VAARDIG MET DATA
HOOFDSTUK 1 – WAT IS ONDERZOEK?
1.1 INLEIDING
• Wat is onderzoek?
= een doelbewust en methodisch zoeken naar nieuwe kennis in de vorm van antwoorden op vooraf
gestelde vragen volgens een vooraf opgesteld plan
→ 3 kenmerken
o Er is een duidelijk doel
o Gegevens worden systematisch verzameld
o Gegevens worden systematisch geïnterpreteerd
• Doel van onderzoek
= informatie verzamelen om een keuze te maken o.b.v. het resultaat van de zoektocht
- Vanuit een behoefte aan informatie
- Om complexe situaties beter te begrijpen
- Om de waarheid boven tafel te krijgen
• Een onderzoeker gaat te werk via een onderzoeksmethode
= de systematische en doelgerichte werkwijze om gegevens te verzamelen, te analyseren en te
Interpreteren
→ toepassing van één of meerdere technieken
= een activiteit om gegevens te verzamelen: test of simulatie, enquête, observatie, interview…
• Waarom verdiepen in onderzoek?
- Zelf praktijkgericht onderzoek doen en daardoor meer mogelijkheden ontsluiten om een probleem op te
lossen
- Jezelf een kritische gebruiker van informatie maken
-> om informatie beter te kunnen beoordelen op geloofwaardigheid en bruikbaarheid
1.2 TYPES VAN ONDERZOEK
1. Fundamenteel onderzoek
= onderzoek dat uitsluitend wordt uitgevoerd om kennis op te doen voor het ontwikkelen of uitbreiden
van wetenschappelijke theorieën
→ vooral op universiteiten
2. Praktijkgericht onderzoek
= onderzoek dat uitgevoerd wordt n.a.v. een specifiek probleem in de praktijk, dat resulteert in de
oplossing van het probleem of nieuwe kennis over het probleem
, Fundamenteel Praktijkgericht
- Resultaten zijn van toepassing op een groot - Resultaten zijn enkel toepasbaar bij een
aantal mensen en situaties specifieke groep in een bepaalde situatie
- Resultaten hebben betrekking op de - Resultaten zijn niet noodzakelijk gerelateerd
algemene theorie of een algemeen gebied aan een breder gebied van kennis
van kennis
- Resultaten moeten onmiddellijke en
- Resultaten hoeven iet onmiddellijk of zelfs duidelijke implicaties hebben voor de
duidelijke implicaties te hebben – niet praktijk – onmiddellijk bruikbaar
onmiddellijk toepasbaar (bv. Wiskunde)
• Een andere indeling – hoofddoelen van onderzoek in de zorg- en welzijnssector
Fundamenteel onderzoek Toegepast onderzoek Praktijkonderzoek
Doel Theorievorming en toetsing Toepassing van kennis om Begrijpen en verbeteren
van theorieën generieke problemen op te va de eigen praktijk
lossen
Kennis Kennis is generaliseerbaar Kennis is Kennis is
probleemgebonden probleemgebonden in
een specifieke context
Voorbeeld Een promotieonderzoek Een onderzoeksinstelling Een jongerenwerker doet
naar de vraag: “Wat is da doet onderzoek naar de onderzoek naar de wijze
invloed van wijze waarop waarop de eisjes die ze
vriendschapsrelaties op de buurtcoaches in een begeleidt zich laten
ontwikkeling van gemeente de beïnvloeden door de
delinquent gedrag bij vriendengroep van vriendengroep bij het
jongeren?” risicojongeren in kaart nemen van beslissingen
kunnen brengen
1.3 ONDERZOEKBENADERINGEN OF –PARADIGMA’S
1. Positivistische onderzoekbenadering
-> er is één bestaande werkelijkheid
-> algemene wetmatigheden
-> onderzoeksresultaten zijn makkelijker te veralgemenen (tijd- en context overschrijdend)
-> scheiding tussen oorzaak en effect
-> storende factoren / vertroebeling moeten geminimaliseerd worden
-> waardenvrij onderzoek
