Het begeleiden van cliënten met een
verstandelijke beperking in
combinatie met een psychiatrische
aandoening
Een kwalitatief onderzoek naar de optimalisering in de begeleiding en
benaderingswijze van cliënten met een verstandelijke beperking en een
psychiatrisch ziektebeeld door middel van een signaleringsplan
Naam student: Eva Scheeper
Studentnummer: 2771314
Klas: 4V04G
SB-er: José de Rooij
Afstudeerrichting: GGZ-agoog
Onderzoeksdocent: Jos Terhaag
Progresscode: 89V4G-AFOZ
Datum van inleveren: 21-06-2019
Fontys Hogeschool Sociale Studies Eindhoven
,Samenvatting
Het onderzoek wordt gestart met een probleemanalyse die zicht richt op de maatschappelijke
veranderingen en wat dit voor gevolgen heeft voor de cliënten in de sector gehandicaptenzorg. Er
worden een aantal knelpunten benoemd tussen deze sector en de geestelijke gezondheidszorg. Dit
komt later in onderzoek terug, namelijk wanneer er in de interviews door enkele respondenten
wordt aangegeven dat de huidige signaleringsplannen vergeleken moeten worden met
signaleringsplannen van een andere afdeling of zelfs van een andere instelling om te kijken waar
mogelijk optimaliseringen gemaakt kunnen worden. Er wordt een koppeling gemaakt naar het
praktijkprobleem en dat is dat cliënten met een verstandelijke beperking in combinatie met een
psychiatrische achtergrond wonend op afdeling X mogelijk niet de passende begeleiding krijgen die
zij nodig hebben.
In dit onderzoek wordt het praktijkprobleem vanuit verschillende invalshoeken onderzocht om een
antwoord te krijgen op de hoofdvraag:
‘’Hoe kan afdeling X zorgen voor een passende, aansluitende aanpak in de begeleiding en
benaderingswijze van cliënten met een verstandelijke beperking en een psychiatrisch ziektebeeld door
middel van een signaleringsplan?’’
In dit onderzoek is gekeken naar de visie, de mening en ervaringen van professionals werkzaam op
een woongroep, afdeling X, wat hoort bij instelling Y. De visie, mening en ervaringen hebben
betrekking op het begeleiden van cliënten met een verstandelijke beperking in combinatie met een
psychiatrisch ziektebeeld die wonen en begeleiding krijgen op afdeling X. Verder heeft het onderzoek
betrekking op de begeleidingswijze, kennis op gebied van psychiatrie en ook op de
signaleringsplannen die deze doelgroep hoort te hebben. Om de juiste aanbevelingen te kunnen
doen is er een literatuuronderzoek gedaan waar theorie en informatie is achterhaald omtrent
maatschappelijke veranderingen, psychiatrische ziektebeelden, risicofactoren en de opzet van
signaleringsplannen. Verder is de onderzoeksmethode, semigestructureerd interview, ingezet om de
visie, mening en ervaringen van het personeel in kaart te brengen. De resultaten hiervan worden
later in het onderzoek gekoppeld aan de beschreven theorie. De conclusie die hieruit getrokken kan
worden is dat de respondenten aangaven dat er een gebrek aan kennis over psychiatrische
ziektebeelden op de afdeling te zien is. De begeleiding wordt vooral gericht op de verstandelijke
beperking van een cliënt. Ook het signaleringsplan is dus te weinig gericht op het psychiatrisch
gedeelte. Verder komt er naar voren dat de signaleringsplannen niet up to date zijn, te weinig ingezet
worden en mogelijk ook anders ingezet kunnen worden. Verder geven de respondenten aan dat de
cliënten niet betrokken worden bij het maken van hun eigen signaleringsplan. Volgens de theorie is
dit juist een positief gegeven. Een belangrijk aspect is dat zowel de cliënt, de naaste en hulpverlener
betrokken wordt bij het opstellen van een signaleringsplan. Het geeft de cliënt en de omgeving
handvatten om op een goede manier te reageren. Tevens kunnen zij ook signaleren herkennen
wanneer het niet goed dreigt te gaan (GGZ, Client-Signaleringsplannen, 2011). Kortom er worden
verschillende aanbevelingen gedaan die gericht zijn op het vergroten van kennis over het onderwerp
psychiatrie en over het onderwerp signaleringsplannen. De aanbevelingen over deze twee
onderwerpen zorgen voor een optimalisering in de begeleiding en benaderingswijze van cliënten met
een verstandelijke beperking en een psychiatrisch ziektebeeld.
