Hoofdstuk 2: Wat is Sociologie?
Sociologie is de wetenschappelijke bestudering van:
• De interactie tussen personen en sociale eenheden
• De factoren die die interactie bepalen = Sociaal handelen
• De gevolgen op menselijk gedrag
Een kritische wetenschap zoals sociologie is op zoek naar waarheid, naar feiten en verbanden die
wetenschappelijk kunnen bewezen worden, daarbij geholpen door empirisch onderzoek.
2.1 Wat is een wetenschap?
Wetenschappelijk onderzoek moet systematisch gedaan worden en voldoet aan 4 kenmerken:
- Systematisch
- Objectief
- Controleerbaar
- Grootschalig & representatief
Naast het beschrijven en verzamelen van resultaten, wil sociologie ook een verklaring geven.
Deze verklaringen zijn voorlopig, want de samenleving verandert constant. Deze verklaringen
worden ingevuld met theorieën die bijna nooit bewezen kunnen worden.
2.2 Interactie (Sociaal handelen)
Menselijke gedragingen zijn bijna altijd sociaal van aard. Mensen beïnvloeden elkaar voortdurend.
Dit gebeurt zowel verbaal als non-verbaal, direct als indirect. Wanneer we een reactie anticiperen
spreken we ook van sociale interactie. (bv. een sms sturen en wachten op antwoord)
Interactie is dus elk gedrag dat gericht is op anderen of beïnvloed wordt door anderen. Interactie
leidt dus tot wederzijdse beïnvloeding van het doen of denken van betrokkenen. Sociale
interacties zijn grotendeels onvoorspelbaar, maar toch zijn er regelmaten. Er zijn gewoontes,
gedragsregels, … die ons intermenselijk verkeerd in goeie banen leiden.
, 2.3 Gedrag
Onder gedrag rekenen we alle cognitieve, affectieve en dynamische uitingen van een individu. De
maatschappelijke context beïnvloedt menselijk gedrag via interacties.
Bv: Kinderen uit grote gezinnen (= Maatschappelijke context) presteren slechter op school (=
gedrag) omdat ouders de aandacht onder hun kinderen moeten verdelen en hen minder
persoonlijke kunnen aanmoedigen (= interactie).
De maatschappelijke oorzaken en gevolgen van interactie worden op 3 niveaus onderverdeeld:
• Macroniveau
Hier kijken we naar de samenleving als geheel. De groepen worden op grote schaal
ingedeeld zoals geslacht, leeftijd, beroep, de culturele sector, … Het kan gaan over sociale
groepen of sectoren.
• Mesoniveau
Hier wordt er al naar concretere groepen gekeken zoals een specifiek bedrijf, een bepaalde
hogeschool, …
• Microniveau
Hier zijn de groepen zeer klein. We bekijken bijvoorbeeld een klas, een vriendengroep, …
2.4 Factoren die de interactie bepalen
Er zijn verschillende vormen van menselijke interactie:
• Sociale ruil
Aan deze vorm is de sociale ruiltheorie verbonden. Deze zegt dat mensen enkel langdurige
relaties aangaan als ze er zelf materieel of immaterieel voordeel uit kunnen halen. Als beide
partijen voordeel halen uit de relatie gaat de interactie door. Wanneer een partij iets
negatief ondervind, wordt de interactie vaak stopgezet.
• Economische ruil
Deze vertrekt ook vanuit de sociale ruil, maar de aard van de tegenprestatie en de termijn
worden op voorhand bepaald. Deze interactie is hierdoor makkelijker te beëindigen.
• Samenwerking
Hier hebben beide partijen een gemeenschappelijk doel in plaats van een individueel doel.
Ouders zijn hier een goed voorbeeld van. Ze staan samen in voor de opvoeding.
• Con icten
Hierbij zijn twee partijen niet akkoord over hoe een interactie verloopt. Mensen willen vaak
schaarse middelen, wanneer ze niet akkoord zijn over het toe-eigenen van deze middelen
ontstaat er conflict. Dit kan zowel materieel als immaterieel zijn.
fl
, • Conformiteit
Dit is het aanpassen aan het sociale leven. Betrokkenen proberen te voldoen aan de
verwachtingen van anderen. Een sollicitant probeert bijvoorbeeld te voldoen aan de
verwachtingen van de werkgever. Ons gedrag wordt voorspelbaarder. We hebben hierdoor
extra energie voor de inhoud van de interactie.
Mensen kunnen ook onbedoeld invloed hebben op elkaar. Er kunnen groepsnormen
ontstaan. Wanneer we afwijkend of deviant gedrag vertonen houden we ons niet aan die
groepsnormen. Dit is het tegengestelde van conform gedrag.
