Samenvatting BASISBEGRIPPEN VAN RECHT - DEEL IV - Piet Taelman

BASISBEGRIPPEN – DEEL IV: KENNISMAKING MET BURGERLIJK PROCESRECHT


HOOFDSTUK 1: INLEIDING

Inbreuk subjectief recht  verbod van eigenrichting = verbod om het recht in eigen handen te
nemen of om zelf voor rechter te spelen

Oplossing  beroep doen op de openbare macht
 Beroep op de overheidsrechter:
o Overheid moet ervoor instaan dat wie rechtsbescherming zoekt daadwerkelijk toegang
heeft tot een rechter
o Rechter beslecht in zijn uitspraak, a.d.h.v. rechtsregels, op bindende wijze rechtsgeschillen
tussen partijen
 Rechtsgeschillen = geschillen die rijzen ingevolge de omstreden toepassing van het
recht
 Procespartijen = rechtssubjecten tussen wie een geding hangende is

o Organieke betekenis rechterlijke macht
 = de gewone hoven en rechtbanken (Art. 40 Gw.)
 = judiciële of justitiële rechters
 3 staatsmachten die uitgaan van de Natie (Art. 33 Gw.): scheiding der machten:
 interactie:
 Vonnissen en arresten worden in naam van de Koning ten uitvoer
gebracht (Art. 40 Gw)
 Koning benoemt de rechters en magistraten (Art. 151 Gw.)
 Wetgevende macht: recht van onderzoek (Art. 56 Gw.)


o Functionele betekenis rechterlijke macht
 = de essentie van de opdracht van de rechter
 Beslechten van geschillen, recht spreken
 Rechtsprekende functie door:
 Grondwettelijk Hof (Art. 142 Gw.)
o Oorspronkelijk Arbitragehof

o Initiële bevoegdheid: grenzen afbakenen van de wetgevende
bevoegdheid
o Huidige bevoegdheid: wetskrachtige akten toetsen aan een
beperkt aantal bepalingen uit de Gw.

o Manieren tot toetsing:
 Beroep tot vernietiging
 Door elke overheid of elke persoon wiens belang in
het geding komt
 Schorsing

 Prejudiële vraag
 Door rechtscolleges
 Verplicht om voor te leggen aan GwH
 In afwachting zaak opschorten
 Arrest van het hof is bindend t.a.v. alle
gelijksoortige zaken
o Administratieve rechtscolleges

,BASISBEGRIPPEN – DEEL IV: KENNISMAKING MET BURGERLIJK PROCESRECHT

 Behoren organiek tot uitvoerende macht
 Art. 145-146, 161 Gw.
 Taak: ze hebben toegewezen bevoegdheden bij wet
gekregen voor het beslechten van specifieke geschillen die
betrekking hebben op bestuurshandelingen gesteld door
bepaalde administratieve overheden

 Bv. Raad voor Vreemdelingenbetwistingen, Raad voor
verkiezingsbetwistingen, …
 Oud voorbeeld: tuchtrechtscolleges: ingericht om
tuchtrecht te handhaven
 Tuchtrecht stelt de gedragsregels vast die binnen
een bepaalde groep van beroepsgenoten moeten
worden gerespecteerd, m.o.o. interne cohesie en
goede werking van die groep.

 Raad van State:
 Administratief rechtscollege dat een meer
algemene onbepaalde bevoegdheid toegekend
kreeg tot nietigverklaring van bestuurshandelingen
of om ze te schorsen
 Bestuurshandelingen = door adiministratieve
overheden gestelde handelingen die het bijzonder
kenmerk vertonen dat ze eenzijdig verbinden en
onmiddellijk uitvoerbaar zijn

 Internationalisering, globalisering, europeanisering
 Gevolgen:
o Meerlagigheid van het Belgisch
rechtssysteem
o Invloed van internationale rechtscolleges
op het Belgische recht
 Belangrijk:
o EHRM
o Hof van Justitie
o Benelux-gerechtshof

 Gewone hoven en rechtbanken
 Administratieve rechtbanken

 Alternatieve oplossingen  voorkeur!: rechtszoekende krijgt medezeggenschap bij de oplossing
van zijn conflict
o ADR: alternative dispute resolution
o MARC: modes alternatifs de resolution/ règlement des conflits
o Vormen:
 Bemiddeling
 Arbitrage
 Dading
 Partijbeslissing
 Bindende derdenbeslissing
 Kwijtschelding

