samenvatting sociologie

Samenvatting sociologie
H1 : sociologie als wetenschap
Wat is sociologie niet
 Geen anti-economische
o = geheel van kritieken die zich verzetten tegen de fundamenten van de mainstream
economische wetenschap
 De wereld in zijn geheel zou beter af zijn zonder de economische
wetenschap
o Echter: vele sociologen hebben ook een vruchtbare wisselwerking met economische
theorieën
 beide wetenschappen hebben het over het handelen van mensen, hoe ze
hun handelen coördineren en hoe ze samenleven
 sociale wetenschappen
 Geen socialisme
o Socialisme = een politieke ideologie
 De sociologie als wetenschap heeft geen ideologie of politiek programma
 Individuele sociologen wel  spanningen
o Allemaal gemeen hebben  hun vermogen om eigen
meningen te onderwerpen aan consistente theorievorming
en een open confrontatie met de werkelijkheid
 Sociologie is meer dan een verhaal
o Hun verklaringen zouden minder kracht hebben dan andere wetenschappers
o Verhaal = uitleg zoals het gebeurd zou kunnen zijn, bedenken mogelijke verklaringen
 geen verklaringen voor de werkelijkheid zelf
o Maar sociologie  model moet ook echt overeenstemmen met de werkelijkheid 
afdoende verklaring
 Praat het verwerpelijke niet goed
o Sociologie probeert te construeren hoe mensen goed en kwaad definiëren, hoe en
waarom sommigen deze regels overtreden
 Maar : maakt zelf geen onderscheid tussen goed en kwaad  kent als
discipline niets ‘verwerpelijks’
 Sociologische verklaringen kunnen relevant zijn voor morele oordelen, maar
ze vervangen ze niet

Sociologie bestudeert sociaal handelen
 Het sociale (hoe mensen omgaan met andere mensen), bestudeert sociale fenomenen
o Sociaal handelen
 Interindividuele zaken

,
 Gedrag
o Uiterlijk aanneembaar, wat mensen doen
 Handelen
o Die dingen die we doen met een intentie of bedoeling
o Niet ademen, snurken,…
 Sociaal handelen
o Die handelingen die een zekere coördinatie met andere
mensen vereisen
 Elk handelen dat zinvol op anderen betrokken is
o Criteria
 Intentionaliteit (want anders geen handeling)
 Coördinatie
o  zowel sociologie als economie hebben sociaal handelen
als studieobject
 Types van handelen
 Doelrationaliteit
o Oorsprong in de verwachtingen die bestaan ten aanzien van
de dingen, van mensen, van de samenleving, van God  van
de wereld rondom ons
o Instrumenteel handelen
o Een handeling waarbij een doel wordt nagestreefd tegen een
zo laag mogelijke kost
 Een bewuste afweging van middelen die ingezet
worden om gestelde doelen te bereiken
 Waarderationaliteit
o De waarde van de handeling ligt in de handeling zelf
o Gedrag dat gesteld wordt omwille van de waarde van het
gedrag zelf, onafhankelijk van het mogelijk effect ervan
o Vb
 Genieten van een theaterstuk (esthetische
genoegens)
 Affectief
o Vorm van handelen die enkel door emoties geïnspireerd is
o Geen patroon van rationeel gedrag
 Traditioneel
o Mensen vertonen gedrag door gewoontes, ze moeten hier
niet meer over nadenken
 Conclusies
 Zinloos handelen is een contradictio in terminis

,  Ook niet rationeel handelen kan zinvol zijn
o Economie veronderstelt dat mensen rationeel handelen, bij
sociologie niet
 Er bestaat meer dan één soort rationaliteit
o Sociale feiten

Sociologie bestudeert sociale feiten
 Sociale feiten
o Die dingen die individuele mensen overstijgen
o Het sociale gaat aan individuen vooraf (objectief) , en ze kunnen zich er niet zomaar
aan onttrekken (dwingend)
o Vb
 Collectief goed  wordt niet uitputtend gebruikt
 Taal = hypercollectief goed
 De waarde vermeerderd als meer mensen het gebruiken
o Omdat sociale feiten zich buiten ons bevinden, noemen we ze objectief
 En elke poging om zich aan een sociaal feit te onttrekken  sanctie
 Het normale van overtredingen
o Toepassing: zelfdoding
 Altruïstische
 Schande wegnemen, op offeren voor een andere
 Geen overtreding, vloeit voort uit sterke integratie
 Anomische
 Door extreem sociaal lijden
 Wel een overtreding, door tekort aan regulatie : regelloosheid
 Verwante begrippen
o Sociale structuur
 Het geheel van posities en groeperingen die in de samenleving voorkomen,
en de relaties die ertussen bestaan
o Sociaal systeem
 Min of meer autonoom onderdeel van de samenleving met eigen regels die
de relaties tussen posities regelen
 Ontstaan spontaan

Sociologie is een product van sociologen in de
samenleving
 De socioloog maakt deel uit van wat hij bestudeert
o Wie de samenleving of het sociale wil bestuderen, kijkt vaak naar zijn of haar eigen
navel
o Wie de sociologie beoefent, kan onmogelijk zichzelf, zijn eigen positie, groepen,
samenleving om zich heen, ervaringen,… buiten spel zetten
 Sociologie en sociale antropologie
o Sociale antropologie
 Die samenleving die vreemd is aan de eigen samenleving verklaren
o Sociologie
 Eigen samenleving verklaren
 Gevolgen

, o Bestaande cultuur en tijdsgeest bepalen bestudeerbare
 Wat als aanvaardbaar en relevant gedefinieerd wordt
 Vb Lombroso
 Mensen aan gezicht zien of ze voorbestemd waren crimineel te
worden
o Macht speelt een belangrijke rol in wetenschapsbeoefening
 Vb macht kerk
 Bepaalde theorieën niet publiceren
 Macht: legitiem
 Toekenning van status
o Prijzen
 Peer review
 Wijze waarop wetenschappelijke status wordt toegekend aan of afgenomen
van wetenschappers
o  wetenschap wordt steeds beïnvloed door waarden, hetzij door die van de hele
cultuur, hetzij door die van machthebbers, die al dan niet zelf wetenschappers zijn.
 Probleem van waarden en wetenschap
o 3 antwoorden
 Naïef
 Positivistische ideologie
o Enkel feiten rapporteren is belangrijk
o Waarden mogen geen rol spelen
 Is in feite onmogelijk
 Vb medicatie vinden omdat kennis eraan overleden
is  maakt je geen slechtere wetenschapper
 Waardevrhijheid en waardebetrokkenheid
 Niet problematisch door waarden laten motiveren
 Waardevrijheid:
o In welke mate kunnen en mogen belangen, overtuigingen,
perspectieven en interesses een invloed hebben op de
wetenschappelijke arbeid?
 Waardebetrokkenheid
o Erkent de onvermijdelijke invloed van waardeoordelen op de
afbakening van een wetenschappelijke probleemkeuze,..
 Reflexieve sociologie
 Als je uit een bepaalde groep komt kan dat een invloed hebben over
hoe je te werk gaat
 Idee dat elke vorm van wetenschappelijke activiteit ook een relatie
heeft met het wereldbeeld en de belangen van diegene die de
wetenschap beoefent
o Nooit volstrekt objectief

Sociologie jaagt mythen
 Sociologie bestudeert datgene waarover we ons ook in onze dagelijkse oordeelsvorming
uitspreken
o Verschil: sociologie is wetenschap, oordelen zijn product van de wetenschappelijke
cyclus