• Machtsuitoefening
Hierbij is er een machtigere interactiepartner die de andere beïnvloedt. Tijdens een periode
van veel werkloosheid heeft een werkgever macht over een werknemer. Vroeger was dit ook
van toepassing op de man-vrouwverhouding. Vrouwen waren vroeger financieel afhankelijk
van de man, waardoor ze zich ook onderdanig moesten opstellen.
Artikel Cursus:Tijdens de coronacrisis verslechterde de positie van de vrouw op de arbeidsmarkt.
2.5 Contextuele factoren
Contextuele factoren zijn kenmerken van de maatschappij, omgeving of groepering waarin onze
interacties plaatsvinden. Er zijn vijf belangrijke factoren:
• Demogra sche factoren
Dit zijn de meetbare eigenschappen van een bevolking of bevolkingsgroep en de
samenstelling daarvan. De geschiedenis van de mens is pas een zeer recente ontwikkeling.
In het Westen zien we dat er een vergrijzing plaatsvindt. Hierdoor zullen er veel
arbeidsmigranten komen. In landen waar er sociale ongelijkheid is, ligt de bevolkingsgroei
zeer hoog en zijn er veel meer jongere mensen. De jongeren uit die landen zullen ook
migreren. Dat is een probleem, want in België hebben we geen asiel- of migratiebeleid!
Gunnar Heihson heeft het over de Youth Bulge theory. Deze gaat ervan uit dat de derde en
vierde zoon in een gezin migreert. De eerstgeborene erft meestal, de tweede wordt een
priester als die intellectueel is. Volgende kinderen moeten migreren om werk te vinden.
We moeten onthouden dat demografie de moeder is van alle politiek. Een voorbeeld
hiervan zijn de conflicten in Israël. Hier wordt elke maand erg veel aandacht besteed aan het
tellen van Palestijnen en Joden. Ze willen namelijk weten wie in de meerderheid is. Ook in
andere delen van de wereld is dit zo. Neem de hispanics en caucasian mensen maar in
Amerika.
• Ecologische Factoren
Hieronder valt topografie, het klimaat of het milieu waarbinnen het maatschappelijk leven
zich afspeelt. Zo overleven boeren in Zuid-Afrika op geiten in plaats van rund. Deze zijn veel
beter voor het klimaat. Ook de Siësta in Spanje is hier een goed voorbeeld van. Omdat het
klimaat anders is, leven en eten de mensen ook anders.
fi
, • Materiële en technologische factoren
Hieronder vallen grondstoffen, technologie en de infrastructuur van een maatschappij.
Huisvestigingsnormen, transport en communicatie vallen hier ook onder.
Technologie roept heel wat ethische dilemma’s op. Zo moeten we ons afvragen of het
gebruik van drones in een oorlog wel veilig is. Is het verantwoord om DNA genetisch te
manipuleren? …
• Economische Factoren
Hier hebben we het over factoren die in verband staan met de productie, distributie en
consumptie van goederen. In een land bestaat er een BNP (Bruto Nationaal Product). Deze
geeft de globale waarde van een product aan.
Een directe invloed van deze factor is de werkloosheid die stijgt door bedrijven die
producten laten maken in lageloonlanden. Er is minder werk bij ons, waardoor studenten
langer studeren voor een betere positie op de arbeidsmarkt.
• Sociologische factoren
Dit zijn factoren die zelf het resultaat zijn van interactie tussen personen of sociale
eenheden. Ze zullen uiteindelijk ook interactiepatronen beïnvloeden. Een groep studenten
in een klas is een goed voorbeeld. Ze vormen na een tijdje een groep met
gemeenschappelijke ideeën en normen. In een groep ontstaan dan twee factoren:
- Structuur
Dit verwijst naar de opbouw van een samenleving. Hieronder vallen de diverse
groeperingen van de maatschappij en de posities van de individuen daarin. Ook
hiërarchie en sociale ongelijkheid rekenen we hierbij.
- Cultuur
Dit gaat over wat mensen typeert. Het gaat over gemeenschappelijke kennis,
waarden, normen en verwachtingen.
Deze vijf contextuele factoren beïnvloeden elkaar constant. Ze beïnvloeden het menselijk gedrag.
We kunnen dus zeggen dat sociale relaties onze levensloop bepalen.
Sociologie bekijkt in tegenstelling tot de psychologie naar de mens als een product van een
grotere sociale context in plaats van een individu. Ze zoeken een verklaring voor menselijk gedrag
in de samenleving. Individuele problemen zijn zelden strikt persoonlijk. Ze hebben een sociale en
maatschappelijke dimensie.
Onze samenleving is bijvoorbeeld het product van een hele historische ontwikkeling waar jaren
aan vooraf gingen. Ook het feit dat er meer studenten zijn komt door een economische
verandering.
