GEZINSPEDAGOGIEK
College 1
HET GEZIN IN EVOLUTIONAIR PERSPECTIEF
Het fenotype en de rol van het gezin
Wie of wat bepaalt hoe een kind zich ontwikkelt?
• gedeelde omgeving? (meestal hebben we het over gezin)
• genen?
• unieke omgeving? (dingen die je als persoon meemaakt, bijvoorbeeld of je jongste of oudste kind bent)
Fenotype wordt gevormd door Gedragsgenetica → Probeert de
gedeelde omgeving (C) grootte van de invloeden van genen
genen (G) (“nature”) en omgeving (“nurture”) op
Unieke omgeving (E) het fenotype te schatten
Genen en omgeving kunnen elkaar versterken
• Assortative mating = als partners elkaar vinden, dan is dat vaak niet echt toeval (soort zoekt soort).
• Correlatie tussen genen en omgeving
• Kind kiest omgeving die bij hem past (houdt van muziek → vraagt viool)
• Omgeving kan uitkomst gen versterken (als kind viool pakt applaudisseert gezin)
• Genetische bagage kind roept reacties omgeving op
• Sociale interactie met genetisch verwante personen
• Interactie tussen genen en omgeving: GxO
• Samenspel van nature en nurture – genetisch bepaalde ontvankelijkheid bij blootstelling aan
omgevingsinvloeden
Nature en nurture: Differentiële ontvankelijkheid
De drie gebieden (G, C, E) beïnvloeden elkaar
• Ouders (C) invloed op keuze peers (E) (door bijvoorbeeld
keuze voor school)
• Differentiële ontvankelijkheid (G) invloed op effect ouders
(C)
• Monozygote tweeling (G) lokt eendere opvoeding uit (C) –
G lijkt groter bij MZ
Baby: “Hoe overleef ik…”
Evolutionaire kijk op gedrag
Soort (species): leren van verre familie (apen)
• Friendship & sign language (man praat met aap Nim door gebarentaal)
Max Planck onderzoek = vijf soorten apen worden tegelijkertijd onderzocht en vergeleken
• Verschil mens – aap? ontwikkeling
• Taal?
• Gedeelde doelen en intenties?
• Ladygina Kohts (liet zoon en aapje tegelijkertijd opgroeien)
,Apen: sociaal. Mensen: ultra-sociaal
• Mensen willen van nature samenwerken, helpen, geven (?)
• wel vaak om credit op te bouwen
• US study: spending money on OTHER people had a more positive impact on the happiness of subjects than
spending the same amount of money on themselves
• het lijkt erop dat mensen van binnen ultra sociaal zijn.
Grootste verschil= mensen zijn “the world’s experts at mind reading”
• Tomasello: “people participate with others in collaborative activities with shared goals and intentions”
• Apen
• Begrip van doelen en intenties anderen
• Begrijpen wat anderen zien, horen
• Geen begrip van false-beliefs (kunnen niet voorspellen wat iemand gaat doen die verkeerd
geïnformeerd is)
Sociale intelligentie Machiavellian intelligence zichtbaar in gedrag:
• Machiavellian intelligence hypothesis: gebruik maken van ➢ Iemand de schuld geven of vergeven
inside information (weten wat een ander weet) (als je zeker ➢ Liegen of waarheid vertellen
weet dat iemand niet heeft gezien dat jij het kapot hebt ➢ Bondjes sluiten
gemaakt, kan je erover liegen en weet je dat je er ➢ Beloftes maken of breken
waarschijnlijk mee weg komt) ➢ Regels maken of overtreden
➢ Iemand misleiden
Mensen zijn beter in mind-reading
• Waarom? Baby-mens andere zorg nodig dan baby-aap?
• Een aap hoeft haar kind niet neer te leggen – mensen vaak wel
Environment of Evolutionary Adaptedness (er waren allemaal omgevingsfactoren die ons gevormd hebben.)
