de dag in ernst
- Een delier moet het gevolg zijn van een somatische oorzaak zoals:
o Alcohol onttrekking
o Ontsteking (bij ouderen vaak UWI)
o Operatie
o Medicatie gebruik of intoxicatie
Er zijn vroege symptomen te zien bij de patiënt (prodromen):
- Omkering dag- nachtritme
- Nachtmerries
- Voorbijgaande hallucinaties of wanen
- Moeilijkheden met aandacht te richten, helder denken of snel afgeleid zijn
- Rusteloosheid, angst, irritatie of apathie
- Emotionele labiliteit
- Desoriëntatie
,Christiaan Winkelmeijer (Student geneeskunde, UvA Amsterdam)
Er zijn een aantal subtypes van delieren:
- Hyperactief en onrustig
o Agitatie
o Motorische onrust
o Hallucinaties of wanen
o Komt vooral voor na het acuut stoppen met alcohol na chronisch gebruik
- Hypoactief en apatisch
o Lethargisch (toestand van geestelijke ongevoeligheid voor prikkels), apathie,
somnolentie (slaperigheid)
o Vooral bij ouderen
- Mengbeeld
Een delier komt vaker voor bij ouderen in het ziekenhuis. Hoe kwetsbaarder je bent hoe
groter de kans op een delier. Factoren die een oudere kwetsbaar maken zijn vaak eerder
aanwezig en staan los van de oorzaak van een delier. Deze predisponerende factoren zijn:
- Cognitieve stoornissen (m.n. dementie)
- Visus en gehoorstoornissen
- Stoornissen in ADL (niet zelf wassen, aankleden, boodschappen doen en koken)
- Co-morbiditeit
- Immobiliteit
- Gebruik alcohol of opiaten
- Polyfarmacie
- Het gebruik van psychoactieve medicatie
Bij ouderen zijn de meest voorkomende uitlokkende factoren:
- Uitdroging
- Electrolietstoornis
- Infecties
- Operatieve ingrepen
Bij een delier is er een verstoring van het normaal functioneren van de hersenen. De meest
gesteunde hypothesen noemen als oorzaak het ontregelen van het neurotransmitter
systeem of de werking van cytokines op het brein door een infectie.
De diagnose van delier wordt gesteld met de CAM (confusion assesment method) score lijst:
- 1) Is er acute mentale verandering
EN
Is er sprake van een fluctuerende symptomatologie
- 2) Is er sprake van een aandacht of concentratiestoornis?
- 3) Is er sprake van onlogisch of incoherent denken?
- 4) Is er sprake van bewustzijnsverandering?
Voor een positieve CAM score moeten 1 en 2 aanwezig zijn en moet of 3 of 4 met een ja
beantwoord zijn.
Een DOS (delirium observative score) kan worden bijgehouden bij iemand die de diagnose
delier heeft gekregen in het ziekenhuis om de fluctuatie te monitoren.
,Christiaan Winkelmeijer (Student geneeskunde, UvA Amsterdam)
De DD van delier zijn:
- Dementie
o De cognitieve veranderingen zijn gelijkwaardig
o Dementie is vaak chronischer (delier is acuut) en er is geen somatische
oorzaak
- Psychotische depressie/ psychose
o Psychotische wanen komen bij hyperactieve delier voor
- Manie/ hypomanie
- Depressie
Een delier wordt vaak niet goed opgemerkt.
Waarom wil je een delier goed diagnosticeren?
- Zorgt voor een onaangename situatie voor patiënt en familie
o Patiënten kunnen angstig of naar zijn na afloop bij terugdenken aan het delier
- Langere opname duur (1-5 dagen)
- Meer behoefte aan verpleegkundige zorg
- Hogere kans op complicaties en overlijden.
De gevolgen van een onbehandeld delier in de thuissituatie zijn:
- Verlies van zelfredzaamheid
- Meer kans op opname ZH of verpleeghuis
- Blijvend verlies van cognitieve functie
- Hoge mortaliteit
De behandeling van een delier is:
- Behandeling van de onderliggende oorzaak
o Dehydratie à vullen
o Infectie à AB
- Maak de patiënt bekend met de omgeving
o Klok of kalender zodat patiënt besef van tijd houdt
o Foto’s van familie om de patiënt bekende gezichten te laten zien of vragen of
ze langskomen
o Rustige kalme omgeving creëren (zet ECG uit ivm piepjes of maak de patiënt
niet wakker ’s nachts als het niet nodig is)
o Laat mensen hun bril of gehoorapparaat dragen
- Spreek de patiënt vriendelijk en duidelijk toe
- Verwijder lijnen als het kan zo snel mogelijk (lager risico infectie en meer
bewegingsvrijheid)
- Vermijd fixatie (als iemand onrustig wordt is kan fixatie het delier verergeren)
, Christiaan Winkelmeijer (Student geneeskunde, UvA Amsterdam)
Als het bovenstaande niet werkt kun je medicamenteuze behandeling proberen:
- 1e keus haloperidol (AP)
o Bij ouderen is de startdosering lager en de maximale dosering ook
o Er zijn bijwerkingen
o Bij ernstige onrust of verwardheid kan haldol het delier verergeren
o Ook kan haldol onderliggende ziekten maskeren
o Haldol geef je niet bij de ziekte van Parkinson of een Lewy body dementie
omdat het de beelden verergert
e
- 2 keus een ander AP (resperidon of olanzepine)
- Staak de medicatie die mogelijk een delier kan uitlokken als de indicatie is vervallen
Kennisclip dementie
Bij een normale levensverwachting ligt de kans om dement te worden op 20%. Nu zijn er
250000 mensen met dementie en dit zal stijgen door vergrijzing. In 2050 zullen dit er meer
dan 500.000 zijn.
Dementie is volgens de DSM V een uitgebreide neurocognitieve stoornis met de volgende
kenmerken:
- Er is een significante achteruitgang in een of meerdere domeinen:
o Sociaal cognitief
o Geheugen en leren
o Taal
§ Afasie (niet kunnen benoemen van dingen)
o Perceptie en motoriek
o Executieve functies
o Complexe aandacht
-
- Bron: kennisclip dementie
De diagnose stel je vast met een heteroanamnese en klinisch onderzoek. De symptomen
moeten een belemmering geven voor het dagelijks zelfstandig functioneren (ADL). Verder is
dementie progressief in de tijd.