Sociologie is de wetenschappelijke bestudering van:
• De interactie tussen personen en sociale eenheden
• De factoren die die interactie bepalen = Sociaal handelen
• De gevolgen op menselijk gedrag
Een kritische wetenschap zoals sociologie is op zoek naar waarheid, naar feiten en verbanden die
wetenschappelijk kunnen bewezen worden, daarbij geholpen door empirisch onderzoek.
2.1 Wat is een wetenschap?
Wetenschappelijk onderzoek moet systematisch gedaan worden en voldoet aan 4 kenmerken:
- Systematisch
- Objectief
- Controleerbaar
- Grootschalig & representatief
Naast het beschrijven en verzamelen van resultaten, wil sociologie ook een verklaring geven.
Deze verklaringen zijn voorlopig, want de samenleving verandert constant. Deze verklaringen
worden ingevuld met theorieën die bijna nooit bewezen kunnen worden.
2.2 Interactie (Sociaal handelen)
Menselijke gedragingen zijn bijna altijd sociaal van aard. Mensen beïnvloeden elkaar voortdurend.
Dit gebeurt zowel verbaal als non-verbaal, direct als indirect. Wanneer we een reactie anticiperen
spreken we ook van sociale interactie. (bv. een sms sturen en wachten op antwoord)
Interactie is dus elk gedrag dat gericht is op anderen of beïnvloed wordt door anderen. Interactie
leidt dus tot wederzijdse beïnvloeding van het doen of denken van betrokkenen. Sociale
interacties zijn grotendeels onvoorspelbaar, maar toch zijn er regelmaten. Er zijn gewoontes,
gedragsregels, … die ons intermenselijk verkeerd in goeie banen leiden.
, 2.3 Gedrag
Onder gedrag rekenen we alle cognitieve, affectieve en dynamische uitingen van een individu. De
maatschappelijke context beïnvloedt menselijk gedrag via interacties.
Bv: Kinderen uit grote gezinnen (= Maatschappelijke context) presteren slechter op school (=
gedrag) omdat ouders de aandacht onder hun kinderen moeten verdelen en hen minder
persoonlijke kunnen aanmoedigen (= interactie).
De maatschappelijke oorzaken en gevolgen van interactie worden op 3 niveaus onderverdeeld:
• Macroniveau
Hier kijken we naar de samenleving als geheel. De groepen worden op grote schaal
ingedeeld zoals geslacht, leeftijd, beroep, de culturele sector, … Het kan gaan over sociale
groepen of sectoren.
• Mesoniveau
Hier wordt er al naar concretere groepen gekeken zoals een specifiek bedrijf, een bepaalde
hogeschool, …
• Microniveau
Hier zijn de groepen zeer klein. We bekijken bijvoorbeeld een klas, een vriendengroep, …
2.4 Factoren die de interactie bepalen
Er zijn verschillende vormen van menselijke interactie:
• Sociale ruil
Aan deze vorm is de sociale ruiltheorie verbonden. Deze zegt dat mensen enkel langdurige
relaties aangaan als ze er zelf materieel of immaterieel voordeel uit kunnen halen. Als beide
partijen voordeel halen uit de relatie gaat de interactie door. Wanneer een partij iets
negatief ondervind, wordt de interactie vaak stopgezet.
• Economische ruil
Deze vertrekt ook vanuit de sociale ruil, maar de aard van de tegenprestatie en de termijn
worden op voorhand bepaald. Deze interactie is hierdoor makkelijker te beëindigen.
• Samenwerking
Hier hebben beide partijen een gemeenschappelijk doel in plaats van een individueel doel.
Ouders zijn hier een goed voorbeeld van. Ze staan samen in voor de opvoeding.
• Con icten
Hierbij zijn twee partijen niet akkoord over hoe een interactie verloopt. Mensen willen vaak
schaarse middelen, wanneer ze niet akkoord zijn over het toe-eigenen van deze middelen
ontstaat er conflict. Dit kan zowel materieel als immaterieel zijn.
fl
, • Conformiteit
Dit is het aanpassen aan het sociale leven. Betrokkenen proberen te voldoen aan de
verwachtingen van anderen. Een sollicitant probeert bijvoorbeeld te voldoen aan de
verwachtingen van de werkgever. Ons gedrag wordt voorspelbaarder. We hebben hierdoor
extra energie voor de inhoud van de interactie.
Mensen kunnen ook onbedoeld invloed hebben op elkaar. Er kunnen groepsnormen
ontstaan. Wanneer we afwijkend of deviant gedrag vertonen houden we ons niet aan die
groepsnormen. Dit is het tegengestelde van conform gedrag.
