volledige samenvatting sociale instituties

Samenvatting Sociale Instituties

Zie ander document voor de basisbeginselen



Hoofdstuk 1: Welzijn in de Verzorgingsstaat

1.1Begrip verzorgingsstaat/welvaartsstaat

Welvaartsstaat =
 Is de samenlevingsvorm van sommige rijke geïndustrialiseerde landen waarbij een
aantal grondrechten van de burger effectief gewaarborgd worden.
 Deze grondrechten zijn bedoeld om zijn materiële welvaart en zijn kansen tot
ontplooiing te bevorderen.
 Dit alles gebeurt binnen de parlementaire democratie en met behoud van de vrije
markt-economische productiewijze (definitie prof Herman Deleeck).

 Waarvoor men een ingrijpen van de overheid verwacht:
 Het recht op leven, de vrijheid van meningsuiting, de vrijheid van drukpers en de
godsdienstvrijheid, …


1.1.2 Kenmerken van de welvaartsstaat

 Hoog welvaartspeil
o Kenmerkend is de hooggeorganiseerde economische ontwikkeling die heeft
geleid tot een zeer hoge levensstandaard. Een levensstandaard die slechts
voor iedereen toegankelijk is, indien er een zekere spreiding van die welvaart
tot stand kan komen.
o De voorwaarde voor het behouden van die welvaart is voortdurende
economische groei en de ermee samenhangende doelstelling van volledige
werkgelegenheid.
 Overheidsoptreden
o Om die welvaart te spreiden en op die manier de grondrechten van de burger
te waarborgen, komt de overheid tussen met een brede waaier van
maatregelen. Allereerst is er de sociale zekerheid. Daarnaast zijn er de vele
vormen van dienstverlening die door de overheid worden georganiseerd,
gecontroleerd en/of gesubsidieerd.
 Verwezenlijking van grondrechten
o De effectieve verwezenlijking betekent echter meer dan het bestrijden van
armoede of het helpen bij tegenslagen. De welvaartstaat is eerst en vooral
gericht op het voorkomen van problemen. Dit gebeurt via het preventief
organiseren van de solidariteit en het uitbouwen van het zorgapparaat.
 Vrije markt en overleg

, o Dit alles gebeurt binnen ons economisch systeem van de vrije markt en zorgt
ervoor dat beslissingen tot stand komen op basis van overleg.
 Binnen democratie
o De welvaartsstaat is niet autoritair. Het organiseren van de zorg en de sociale
zekerheid voor de inwoners is in ons systeem van parlementaire democratie
tot stand gekomen, dus via overleg en inspraak

1.1.3 De welvaartsstaat is niet-staats en is verzuild

 Niet-staats:
 Sociale organisaties zijn sterk betrokken:
o Bij besluitvorming bv Sociaal overleg (Wg – Wn)
o En bij uitvoering van het sociaal beleid bv uitbetaling van




uitkeringen door
ziekenfonds/vakbond,
…
o De overheid controleert

 Verzuild middenveld
o Middenveld = sociale organisaties
o Verzuiling = tal van maatschappelijke initiatieven vanuit 3 ideologieën (20 ste
eeuw): katholieken/liberalen/socialisten
o 21ste eeuw: verzuiling afgebrokkeld -> ontzuiling maar de koepels zijn nog
sterk
o Nieuwe sociale bewegingen


Zie voor meer info: de sociale kaart

1.1.4 Korte historische schets

Historiek in 5 fasen:

Fase 1: 1800 – 1880: “de sociale kwestie”
 Iets grotere levensstandaard door industrialisatie
 Weinig overheidstussenkomst, wel vrijheid
 Hongersnood, kinderarbeid, geen sociale bescherming
  Dankzij de solidariteit ontstaan coöperatieve: de ‘voorlopers’ van ziekenfondsen
en vakbonden

Fase 2: 1880 – 1919: eerste sociale wetten ter bescherming van de arbeiders

,  Leerplicht, zondagsrust, verbod op kinderarbeid
 Meervoudig stemrecht 1893
 Oprichting van de vakbonden, landsbonden en ziekenfondsen


Fase 3: tussen W.O I en W.O. II: sociaal overleg
 Economische crisis, werkloosheid, opkomst v/d totalitaire regimes in Europa
 Een groeiend besef van belang v/d overheidsingrijpen in de economie
 Een groeiend beland van sociaal overleg

Fase 4: na W.O. II tot 1973: concrete uitbouw en bloei van de welvaartsstaat
 De uitbouw van de sociale zekerheid (KB, ZIV, WL, pensioenen)
 De uitbouw van overleg met werkgevers – werknemers
 De uitbouw voor zorgvoorzieningen

Fase 5: eind 20ste eeuw: naar actieve welvaartsstaat
 1973 oliecrisis en jaren ’80 economische crisis  regeringen moeten besparen
 Positief: de welvaartsstaat biedt bescherming, is een succesverhaal
 Maar,
 Betaalbaarheid v/d sociale zekerheid staat onder druk door:
o Demografische veranderingen (vergrijzing en ontgroening)
o Andere manier van leven (eenoudergezin)
 En andere vragen bij de welvaartsstaat:
o Globalisering (flexibelere jobs, productiebedrijven naar ‘lageloonlanden’ …)
o Milieuproblemen: grenzen aan groei

1.1.5 De actieve welvaartsstaat

Antwoord: activeringsidee:
 Meer mensen activeren > uitkering geven
 “Meer mensen aan het werk”
  De basis van het beleid (sinds 2015) ‘het generatiepact’

Activering: moeilijkheden:
 Bepaalde groepen vinden moeilijk werk
 Kwaliteit van het werk
 Combinatie gezin en arbeid? Onbetaalde zorgarbeid? Vrijwilligers werk?

1.1.6 Nieuwe sociale kwestie en de risicosamenleving

Belang van kennis:
 Kennis en of informatiemaatschappij
 Levenslang leren

Nieuwe sociale kwestie:
 De zoektocht naar nieuwe remedies voor sociale bescherming
 Voorspellen van risico’s:

, o Risicosamenleving: minder kansen voor mensen met een beperking of lage
scholing

1.2 Welzijn en welzijnsbeleid, welzijnszorg en welzijnszorgbeleid

1.2.1 Betekenis

Welzijn =
 De toestand van het welbevinden
 Zich kunnen ontplooien met respect voor de ontplooiing van de anderen

Welbevinden =
 Fysisch en psychisch gezond, relationeel, materiaal, immaterieel, (breed) = kwaliteit
van leven

 Welzijn > dan welvaart!

Welzijnsbeleid:
 Via een beleid het welzijn bevorderen
 Verantwoordelijkheid van diverse beleidsniveaus en instanties


= Sociaal beleid (nog breder)
 Wordt gemeten en opgevolgd

Welzijnszorg:
 Antwoord van de omgeving op noodsituaties
 Noden veranderen doorheen de tijd
 Snelle evolutie van de zorgsectoren

Welzijnszorgbeleid:
 Specifieke beleidsterrein
 Verantwoordelijkheid van de minister van Welzijn

1.2.2 Soorten sociale overheidsuitgaven: sectoren en categorieën

 Sectoraal beleid:
o M.b.t. verschillende sectoren/domeinen van het maatschappelijk leven
o Bv: gezondheidszorg, onderwijs, …
 Categoriaal beleid:
o Richt zich naar bepaalde doelgroepen
o Bv: personen met een handicap, mensen met migratieachtergrond, jongeren,
…

 Steeds meer integrale aanpak, over muurtjes heen

1.2.3 Beleidsniveaus en bevoegdheidsverdeling