2
,3
, Voorwoord
Voor u ligt de scriptie ‘Het begeleiden van cliënten met een verstandelijke beperking in combinatie
met een psychiatrische aandoening’. Een kwalitatief onderzoek naar de optimalisering in de
begeleiding en benaderingswijze van cliënten met een verstandelijke beperking en een psychiatrisch
ziektebeeld door middel van een signaleringsplan. Het onderzoek is uitgevoerd bij een afdeling van
een organisatie in Noord-Brabant.
Dit onderzoek is geschreven in het kader van mijn afstuderen aan de opleiding Sociale Studies aan de
Fontys Hogeschool in Eindhoven. Van Februari 2019 tot en met juni 2019 ben ik bezig geweest met
het onderzoek en het schrijven van de scriptie. Het onderzoek wat ik heb uitgevoerd was complex en
na uitvoerig onderzoek heb ik de onderzoeksvraag kunnen beantwoorden. Tijdens het maken van
mijn scriptie heeft mijn onderzoeksdocent, Jos Terhaag, mij erg geholpen. Hij heeft mijn vragen
beantwoord en feedback gegeven waardoor ik verder kon met mijn onderzoek. Bij deze wil ik mijn
onderzoeksdocent dus bedanken voor de fijne begeleiding en ondersteuning tijdens het uitvoeren
van mijn onderzoek. Ook wil ik de respondenten bedanken die mee hebben gewerkt aan dit
onderzoek. Zonder de medewerking had ik dit onderzoek niet kunnen voltooien.
Ik wens u veel leesplezier toe.
Eva Scheeper
Helmond, 20 Juni 2019
4
verstandelijke beperking in
combinatie met een psychiatrische
aandoening
Een kwalitatief onderzoek naar de optimalisering in de begeleiding en
benaderingswijze van cliënten met een verstandelijke beperking en een
psychiatrisch ziektebeeld door middel van een signaleringsplan
Naam student: Eva Scheeper
Studentnummer: 2771314
Klas: 4V04G
SB-er: José de Rooij
Afstudeerrichting: GGZ-agoog
Onderzoeksdocent: Jos Terhaag
Progresscode: 89V4G-AFOZ
Datum van inleveren: 21-06-2019
Fontys Hogeschool Sociale Studies Eindhoven
,Samenvatting
Het onderzoek wordt gestart met een probleemanalyse die zicht richt op de maatschappelijke
veranderingen en wat dit voor gevolgen heeft voor de cliënten in de sector gehandicaptenzorg. Er
worden een aantal knelpunten benoemd tussen deze sector en de geestelijke gezondheidszorg. Dit
komt later in onderzoek terug, namelijk wanneer er in de interviews door enkele respondenten
wordt aangegeven dat de huidige signaleringsplannen vergeleken moeten worden met
signaleringsplannen van een andere afdeling of zelfs van een andere instelling om te kijken waar
mogelijk optimaliseringen gemaakt kunnen worden. Er wordt een koppeling gemaakt naar het
praktijkprobleem en dat is dat cliënten met een verstandelijke beperking in combinatie met een
psychiatrische achtergrond wonend op afdeling X mogelijk niet de passende begeleiding krijgen die
zij nodig hebben.
In dit onderzoek wordt het praktijkprobleem vanuit verschillende invalshoeken onderzocht om een
antwoord te krijgen op de hoofdvraag:
‘’Hoe kan afdeling X zorgen voor een passende, aansluitende aanpak in de begeleiding en
benaderingswijze van cliënten met een verstandelijke beperking en een psychiatrisch ziektebeeld door
middel van een signaleringsplan?’’
