Psychopathologie
HOOFDSTUK 1: INTRODUCTIE
1.1 Inleiding wat is afwijkend gedrag
Terrein van:
psychopathologie: gaat over de leer van de ziektes van de geest
psychiatrie: geheel van die kennis en praktijk
klinische psychologie: deelgebied van de psychologie, klinisch verwijst naar de waarneembare
praktijk
klinische orthopedagogiek
Verschil psychiater en psycholoog: (mogen beide diagnoses stellen)
- psychiater is een arts, maar niet elk psychiater is een therapeut
- psychiater mag ook medicatie voorschrijven, psycholoog mag dit niet en is ook geen arts
Afwijkend gedrag
- symptoom = kenmerk dat past bij een psychische stoornis
- diagnostisch criterium = symptoom op bepaalde manier, gedurende een bepaalde tijd
bv. stemmen horen
1.2 Benoemen en definiëren van afwijkend gedrag
Criteria afwijkend gedrag: (6)
1. Uitzonderlijk 2. Sociaal afwijkend
krijgt vaak etiket ‘afwijkend’ of ‘abnormaal’ wordt bepaald door waarden en normen van
dingen zien/ horen die er niet zijn: in Westerse cultuur heersende cultuur
afwijkend alle samenlevingen hebben normen die bepalen welke
in andere culturen beschouwt men stemmen horen als vormen van gedrag acceptabel zijn in een bepaalde
niet uitzonderlijk context
rekening houden met culturele verschillen bij bepalen
of gedrag afwijkend is
ook rekening houden met generaties bv. vroeger was
homoseksualiteit iets ‘vreemds’, nu niet meer
3. Foutieve perceptie of interpretatie werkelijkheid 4. Aanzienlijk emotioneel lijden van de persoon
onze zintuigen zorgen normaal gezien voor een persoonlijk lijden als gevolg v problematische emoties
accurate mentale representatie van onze omgeving kan afwijkend zijn
als iemand iets ziet/hoort dat er niet is, zeggen we dat geen emoties bij bv. een depressie of angst zouden we
hij/zij hallucineert juist afwijkend vinden
wordt in onze cultuur opgevat als onderliggende hevige emoties vindt men niet afwijkend, tenzij deze
psychische stoornis lange tijd na de aanleiding nog steeds aanwezig zijn
→ gedrag is abnormaal
5. Ongepast of contraproductief gedrag 6. Gevaar
gedrag dat geen bevrediging, maar onprettige gedrag dat gevaarlijk is voor de
gevoelens oproept betrokkene zelf of anderen 1
gedrag dat ons ervan weerhoudt om on aan onze
omgeving aan te passen, kan ook als afwijkend
worden opgevat
, Psychopathologie
→ Gedrag is storend voor zichzelf of omgeving
Bij combinatie van abnormaal gedrag (eerste 3 criteria) en
gedrag dat storend is voor zichzelf of omgeving (laatste 3
criteria), spreken we van een psychische stoornis
Kritisch denken over psychiatrie en psychopathologie:
- er is geen objectieve meting om te weten of iemand een psych stoornis heeft, er is enkel een
klinische diagnostiek waarbij men oordeelt op basis van gedrag
- het is altijd deels subjectief
- diagnose heeft hierdoor sterke waardengeladenheid
Er is een verschil tussen:
gedrag labelen als afwijkend: indeling en classificatie
gedrag begrijpen en verklaren: vele modellen, waarom je een gedrag ontwikkelt hangen samen met
geloof, wereldbeeld, mensbeeld, cultuur
Culturele aspecten van afwijkend gedrag
Culturele aspecten
- concepten van gezondheid en ziekte kunnen in verschillende culturen een andere inhoud en
betekenis hebben
bv. onderscheid tussen bezetenheid of medische ziekte
- symptomen kunnen zich verschillend uiten
bv. angst voor job verlies bij Westerlingen vs angst voor onvruchtbaarheid bij Afrikaanse cultuur
- termen kunnen verschillend zijn
bv. termen voor depressie uitgebreid of onbestaand
Belang voor cultuursensitieve psychiatrie
Transculturele psychiatrie
- algemene kennis voor iedereen geldig
- kleine aanpassingen nodig bij andere culturen
Interculturele psychiatrie