• Machtsuitoefening
Hierbij is er een machtigere interactiepartner die de andere beïnvloedt. Tijdens een periode
van veel werkloosheid heeft een werkgever macht over een werknemer. Vroeger was dit ook
van toepassing op de man-vrouwverhouding. Vrouwen waren vroeger financieel afhankelijk
van de man, waardoor ze zich ook onderdanig moesten opstellen.
Artikel Cursus:Tijdens de coronacrisis verslechterde de positie van de vrouw op de arbeidsmarkt.
2.5 Contextuele factoren
Contextuele factoren zijn kenmerken van de maatschappij, omgeving of groepering waarin onze
interacties plaatsvinden. Er zijn vijf belangrijke factoren:
• Demogra sche factoren
Dit zijn de meetbare eigenschappen van een bevolking of bevolkingsgroep en de
samenstelling daarvan. De geschiedenis van de mens is pas een zeer recente ontwikkeling.
In het Westen zien we dat er een vergrijzing plaatsvindt. Hierdoor zullen er veel
arbeidsmigranten komen. In landen waar er sociale ongelijkheid is, ligt de bevolkingsgroei
zeer hoog en zijn er veel meer jongere mensen. De jongeren uit die landen zullen ook
migreren. Dat is een probleem, want in België hebben we geen asiel- of migratiebeleid!
Gunnar Heihson heeft het over de Youth Bulge theory. Deze gaat ervan uit dat de derde en
vierde zoon in een gezin migreert. De eerstgeborene erft meestal, de tweede wordt een
priester als die intellectueel is. Volgende kinderen moeten migreren om werk te vinden.
We moeten onthouden dat demografie de moeder is van alle politiek. Een voorbeeld
hiervan zijn de conflicten in Israël. Hier wordt elke maand erg veel aandacht besteed aan het
tellen van Palestijnen en Joden. Ze willen namelijk weten wie in de meerderheid is. Ook in
andere delen van de wereld is dit zo. Neem de hispanics en caucasian mensen maar in
Amerika.
• Ecologische Factoren
Hieronder valt topografie, het klimaat of het milieu waarbinnen het maatschappelijk leven
zich afspeelt. Zo overleven boeren in Zuid-Afrika op geiten in plaats van rund. Deze zijn veel
beter voor het klimaat. Ook de Siësta in Spanje is hier een goed voorbeeld van. Omdat het
klimaat anders is, leven en eten de mensen ook anders.
fi
, • Materiële en technologische factoren
Hieronder vallen grondstoffen, technologie en de infrastructuur van een maatschappij.
Huisvestigingsnormen, transport en communicatie vallen hier ook onder.
Technologie roept heel wat ethische dilemma’s op. Zo moeten we ons afvragen of het
gebruik van drones in een oorlog wel veilig is. Is het verantwoord om DNA genetisch te
manipuleren? …
• Economische Factoren
Hier hebben we het over factoren die in verband staan met de productie, distributie en
consumptie van goederen. In een land bestaat er een BNP (Bruto Nationaal Product). Deze
geeft de globale waarde van een product aan.
Een directe invloed van deze factor is de werkloosheid die stijgt door bedrijven die
producten laten maken in lageloonlanden. Er is minder werk bij ons, waardoor studenten
langer studeren voor een betere positie op de arbeidsmarkt.
• Sociologische factoren
Dit zijn factoren die zelf het resultaat zijn van interactie tussen personen of sociale
eenheden. Ze zullen uiteindelijk ook interactiepatronen beïnvloeden. Een groep studenten
in een klas is een goed voorbeeld. Ze vormen na een tijdje een groep met
gemeenschappelijke ideeën en normen. In een groep ontstaan dan twee factoren:
- Structuur
Dit verwijst naar de opbouw van een samenleving. Hieronder vallen de diverse
groeperingen van de maatschappij en de posities van de individuen daarin. Ook
hiërarchie en sociale ongelijkheid rekenen we hierbij.
- Cultuur
Dit gaat over wat mensen typeert. Het gaat over gemeenschappelijke kennis,
waarden, normen en verwachtingen.
Deze vijf contextuele factoren beïnvloeden elkaar constant. Ze beïnvloeden het menselijk gedrag.
We kunnen dus zeggen dat sociale relaties onze levensloop bepalen.
Sociologie bekijkt in tegenstelling tot de psychologie naar de mens als een product van een
grotere sociale context in plaats van een individu. Ze zoeken een verklaring voor menselijk gedrag
in de samenleving. Individuele problemen zijn zelden strikt persoonlijk. Ze hebben een sociale en
maatschappelijke dimensie.
Onze samenleving is bijvoorbeeld het product van een hele historische ontwikkeling waar jaren
aan vooraf gingen. Ook het feit dat er meer studenten zijn komt door een economische
verandering.
