De verpleegkundige als coach, een zeer complete samenvatting

De verpleegkundige als coach

Ham, van der, H

Hoofdstuk 1: De kenmerken van coach in de verpleegkundige beroepspraktijk
Inleiding: In dit hoofdstuk wordt kort beschreven wat het inhoudt om te coachen.
Coachen komt veelvuldig voor in de praktijk, met name van collega tot stagiaire.
1.1: Moderne coaching
In de afgelopen 20 jaar is coachen steeds belangrijker geworden. Waar mensen
vroeger achter de broek aangezeten werden en bang waren voor werkloosheid en
honger, wordt er nu vooral gericht op productiviteit en denkwerk. Belangrijk is
dat een werknemer competent is. Dat wil zeggen dat werknemers de
vaardigheden, de kennis, de instelling en persoonlijke eigenschappen beschikken
om werkzaamheden goed uit te kunnen voeren. Om denkwerk aan te spreken en
te stimuleren is coaching nodig. Een duidelijke definitie van coaching is er niet
maar veelvuldig terugkomende synoniemen zijn:
 Begeleiden
 Opleiden
 Aanwijzingen geven
 Feiten aanreiken
Bij coachen komen de volgende aspecten aan bod:
 Staat de gecoachte groep centraal, de coach moet zich in de ander
kunnen verplaatsten oftewel empathie hebben
 Coachen richt zich op ontwikkeling en zelf leren, waardoor de gecoachte de
verkregen informatie opnieuw en zelf kan toepassen, dit wordt ook wel
transfer genoemd.
 Coachen richt zich op motivatie en plezier in werk, waardering voor de
omgeving en collega’s zijn hierbij belangrijk. Dit wordt vaak aangeduid met
cultuur.
 Coachen is vooral analyseren en communiceren. Hoe kom je er achter wat
er verbeterd moet worden? Welke kennis mist er? Luisteren en observeren
zijn dan ook onmisbare vaardigheden. Een goede coach heeft onzichtbaar
de regie over het proces.
Samengevat betekent coachen dus een ander helpen zijn/ haar werk goed te
doen.
Om succesvol te zijn als coach heb je empathie nodig, maar zal je ook afstand
moeten houden om het overzicht te bewaren. Dit wordt een helikopterview
genoemd. Bij coachen is terughoudendheid essentieel, iemand leert meer
wanneer hij zelf de kennis. Wanneer een coach snel geïrriteerd, ongeduldig of
autoritair is, geeft het coachingstraject een heel ander resultaat.
1.2: Kerncompetenties van de coach
In de nota ‘Met het oog op de toekomst’ wordt de rol van coach omschreven als
een voorbeeldfunctie en iemand die kennis overdraagt.
1.3: Coachen in de verpleegkundige context
Coachen is in het algemeen gekoppeld aan het oplossen van emotionele,
relationele en cultuurproblemen. Vaak wordt de rol van coach vergeten tijdens de
hectiek op de werkvloer. Door tijd vrij te maken in het verpleegbeleid voor
coaching zal het functioneren van een team en individuele begeleiding
verbeteren. Bij zorgprogrammering , verpleegbeleid en het inwerken van nieuwe
collega’s ligt de nadruk op het overbrengen van informatie. Dit, in de vorm van
cursussen, teamdagen en studiedagen. Een positief rolmodel is daarbij
onmisbaar.

, Instrumenten die hiervoor ingezet kunnen worden zijn:
 Probleemanalyse
 Doorvragen
 Confronteren
 Zelfvertrouwen geven
 Oplossend vermogen
Bij het geven van feedback zal voorzichtig gepolst moeten worden in hoeverre
het team en de leiding hiervoor openstaan. Feedback geven en het voortouw
nemen worden echter wel verwacht van de HBO-verpleegkundige.

Competent Beschikken over de vaardigheden,
kennis, persoonlijke eigenschappen en
instelling om de werkzaamheden uit te
kunnen voeren
Coachen Het overbrengen van informatie e.a.
Transfer Opgedane kennis toepassen in een
nieuwe, andere situatie
Cultuur De omgang met collega’s, de sfeer op
de werkvloer en ongeschreven regels
Helikopterview Afstandelijkheid en overstijgend
denken om het overzicht te bewaren
Coachingstraject Van probleemanalyse tot evaluatie
Verpleegbeleid Het functioneren van het team
Zorgprogrammering Systematische aanpak voor een
patiëntengroep

Hoofdstuk 2: Kenmerken van de coach

Inleiding:
Als coach zal je over een aantal vaardigheden moeten beschikken en dingen
moeten kunnen.
2.1: Houding
De persoon die gecoacht wordt is altijd het uitgangspunt, die moet competent
worden. Van een HBO-V in de rol van coach wordt als eerste verwacht dat zij
begrip heeft voor het uitgangspunt. Een coach biedt een veilige sfeer, straalt
zekerheid uit en laat zien dat zij de situatie in handen heeft. Een coach doorziet
de boodschap achter de boodschap en communiceert op zowel verbaal als non-
verbaal niveau. Dit heet indirecte communicatie.
Voorbeeld: Loes komt binnen en verteld dat haar kinderen de hele nacht hebben overgegeven en
slecht hebben geslapen en dat ze met moeite oppas heeft gevonden. De verborgen boodschap is
dat Loes op tijd naar huis wil.
2.1.1 Begrip en inlevingsvermogen
Voor een coach is het belangrijk dat hij of zij mensgericht is. Hij of zij moet plezier
beleven aan het coachen. De eerste vraag is dan ook: ‘Wie heb ik tegenover mij?’
Informatie over iemand kun je verkrijgen via direct contact maar ook via een CV
en vorige werkgevers. De vraag ‘Wat kun je al?’, creëert een positieve en open
houding. Daarbij verschilt het natuurlijk of je een 18-jarige student of een 48-
jarige zij-instromer hebt. De derde vraag is: ‘hoe voelt deze persoon zich?’ Hierbij
kunnen emoties als onzekerheid naar boven komen. Belangrijk is dat de coach
hier geen oordeel over geeft. Ook vertelt een coach op zijn minst over zijn of haar
werkervaring en kwaliteiten.
Kortom, een coach is belangstellend, open, opmerkzaam en nieuwsgierig.
2.1.2 Veiligheid bieden