- term veranderd vanuit veranderd beeld over onterecht dominantie Westers beeld
- transcultureel duidde aan dat westen dominant was, terwijl alle landen gelijkwaardig zijn
- cultural humility, bewust van neiging tot etnocentrisme
- bewust van vermengingen van culturen, vermijden van stereotypering
2
, Psychopathologie
Psychische stoornis diagnose in DSM 5
Psychische stoornis DSM 5 = een gezondheidstoestand die gekenmerkt wordt een overduidelijk
disfunctioneren van de cognities, emoties of het gedrag van het individu
Gevolg van: verstoring in psychische, biologische of ontwikkelingsprocessen
3 belangrijke zaken om te spreken over psychische stoornis (DSM 5):
1) er moet sprake zijn van afwijkend gedrag
2) het moet storend zijn voor zichzelf of de omgeving
3) afspraken in American Psychiatric Association
→ Pas sprake van een ziekte als fysieke oorzaak aantoonbaar is
Psychische stoornis is niet een gebruikelijke of cultureel aanvaarde reactie op een specifieke
gebeurtenis zoals het overlijden van een geliefd persoon. Ook is het geen cultureel afwijkend
gedrag en ook niet een weergave van een conflict tussen een individu en de maatschappij, tenzij het
afwijkend gedrag van het conflict voortkomt uit het disfunctioneren van een persoon
1.3 Historische visies op afwijkend gedrag
Klassieke oudheid Middeleeuwen:
Hippocrates stelde dat gezondheid van lichaam katholieke kerk vond dat afwijkend gedrag een
en geest wordt bepaald door evenwicht in teken was van
humores (=lichaamssappen) ⇒ verstoring van bezetenheid ⇒ zij werden door middel van
evenwicht zorgde voor afwijkend gedrag exorcisme / uitdrijvingen behandeld
heksenvervolging
Arabische psychiatrie: Rond 1600:
men streefde naar humane visie en krankzinnigengestichten werden gebouwd
behandeling van psychiatrische patiënten, ⇒ voor zowel bedelaars
mensgerichte benadering als geestelijk gestoorden ⇒
eerste psychiatrische ziekenhuis ter wereld levensomstandigheden waren erbarmelijk
Door Pussin en Pinel (1800): In 1950:
ontstond morele therapie ⇒ patiënten zouden patiënten konden in de gewone maatschappij
door menselijke aanpak en verblijf in een functioneren door nieuwe effectieve
ontspannen omgeving weer normaal communicatie, Freud, psychoanalyse en
functioneren gespreksbehandeling
In 1970: Begin 21ste eeuw:
antipsychiatrische beweging ging ervan uit dat idee dat opname het laatste alternatief is
psychische stoornissen niet bestonden en dat overheerst
behandelingen niet nodig waren
3
, Psychopathologie
Kritiek op de psychiatrie
Geen objectieve criteria voor bepalen van psychiatrische stoornis
- geen medische, lichamelijke vaststelling
- afgaan op gedrag en eigen perceptie gevoelens en gedachten
- moeilijk om weer van label af te komen
Gevolgen anti- psychiatrie :
- subsidiariteit
- meer ambulante en mobiele zorg
- vermaatschappelijking (lange traditie in Geel)
- patiëntenrechten
Evidence based medicine
= streven naar best beschikbare bewijs bij het maken van een keuze voor de behandeling van de patiënt
Kritieken EBM en EBP (evidence based medicine & practice)
1. geen bewijzen voor het effect hebben is niet een bewijs hebben voor het niet effectief zijn van een
aanpak
2. effectiviteit voor groepen zegt niet alles over effect voor individuele patiënt
1.4 Ethiek in onderzoek
Ethische principes geformuleerd om:
de waarheid van het individu te bevorderen
het menselijk welzijn te beschermen
de wetenschappelijke integriteit te waarborgen
Informed consent Vertrouwelijkheid
= proefpersonen moeten vrijheid hebben om ervoor = identiteit van de proefpersonen mag niet openbaar
te kiezen of ze al dan niet willen meedoen aan een gemaakt worden
onderzoek
- voldoende informatie
- risico’s en voordelen
EXTRA HOOFDSTUK: HET PSYCHIATRISCH WERKVELD