2. Constructivistische / interpretatieve onderzoekbenadering
-> er zijn meerdere geconstrueerde werkelijkheden
-> kennis wordt door ieder mens op een eigen wijze geconstrueerd
-> men gaat opzoek naar interpretaties van gebeurtenissen
-> onmogelijkheid tot veralgemening
-> waardegebonden onderzoek
, 3. Kritisch-emancipatorische onderzoekbenadering
-> kennis is niet waardenvrij en wordt bepaald door machtsrelaties
-> belang van ervaringskennis en –deskundigheid
-> bestaande structuren moeten in vraag gesteld worden
-> onderzoek moet bijdragen aan de emancipatie van groepen en menen (empowerment)
1.4 HET ONDERZOEKSPROCES
! DYNAMISCH
1.5 KWALITEIT IN ONDERZOEK
• Enkele criteria:
o Controleerbaarheid (=> geloofwaardigheid)
= de mate waarin beoordeeld kan worden wat er tijdens een onderzoek is gedaan, hoe iets is
uitgevoerd en welke gegevens dat heeft opgeleverd, zoals:
▪ Transparantie over de toegepaste onderzoeksmethode
▪ Melding van de beperkingen van het onderzoek
▪ Transcript va interviews en mogelijkheid om databank in te zien
, o Betrouwbaarheid
= de mate waarin het resultaat van een meting stabiel is bij herhaling, een andere onderzoeker, een
ander tijdstip, een ander meetinstrument en overige omstandigheden
! nauwkeurig meetinstrument + beïnvloeding van onderzoeker minimaliseren: moment van
de meting, context, onderzoekersbias (toon, kledij…)
! toevalsfouten vermijden door goede meetprocedures te hanteren
! remedie:
→ standaardisering van procedures
→ herhaling en ‘middelen’ van de resultaten
o Validiteit
= de mate waarin je meet wat je wilt meten
! systematische fouten vermijden = fouten die het meetinstrument continu in een bepaalde
richting beïnvloeden
! remedie:
→ goede meetinstrumenten ontwikkelen om abstract kenmerken te operationaliseren
→ herhaling lost hier iets op!
▪ Interne validiteit (causal validity)
= de mate waarin we erin slagen over oorzaken van verschijnselen ‘goede’
conclusies te trekken
= oorzaak-gevolg conclusies
-> foute causale redneringen vermijden
▪ Externe validiteit (generaliseerbaarheid)
= de mate waarin de onderzoeksresultaten ook gelden voor soortgelijke andere
groepen en verschijnselen
-> dilemma van de onderzoeker
o Objectiviteit (neutraal standpunt)
= het vermijden van (bewuste) vooroordelen en subjectieve keuzes tijdens het onderzoeksproces
o Ethisch verantwoord
= waarborgen dat de mensen die betrokken zijn bij het onderzoek of deelnemen aan het onderzoek
en/of waarop resultaten van toepassing zijn, op een correctie manier behandeld worden
! ethische codes
HOOFDSTUK 1 – WAT IS ONDERZOEK?
1.1 INLEIDING
• Wat is onderzoek?
= een doelbewust en methodisch zoeken naar nieuwe kennis in de vorm van antwoorden op vooraf
gestelde vragen volgens een vooraf opgesteld plan
→ 3 kenmerken
o Er is een duidelijk doel
o Gegevens worden systematisch verzameld
o Gegevens worden systematisch geïnterpreteerd
• Doel van onderzoek
= informatie verzamelen om een keuze te maken o.b.v. het resultaat van de zoektocht
- Vanuit een behoefte aan informatie
- Om complexe situaties beter te begrijpen
- Om de waarheid boven tafel te krijgen
• Een onderzoeker gaat te werk via een onderzoeksmethode
= de systematische en doelgerichte werkwijze om gegevens te verzamelen, te analyseren en te
Interpreteren
→ toepassing van één of meerdere technieken
= een activiteit om gegevens te verzamelen: test of simulatie, enquête, observatie, interview…
• Waarom verdiepen in onderzoek?