• kind neerleggen
• Homo sapiens “gevormd” in Oost-Afrika in Pleistoceen (Pleistoceen 2,5 miljoen jaar
geleden tot 12.000 jaar geleden, Homo Sapiens 200.000 jaar oud)
• Gehechtheidsgedrag heeft overlevingswaarde
• Bowlby: nabijheid moeder (monotropie!) essentieel voor overleven
• Bowlbian stereotype = altijd beschikbare moeder (= niet realistisch)
• Maar: zorg door alloparents kan ook (moeder en anderen samen)
Infant survival: gehechtheid
• Bowlby: Infant survival depends on baby’s relationship with his mother
• Bowlby-Ainsworth: kind vertoont gehechtheidsgedrag om te overleven (laat mij niet achter)
• Huilen
• Nabijheid zoeken
• Vastklampen
• Hardy - Pleistocene: Infant survival depends on infant + mother + others
• Lorenz “Kindchenschema” → kinderen zien er express schattig uit
Baby’s hebben extra skills nodig
• Baby’s van (mens)apen gaan nauwelijks zonder fysiek contact met moeder
• Baby’s van jagers-verzamelaars wel – ontwikkeling van skills
• Kijken / staren
• Interpreteren
Evolutietheorie
• Kinderen groeien op afhankelijk van meerdere verzorgers
• Natuurlijke selectie van degenen die beter waren in het lezen van andermans mentale staat (wie helpt en wie
niet?)
• baby’s komen nu ter wereld en zijn gelijk klaar voor interactie
Baby’s brabbelen, volwassenen spreken “motherese” (parentese)
• Niet alleen moeders. Iedereen doet het automatisch
• How to speak parentese: https://www.youtube.com/watch?v=ZxmMfLBQOM8
• long vowel sounds
, • short consonants
• high pitched
• !Kung (stam jagers/verzamelaars → voeden samen hun kind op): andere caregivers spreken meer / vaker
motherese dan moeder zelf
Is “het gezin” er altijd al geweest?
The hunting hypothesis and the sex contract
• hunting hypothesis = we gaan ervanuit dat de mannen gingen jagen met zn allen. moeder bleef thuis. als ze
thuiskwamen hadden vrouwen al eten gemaakt.
• sex contract = vrouw hoort bij 1 man. man ging jagen en nam stuk vlees mee voor zijn vrouw.
Hunting hypothesis kan niet kloppen
• Mensen eten paar keer per dag
• Twee keer per maand groot beest is niet genoeg
• Dus: vrouwen verzamelen en vangen kleine beesten
• “The needs of children outstrip what most fathers are able or willing to provide.”
Het is voor ouders niet mogelijk in je eentje genoeg eten te vinden – alloparents nodig
• Jagers-verzamelaars
• !Kung: 25% van tijd vastgehouden door anderen
• Aka en Efe moeders delen zorg met anderen (ook voor melk)
• Schept emotionele band = verzekering
Terminologie Hrdy
• Cooperative breeding
• “A breeding system in which group members, other than the genetic parents, help one or both parents
rear their offspring.”
• groep eromheen helpt met opvoeden
• Alloparenting
• Individuen ander dan de daadwerkelijke ouders vervullen ook een ouderlijke rol
• Allomother, artikel Hrdy) → we wisten nooit zeker of een kind van de vader was. want vader is
eigenlijk zelfs een allomother (helpt de moeder)
Cooperative breeding bij mensen
• Oudere kinderen nog steeds afhankelijk van moeder bij nieuwe baby
• Dat is een grote belasting voor de moeder → hulp nodig van vader, grootouders, broers/zussen
• Voordelen cooperative breeding
• Voor dyade
• Voor de hele groep
Inclusive fitness
• we doen het meest voor kinderen die onze genen delen
• Hamilton’s rule
• “The cost of helping should be less than benefits to offspring calibrated in line with the alloparent’s
degree of relatedness to his or her charge.”
• rxB>C
• (relatedness, Benefits, Costs)
Kerngezin?
• Jagers-verzamelaars-gezin alleen niet voldoende voedsel
• Vader’s contributie belangrijk maar niet gegarandeerd dat hij terugkomt. (niet logisch dat moeder ging zitten
wachten)
Steun van vader geen garantie
• Wereldwijd 10-25% huishoudens zonder vader
• Nederland: 18% van kinderen woont bij alleenstaande moeder
• Sommige landen 40% (Botswana, Swaziland, Barbados, Grenada, Caribbean)
• Vader wel aanwezig? Contributie varieert
Vaders niet belangrijk?