4
HOOFDSTUK 1: INTRODUCTIE
1.1 Inleiding wat is afwijkend gedrag
Terrein van:
psychopathologie: gaat over de leer van de ziektes van de geest
psychiatrie: geheel van die kennis en praktijk
klinische psychologie: deelgebied van de psychologie, klinisch verwijst naar de waarneembare
praktijk
klinische orthopedagogiek
Verschil psychiater en psycholoog: (mogen beide diagnoses stellen)
- psychiater is een arts, maar niet elk psychiater is een therapeut
- psychiater mag ook medicatie voorschrijven, psycholoog mag dit niet en is ook geen arts
Afwijkend gedrag
- symptoom = kenmerk dat past bij een psychische stoornis
- diagnostisch criterium = symptoom op bepaalde manier, gedurende een bepaalde tijd
bv. stemmen horen
1.2 Benoemen en definiëren van afwijkend gedrag
Criteria afwijkend gedrag: (6)
1. Uitzonderlijk 2. Sociaal afwijkend
krijgt vaak etiket ‘afwijkend’ of ‘abnormaal’ wordt bepaald door waarden en normen van
dingen zien/ horen die er niet zijn: in Westerse cultuur heersende cultuur
afwijkend alle samenlevingen hebben normen die bepalen welke
in andere culturen beschouwt men stemmen horen als vormen van gedrag acceptabel zijn in een bepaalde
niet uitzonderlijk context
rekening houden met culturele verschillen bij bepalen
of gedrag afwijkend is
ook rekening houden met generaties bv. vroeger was
homoseksualiteit iets ‘vreemds’, nu niet meer
3. Foutieve perceptie of interpretatie werkelijkheid 4. Aanzienlijk emotioneel lijden van de persoon
onze zintuigen zorgen normaal gezien voor een persoonlijk lijden als gevolg v problematische emoties
accurate mentale representatie van onze omgeving kan afwijkend zijn
als iemand iets ziet/hoort dat er niet is, zeggen we dat geen emoties bij bv. een depressie of angst zouden we
hij/zij hallucineert juist afwijkend vinden
wordt in onze cultuur opgevat als onderliggende hevige emoties vindt men niet afwijkend, tenzij deze
psychische stoornis lange tijd na de aanleiding nog steeds aanwezig zijn
→ gedrag is abnormaal
5. Ongepast of contraproductief gedrag 6. Gevaar
gedrag dat geen bevrediging, maar onprettige gedrag dat gevaarlijk is voor de
gevoelens oproept betrokkene zelf of anderen 1
gedrag dat ons ervan weerhoudt om on aan onze
omgeving aan te passen, kan ook als afwijkend
worden opgevat
, Psychopathologie
→ Gedrag is storend voor zichzelf of omgeving
Bij combinatie van abnormaal gedrag (eerste 3 criteria) en
gedrag dat storend is voor zichzelf of omgeving (laatste 3
criteria), spreken we van een psychische stoornis
Kritisch denken over psychiatrie en psychopathologie:
- er is geen objectieve meting om te weten of iemand een psych stoornis heeft, er is enkel een
klinische diagnostiek waarbij men oordeelt op basis van gedrag
- het is altijd deels subjectief
- diagnose heeft hierdoor sterke waardengeladenheid
Er is een verschil tussen:
gedrag labelen als afwijkend: indeling en classificatie
gedrag begrijpen en verklaren: vele modellen, waarom je een gedrag ontwikkelt hangen samen met
geloof, wereldbeeld, mensbeeld, cultuur
Culturele aspecten van afwijkend gedrag
Culturele aspecten
- concepten van gezondheid en ziekte kunnen in verschillende culturen een andere inhoud en
betekenis hebben
bv. onderscheid tussen bezetenheid of medische ziekte
- symptomen kunnen zich verschillend uiten
bv. angst voor job verlies bij Westerlingen vs angst voor onvruchtbaarheid bij Afrikaanse cultuur
- termen kunnen verschillend zijn
bv. termen voor depressie uitgebreid of onbestaand
Belang voor cultuursensitieve psychiatrie
Transculturele psychiatrie
- algemene kennis voor iedereen geldig
- kleine aanpassingen nodig bij andere culturen
Interculturele psychiatrie
- term veranderd vanuit veranderd beeld over onterecht dominantie Westers beeld