In dit onderzoek is gekeken naar de visie, de mening en ervaringen van professionals werkzaam op
een woongroep, afdeling X, wat hoort bij instelling Y. De visie, mening en ervaringen hebben
betrekking op het begeleiden van cliënten met een verstandelijke beperking in combinatie met een
psychiatrisch ziektebeeld die wonen en begeleiding krijgen op afdeling X. Verder heeft het onderzoek
betrekking op de begeleidingswijze, kennis op gebied van psychiatrie en ook op de
signaleringsplannen die deze doelgroep hoort te hebben. Om de juiste aanbevelingen te kunnen
doen is er een literatuuronderzoek gedaan waar theorie en informatie is achterhaald omtrent
maatschappelijke veranderingen, psychiatrische ziektebeelden, risicofactoren en de opzet van
signaleringsplannen. Verder is de onderzoeksmethode, semigestructureerd interview, ingezet om de
visie, mening en ervaringen van het personeel in kaart te brengen. De resultaten hiervan worden
later in het onderzoek gekoppeld aan de beschreven theorie. De conclusie die hieruit getrokken kan
worden is dat de respondenten aangaven dat er een gebrek aan kennis over psychiatrische
ziektebeelden op de afdeling te zien is. De begeleiding wordt vooral gericht op de verstandelijke
beperking van een cliënt. Ook het signaleringsplan is dus te weinig gericht op het psychiatrisch
gedeelte. Verder komt er naar voren dat de signaleringsplannen niet up to date zijn, te weinig ingezet
worden en mogelijk ook anders ingezet kunnen worden. Verder geven de respondenten aan dat de
cliënten niet betrokken worden bij het maken van hun eigen signaleringsplan. Volgens de theorie is
dit juist een positief gegeven. Een belangrijk aspect is dat zowel de cliënt, de naaste en hulpverlener
betrokken wordt bij het opstellen van een signaleringsplan. Het geeft de cliënt en de omgeving
handvatten om op een goede manier te reageren. Tevens kunnen zij ook signaleren herkennen
wanneer het niet goed dreigt te gaan (GGZ, Client-Signaleringsplannen, 2011). Kortom er worden
verschillende aanbevelingen gedaan die gericht zijn op het vergroten van kennis over het onderwerp
psychiatrie en over het onderwerp signaleringsplannen. De aanbevelingen over deze twee
onderwerpen zorgen voor een optimalisering in de begeleiding en benaderingswijze van cliënten met
een verstandelijke beperking en een psychiatrisch ziektebeeld.
2
,3
, Voorwoord
Voor u ligt de scriptie ‘Het begeleiden van cliënten met een verstandelijke beperking in combinatie
met een psychiatrische aandoening’. Een kwalitatief onderzoek naar de optimalisering in de
begeleiding en benaderingswijze van cliënten met een verstandelijke beperking en een psychiatrisch
ziektebeeld door middel van een signaleringsplan. Het onderzoek is uitgevoerd bij een afdeling van
een organisatie in Noord-Brabant.
Dit onderzoek is geschreven in het kader van mijn afstuderen aan de opleiding Sociale Studies aan de
Fontys Hogeschool in Eindhoven. Van Februari 2019 tot en met juni 2019 ben ik bezig geweest met
het onderzoek en het schrijven van de scriptie. Het onderzoek wat ik heb uitgevoerd was complex en
na uitvoerig onderzoek heb ik de onderzoeksvraag kunnen beantwoorden. Tijdens het maken van
mijn scriptie heeft mijn onderzoeksdocent, Jos Terhaag, mij erg geholpen. Hij heeft mijn vragen
beantwoord en feedback gegeven waardoor ik verder kon met mijn onderzoek. Bij deze wil ik mijn
onderzoeksdocent dus bedanken voor de fijne begeleiding en ondersteuning tijdens het uitvoeren
van mijn onderzoek. Ook wil ik de respondenten bedanken die mee hebben gewerkt aan dit
onderzoek. Zonder de medewerking had ik dit onderzoek niet kunnen voltooien.
Ik wens u veel leesplezier toe.
Eva Scheeper
Helmond, 20 Juni 2019
4