• Vroeger belangrijk als beschermers
• Hoe het kind zich ontwikkelt hangt af van beschikbare alloparents
College 1
HET GEZIN IN EVOLUTIONAIR PERSPECTIEF
Het fenotype en de rol van het gezin
Wie of wat bepaalt hoe een kind zich ontwikkelt?
• gedeelde omgeving? (meestal hebben we het over gezin)
• genen?
• unieke omgeving? (dingen die je als persoon meemaakt, bijvoorbeeld of je jongste of oudste kind bent)
Fenotype wordt gevormd door Gedragsgenetica → Probeert de
gedeelde omgeving (C) grootte van de invloeden van genen
genen (G) (“nature”) en omgeving (“nurture”) op
Unieke omgeving (E) het fenotype te schatten
Genen en omgeving kunnen elkaar versterken
• Assortative mating = als partners elkaar vinden, dan is dat vaak niet echt toeval (soort zoekt soort).
• Correlatie tussen genen en omgeving
• Kind kiest omgeving die bij hem past (houdt van muziek → vraagt viool)
• Omgeving kan uitkomst gen versterken (als kind viool pakt applaudisseert gezin)
• Genetische bagage kind roept reacties omgeving op
• Sociale interactie met genetisch verwante personen
• Interactie tussen genen en omgeving: GxO
• Samenspel van nature en nurture – genetisch bepaalde ontvankelijkheid bij blootstelling aan
omgevingsinvloeden
Nature en nurture: Differentiële ontvankelijkheid
De drie gebieden (G, C, E) beïnvloeden elkaar
• Ouders (C) invloed op keuze peers (E) (door bijvoorbeeld
keuze voor school)
• Differentiële ontvankelijkheid (G) invloed op effect ouders
(C)
• Monozygote tweeling (G) lokt eendere opvoeding uit (C) –
G lijkt groter bij MZ
Baby: “Hoe overleef ik…”
Evolutionaire kijk op gedrag
Soort (species): leren van verre familie (apen)
• Friendship & sign language (man praat met aap Nim door gebarentaal)
Max Planck onderzoek = vijf soorten apen worden tegelijkertijd onderzocht en vergeleken
• Verschil mens – aap? ontwikkeling
• Taal?
• Gedeelde doelen en intenties?
• Ladygina Kohts (liet zoon en aapje tegelijkertijd opgroeien)
,Apen: sociaal. Mensen: ultra-sociaal
• Mensen willen van nature samenwerken, helpen, geven (?)
• wel vaak om credit op te bouwen
• US study: spending money on OTHER people had a more positive impact on the happiness of subjects than
spending the same amount of money on themselves
• het lijkt erop dat mensen van binnen ultra sociaal zijn.
Grootste verschil= mensen zijn “the world’s experts at mind reading”
• Tomasello: “people participate with others in collaborative activities with shared goals and intentions”
• Apen
• Begrip van doelen en intenties anderen
• Begrijpen wat anderen zien, horen
• Geen begrip van false-beliefs (kunnen niet voorspellen wat iemand gaat doen die verkeerd
geïnformeerd is)
Sociale intelligentie Machiavellian intelligence zichtbaar in gedrag:
• Machiavellian intelligence hypothesis: gebruik maken van ➢ Iemand de schuld geven of vergeven
inside information (weten wat een ander weet) (als je zeker ➢ Liegen of waarheid vertellen
weet dat iemand niet heeft gezien dat jij het kapot hebt ➢ Bondjes sluiten
gemaakt, kan je erover liegen en weet je dat je er ➢ Beloftes maken of breken
waarschijnlijk mee weg komt) ➢ Regels maken of overtreden
➢ Iemand misleiden
Mensen zijn beter in mind-reading
• Waarom? Baby-mens andere zorg nodig dan baby-aap?
• Een aap hoeft haar kind niet neer te leggen – mensen vaak wel
Environment of Evolutionary Adaptedness (er waren allemaal omgevingsfactoren die ons gevormd hebben.)