- transcultureel duidde aan dat westen dominant was, terwijl alle landen gelijkwaardig zijn
- cultural humility, bewust van neiging tot etnocentrisme
- bewust van vermengingen van culturen, vermijden van stereotypering
2
, Psychopathologie
Psychische stoornis diagnose in DSM 5
Psychische stoornis DSM 5 = een gezondheidstoestand die gekenmerkt wordt een overduidelijk
disfunctioneren van de cognities, emoties of het gedrag van het individu
Gevolg van: verstoring in psychische, biologische of ontwikkelingsprocessen
3 belangrijke zaken om te spreken over psychische stoornis (DSM 5):
1) er moet sprake zijn van afwijkend gedrag
2) het moet storend zijn voor zichzelf of de omgeving
3) afspraken in American Psychiatric Association
→ Pas sprake van een ziekte als fysieke oorzaak aantoonbaar is
Psychische stoornis is niet een gebruikelijke of cultureel aanvaarde reactie op een specifieke
gebeurtenis zoals het overlijden van een geliefd persoon. Ook is het geen cultureel afwijkend
gedrag en ook niet een weergave van een conflict tussen een individu en de maatschappij, tenzij het
afwijkend gedrag van het conflict voortkomt uit het disfunctioneren van een persoon
1.3 Historische visies op afwijkend gedrag
Klassieke oudheid Middeleeuwen:
Hippocrates stelde dat gezondheid van lichaam katholieke kerk vond dat afwijkend gedrag een
en geest wordt bepaald door evenwicht in teken was van
humores (=lichaamssappen) ⇒ verstoring van bezetenheid ⇒ zij werden door middel van
evenwicht zorgde voor afwijkend gedrag exorcisme / uitdrijvingen behandeld
heksenvervolging
Arabische psychiatrie: Rond 1600:
men streefde naar humane visie en krankzinnigengestichten werden gebouwd
behandeling van psychiatrische patiënten, ⇒ voor zowel bedelaars
mensgerichte benadering als geestelijk gestoorden ⇒
eerste psychiatrische ziekenhuis ter wereld levensomstandigheden waren erbarmelijk
Door Pussin en Pinel (1800): In 1950:
ontstond morele therapie ⇒ patiënten zouden patiënten konden in de gewone maatschappij
door menselijke aanpak en verblijf in een functioneren door nieuwe effectieve
ontspannen omgeving weer normaal communicatie, Freud, psychoanalyse en
functioneren gespreksbehandeling
In 1970: Begin 21ste eeuw:
antipsychiatrische beweging ging ervan uit dat idee dat opname het laatste alternatief is
psychische stoornissen niet bestonden en dat overheerst
behandelingen niet nodig waren
3
, Psychopathologie
Kritiek op de psychiatrie
Geen objectieve criteria voor bepalen van psychiatrische stoornis
- geen medische, lichamelijke vaststelling
- afgaan op gedrag en eigen perceptie gevoelens en gedachten
- moeilijk om weer van label af te komen
Gevolgen anti- psychiatrie :
- subsidiariteit
- meer ambulante en mobiele zorg
- vermaatschappelijking (lange traditie in Geel)
- patiëntenrechten
Evidence based medicine
= streven naar best beschikbare bewijs bij het maken van een keuze voor de behandeling van de patiënt
Kritieken EBM en EBP (evidence based medicine & practice)
1. geen bewijzen voor het effect hebben is niet een bewijs hebben voor het niet effectief zijn van een
aanpak
2. effectiviteit voor groepen zegt niet alles over effect voor individuele patiënt
1.4 Ethiek in onderzoek
Ethische principes geformuleerd om:
de waarheid van het individu te bevorderen
het menselijk welzijn te beschermen
de wetenschappelijke integriteit te waarborgen
Informed consent Vertrouwelijkheid
= proefpersonen moeten vrijheid hebben om ervoor = identiteit van de proefpersonen mag niet openbaar
te kiezen of ze al dan niet willen meedoen aan een gemaakt worden
onderzoek
- voldoende informatie
- risico’s en voordelen
EXTRA HOOFDSTUK: HET PSYCHIATRISCH WERKVELD
4