,BASISBEGRIPPEN – DEEL IV: KENNISMAKING MET BURGERLIJK PROCESRECHT

 Minnelijke schikking

o Deel VII Ger. W.: bemiddeling
  bemiddeling kwam op gelijke voet te staan met geschillenbeslechting door de
overheidsrechter of via arbitrage
 Bemiddeling = een proces van vrijwillig overleg tussen conflicterende partijen dat
wordt geleid door een onafhankelijke derde die de communicatie vergemakkelijkt
en poogt de partijen ertoe te brengen zelf tot een oplossing te komen (die billijk is
voor beiden)

o Deel VI Ger. W.: arbitrage
= de mogelijkheid om vermogensrechtelijke en niet-vermogensrechtelijke geschillen,
buiten
de overheidsrechter om, te laten beslechten door één of meer private rechters die
arbiters
worden genoemd

 arbitrale uitspraken zijn bindend
 indien ze niet worden nageleefd kan men bij de overheidsrechter een
uitvoerbaarverklaring bekomen om zo tot gedwongen tenuitvoerlegging te komen

 arbitrale procedureregels worden door de partijen zelf vastgelegd (= ad hoc
arbitrage), deze kunnen er echter ook voor kiezen de regels van een arbitrage-instituut
te gebruiken (=institutionele arbitrage)

 2013: hervorming arbitragewetgeving
- Afstemming op de UNCITRAL-modelwet
- Doelstelling: België op de (internationale) kaart zetten als een aantrekkelijk en
modern arbitrageforum
 Typische arbitragegeschillen:
- Handelsrecht
- Consumentengeschillen

o Kwijtschelding = schuldeiser scheldt alle schulden van de schuldenaar kwijt

o Dading = contract waarbij partijen een betwisting beëindigen of voorkomen door
wederzijdse toegevingen

o Partijbeslissing = vaststellingsovereenkomst waarbij slechts 1 van de partijen de onderlinge
rechtsverhouding tussen de partijen regelt
 rechter krijgt marginaal toetsingsrecht

o Bindende derdenbeslissing = een buitenwettelijke, geheel door de praktijk vorm gegeven,
zelfstandige rechtsfiguur die het mogelijk maakt dat 1 of meerdere derden beslissingen
nemen die de partijen binden
 rechtsgrond = art. 1134 BW
 rechter krijgt marginaal toetsingsrecht

, BASISBEGRIPPEN – DEEL IV: KENNISMAKING MET BURGERLIJK PROCESRECHT

o Minnelijke schikking = voorafgaand of tijdens de loop van een geding kan een einde
worden gemaakt aan het geschil door het optreden van een rechter die de partijen helpt bij
het zoeken naar een redelijke en voor hen aanvaardbare oplossing van hun geschil zonder
dat die rechter de macht heeft om een beslissing door te drukken of op te leggen

 soms facultatief, soms verplicht (arbeidszaken, woningshuur)
 er bestaan recentelijk ook kamers voor minnelijke schikking in familiezaken



Procesrecht of gerechtelijk recht
= de rechtstak die de middelen tot handhaving van het materieel recht tot voorwerp heeft

 Helpt de naleving van materieel recht te verzekeren, vormt de kern van het handhavingsrecht
 Regelt:
o Gerechtelijke organisatie
o Bevoegdheid van de rechterlijke instanties
o Verloop van de procedure
o Regels m.b.t. tenuitvoerlegging van rechterlijke uitspraken

 Burgerlijk procesrecht
o Geschillenrecht met betrekking tot het privaatrecht
o Art. 2 Ger.W.: regels in Ger.W. zijn van toepassing op alle rechtsplegingen behalve enkele
uitzonderingen

 Strafprocesrecht
o Schrijft voor hoe misdrijven worden opgespoord, onderzocht, vervolgd en bestraft

 Publiek procesrecht
o Omvat procesrecht a.d.h. waarvan geschillen worden beslecht die rijzen tussen de overheid
en de burger of tussen overheden onderling, naar aanleiding van bestuurshandelingen of
wetgevende handelingen


HOOFDSTUK 2: BRONNEN VAN HET BURGERLIJK PROCESRECHT


AFDELING 1: GRONDWET



 Artikel 40 Gw.: erkenning rechterlijke macht als derde staatsmacht
 Artikel 144-145 Gw.: bevoegdheden hoven en rechtbanken
 Artikel 147, 156, 157 Gw.: rechterlijke organisatie
 Artikel 151 §§2-6 Gw.: hoge raad voor justitie

Grondwettelijke principes:
 Art 148 Gw: de uitspraken van vonnissen in de openbare terechtzittingen
 Art 149 Gw: motiveringsverplichting
 Art 151 § I Gw: onafhankelijkheid van de rechter