• kind neerleggen
• Homo sapiens “gevormd” in Oost-Afrika in Pleistoceen (Pleistoceen 2,5 miljoen jaar
geleden tot 12.000 jaar geleden, Homo Sapiens 200.000 jaar oud)
• Gehechtheidsgedrag heeft overlevingswaarde
• Bowlby: nabijheid moeder (monotropie!) essentieel voor overleven
• Bowlbian stereotype = altijd beschikbare moeder (= niet realistisch)
• Maar: zorg door alloparents kan ook (moeder en anderen samen)
Infant survival: gehechtheid
• Bowlby: Infant survival depends on baby’s relationship with his mother
• Bowlby-Ainsworth: kind vertoont gehechtheidsgedrag om te overleven (laat mij niet achter)
• Huilen
• Nabijheid zoeken
• Vastklampen
• Hardy - Pleistocene: Infant survival depends on infant + mother + others
• Lorenz “Kindchenschema” → kinderen zien er express schattig uit
Baby’s hebben extra skills nodig
• Baby’s van (mens)apen gaan nauwelijks zonder fysiek contact met moeder
• Baby’s van jagers-verzamelaars wel – ontwikkeling van skills
• Kijken / staren
• Interpreteren
Evolutietheorie
• Kinderen groeien op afhankelijk van meerdere verzorgers
• Natuurlijke selectie van degenen die beter waren in het lezen van andermans mentale staat (wie helpt en wie
niet?)
• baby’s komen nu ter wereld en zijn gelijk klaar voor interactie
Baby’s brabbelen, volwassenen spreken “motherese” (parentese)
• Niet alleen moeders. Iedereen doet het automatisch
• How to speak parentese: https://www.youtube.com/watch?v=ZxmMfLBQOM8
• long vowel sounds
, • short consonants
• high pitched
• !Kung (stam jagers/verzamelaars → voeden samen hun kind op): andere caregivers spreken meer / vaker
motherese dan moeder zelf
Is “het gezin” er altijd al geweest?
The hunting hypothesis and the sex contract
• hunting hypothesis = we gaan ervanuit dat de mannen gingen jagen met zn allen. moeder bleef thuis. als ze
thuiskwamen hadden vrouwen al eten gemaakt.
• sex contract = vrouw hoort bij 1 man. man ging jagen en nam stuk vlees mee voor zijn vrouw.
Hunting hypothesis kan niet kloppen
• Mensen eten paar keer per dag
• Twee keer per maand groot beest is niet genoeg
• Dus: vrouwen verzamelen en vangen kleine beesten
• “The needs of children outstrip what most fathers are able or willing to provide.”
Het is voor ouders niet mogelijk in je eentje genoeg eten te vinden – alloparents nodig
• Jagers-verzamelaars
• !Kung: 25% van tijd vastgehouden door anderen
• Aka en Efe moeders delen zorg met anderen (ook voor melk)
• Schept emotionele band = verzekering
Terminologie Hrdy
• Cooperative breeding
• “A breeding system in which group members, other than the genetic parents, help one or both parents
rear their offspring.”
• groep eromheen helpt met opvoeden
• Alloparenting
• Individuen ander dan de daadwerkelijke ouders vervullen ook een ouderlijke rol
• Allomother, artikel Hrdy) → we wisten nooit zeker of een kind van de vader was. want vader is
eigenlijk zelfs een allomother (helpt de moeder)
Cooperative breeding bij mensen
• Oudere kinderen nog steeds afhankelijk van moeder bij nieuwe baby
• Dat is een grote belasting voor de moeder → hulp nodig van vader, grootouders, broers/zussen
• Voordelen cooperative breeding
• Voor dyade
• Voor de hele groep
Inclusive fitness
• we doen het meest voor kinderen die onze genen delen
• Hamilton’s rule
• “The cost of helping should be less than benefits to offspring calibrated in line with the alloparent’s
degree of relatedness to his or her charge.”
• rxB>C
• (relatedness, Benefits, Costs)
Kerngezin?
• Jagers-verzamelaars-gezin alleen niet voldoende voedsel
• Vader’s contributie belangrijk maar niet gegarandeerd dat hij terugkomt. (niet logisch dat moeder ging zitten
wachten)
Steun van vader geen garantie
• Wereldwijd 10-25% huishoudens zonder vader
• Nederland: 18% van kinderen woont bij alleenstaande moeder
• Sommige landen 40% (Botswana, Swaziland, Barbados, Grenada, Caribbean)
• Vader wel aanwezig? Contributie varieert
Vaders niet belangrijk?
• Vroeger belangrijk als beschermers
• Hoe het kind zich ontwikkelt hangt af van beschikbare alloparents