- Zelf praktijkgericht onderzoek doen en daardoor meer mogelijkheden ontsluiten om een probleem op te
lossen
- Jezelf een kritische gebruiker van informatie maken
-> om informatie beter te kunnen beoordelen op geloofwaardigheid en bruikbaarheid
1.2 TYPES VAN ONDERZOEK
1. Fundamenteel onderzoek
= onderzoek dat uitsluitend wordt uitgevoerd om kennis op te doen voor het ontwikkelen of uitbreiden
van wetenschappelijke theorieën
→ vooral op universiteiten
2. Praktijkgericht onderzoek
= onderzoek dat uitgevoerd wordt n.a.v. een specifiek probleem in de praktijk, dat resulteert in de
oplossing van het probleem of nieuwe kennis over het probleem
, Fundamenteel Praktijkgericht
- Resultaten zijn van toepassing op een groot - Resultaten zijn enkel toepasbaar bij een
aantal mensen en situaties specifieke groep in een bepaalde situatie
- Resultaten hebben betrekking op de - Resultaten zijn niet noodzakelijk gerelateerd
algemene theorie of een algemeen gebied aan een breder gebied van kennis
van kennis
- Resultaten moeten onmiddellijke en
- Resultaten hoeven iet onmiddellijk of zelfs duidelijke implicaties hebben voor de
duidelijke implicaties te hebben – niet praktijk – onmiddellijk bruikbaar
onmiddellijk toepasbaar (bv. Wiskunde)
• Een andere indeling – hoofddoelen van onderzoek in de zorg- en welzijnssector
Fundamenteel onderzoek Toegepast onderzoek Praktijkonderzoek
Doel Theorievorming en toetsing Toepassing van kennis om Begrijpen en verbeteren
van theorieën generieke problemen op te va de eigen praktijk
lossen
Kennis Kennis is generaliseerbaar Kennis is Kennis is
probleemgebonden probleemgebonden in
een specifieke context
Voorbeeld Een promotieonderzoek Een onderzoeksinstelling Een jongerenwerker doet
naar de vraag: “Wat is da doet onderzoek naar de onderzoek naar de wijze
invloed van wijze waarop waarop de eisjes die ze
vriendschapsrelaties op de buurtcoaches in een begeleidt zich laten
ontwikkeling van gemeente de beïnvloeden door de
delinquent gedrag bij vriendengroep van vriendengroep bij het
jongeren?” risicojongeren in kaart nemen van beslissingen
kunnen brengen
1.3 ONDERZOEKBENADERINGEN OF –PARADIGMA’S
1. Positivistische onderzoekbenadering
-> er is één bestaande werkelijkheid
-> algemene wetmatigheden
-> onderzoeksresultaten zijn makkelijker te veralgemenen (tijd- en context overschrijdend)
-> scheiding tussen oorzaak en effect
-> storende factoren / vertroebeling moeten geminimaliseerd worden
-> waardenvrij onderzoek
2. Constructivistische / interpretatieve onderzoekbenadering
-> er zijn meerdere geconstrueerde werkelijkheden
-> kennis wordt door ieder mens op een eigen wijze geconstrueerd
-> men gaat opzoek naar interpretaties van gebeurtenissen
-> onmogelijkheid tot veralgemening
-> waardegebonden onderzoek
, 3. Kritisch-emancipatorische onderzoekbenadering
-> kennis is niet waardenvrij en wordt bepaald door machtsrelaties
-> belang van ervaringskennis en –deskundigheid
-> bestaande structuren moeten in vraag gesteld worden
-> onderzoek moet bijdragen aan de emancipatie van groepen en menen (empowerment)
1.4 HET ONDERZOEKSPROCES
! DYNAMISCH
1.5 KWALITEIT IN ONDERZOEK
• Enkele criteria:
o Controleerbaarheid (=> geloofwaardigheid)
= de mate waarin beoordeeld kan worden wat er tijdens een onderzoek is gedaan, hoe iets is
uitgevoerd en welke gegevens dat heeft opgeleverd, zoals:
▪ Transparantie over de toegepaste onderzoeksmethode
▪ Melding van de beperkingen van het onderzoek
▪ Transcript va interviews en mogelijkheid om databank in te zien
, o Betrouwbaarheid
= de mate waarin het resultaat van een meting stabiel is bij herhaling, een andere onderzoeker, een
ander tijdstip, een ander meetinstrument en overige omstandigheden
! nauwkeurig meetinstrument + beïnvloeding van onderzoeker minimaliseren: moment van
de meting, context, onderzoekersbias (toon, kledij…)
! toevalsfouten vermijden door goede meetprocedures te hanteren
! remedie:
→ standaardisering van procedures
→ herhaling en ‘middelen’ van de resultaten
o Validiteit
= de mate waarin je meet wat je wilt meten
! systematische fouten vermijden = fouten die het meetinstrument continu in een bepaalde
richting beïnvloeden
! remedie:
→ goede meetinstrumenten ontwikkelen om abstract kenmerken te operationaliseren
→ herhaling lost hier iets op!
▪ Interne validiteit (causal validity)
= de mate waarin we erin slagen over oorzaken van verschijnselen ‘goede’
conclusies te trekken
= oorzaak-gevolg conclusies
-> foute causale redneringen vermijden
▪ Externe validiteit (generaliseerbaarheid)
= de mate waarin de onderzoeksresultaten ook gelden voor soortgelijke andere
groepen en verschijnselen
-> dilemma van de onderzoeker
o Objectiviteit (neutraal standpunt)
= het vermijden van (bewuste) vooroordelen en subjectieve keuzes tijdens het onderzoeksproces
o Ethisch verantwoord
= waarborgen dat de mensen die betrokken zijn bij het onderzoek of deelnemen aan het onderzoek
en/of waarop resultaten van toepassing zijn, op een correctie manier behandeld worden
! ethische codes
