Werkcollege 1
Behavioral study of obedience – Stanley Milgram, 1963
Milgram experiment – schokken toedienen
Doel: Beschrijft procedure voor het bestuderen van destructieve gehoorzaamheid in het
laboratorium.
Gehoorzaamheid is het meest fundamentele element in de structuur van het sociale leven en
daarmee een bepalende factor van gedrag. Gehoorzaamheid is het psychologische
mechanisme dat individuele actie verbindt met politieke doelen. Kan diepgewortelde
gedragstendens zijn, die training in ethiek, sympathie en moreel gedrag overheerst.
Gehoorzaamheid brengt niet alleen agressie tegen anderen met zich mee, maar heeft meerdere
productieve functies: kan veredelend en opvoedend zijn, verwijzen naar daden van
liefdadigheid en vriendelijkheid.
Bijv. miljoenen mensen afgeslacht in de Tweede Wereld Oorlog – politiek ontstaan in de geest
van één persoon, maar kon enkel worden uitgevoerd door zeer groot aantal personen die de
bevelen gehoorzaamden.
Bijv. in de geschiedenis meer afschuwelijke misdaden begaan in de naam van
gehoorzaamheid dan in de naam van rebellie.
Een gezagssysteem is een vereiste voor alle gemeenschapsleven, en alleen de geïsoleerd
levende mens is niet gedwongen te antwoorden, door verzet of onderwerping, op de bevelen
van anderen.
Algemene procedure om gehoorzaamheid te bestuderen (Milgram, 1961)
Naïeve proefpersoon opdragen een slachtoffer een elektrische schok toe te dienen.
Experiment wordt gegeven in het kader van een “leerexperiment, dat is opgezet om de
effecten van straf op het geheugen te bestuderen. Wat gebeurt er op het moment dat het
niveau van de schok gevaarlijk wordt?
De interne weerstand van de proefpersoon wordt sterker en op een bepaald moment wordt het
voortzetten van het experiment geweigerd.
Gehoorzaam: is gedrag vóór deze breuk/weigering, want proefpersoon volgt bevelen
van experimentator op.
Ongehoorzaam: is het punt van de breuk.
Voor elke proefpersoon kan een numerieke waarde worden bepaald o.b.v. hoelang een
persoon doorgaat met schokken toedienen.
Belangrijk: manipulatie – men kan aspecten variëren (bijv. bron van het bevel,
inhoud en vorm van bevel, instrumenten voor uitvoering ervan, doelobject, algemene
sociale omgeving, etc.).
Conclusie: Het individu dat door legitieme autoriteit wordt bevolen, gehoorzaamt
gewoonlijk; gehoorzaamheid komt gemakkelijk en vaak en is een onmisbaar kenmerk van het
sociale leven.
Afhankelijke maat: de maximale shock die wordt toegediend voordat wordt besloten om niet
meer verder te gaan.
1
, Resultaten:
Proefpersonen aanvaardden de situatie, op enkele uitzonderingen van waren de proefpersonen
overtuigd van de realiteit van de experimentele situatie.
Veel proefpersonen vertoonden tekenen van nervositeit in de experimentele situatie (zweten,
beven, stotteren, kreunen, nerveuze lachbuien; dit waren eerder karakteristieke dan
uitzonderlijke reacties op het experiment).
Voorspelling: Personen zouden in het algemeen niet instemmen met het toedienen van
schokken boven het niveau dat werd aangeduid als ‘zeer sterke schok’.
Maar, verkregen verdeling van scores wijkt radicaal af van deze voorspelling: elk van de 40
proefpersonen ging verder dan het verwachte breekpunt
Conclusie:
1. Dit experiment laat zien hoe krachtig de neiging tot gehoorzamen is; aangezien
proefpersonen van kindsbeen af hebben geleerd dat het een fundamentele inbreuk is
op de moraal om een ander tegen zijn wil te kwetsen. Alhoewel ongehoorzaamheid
geen materieel verlies zou meebrengen (geen straf) blijkt wel dat de proefpersonen
vaak tegen hun eigen waarden ingingen, maar toch voldeden aan de experimentele
bevelen.
2. Het tweede onverwachtse effect is de buitengewone spanning die door de procedure
werd opgewekt. Verondersteld werd dat een proefpersoon gewoon zou afbreken of
doorgaan met wat zijn geweten hem opdroeg, toch was dit verre van wat er gebeurde.
De volgende kenmerken van het experiment verklaren in zekere mate de grote mate van
gehoorzaamheid die in de situatie werd waargenomen:
1. Experiment wordt gesponsord door en vindt plaats op het terrein van een instelling
met onberispelijke reputatie.
2. Het experiment is, op het eerste gezicht, ontworpen om een waardig doel te bereiken
(het vergroten van kennis over leren en geheugen).
3. De proefpersoon neemt waar dat het slachtoffer zich vrijwillig heeft onderworpen aan
het autoriteitssysteem van de experimentator.
4. De proefpersoon heeft zich vrijwillig bij het experiment aangesloten en voelt zich
verplicht de experimentator te helpen.
5. Bepaalde kenmerken van de procedure versterken het gevoel van verplichting van de
proefpersoon tegenover de experimentator: hij wordt betaald.
6. Vanuit het standpunt van de proefpersoon is het feit dat hij leraar is en de ander
leerling een toevallige consequentie (loting heeft bepaald).
7. Er is onduidelijkheid over de prerogatieven/verwachtingen van de psycholoog en de
overeenkomstige rechten van zijn proefpersoon.
8. De proefpersonen worden verzekerd dat de schokken niet gevaarlijk zijn.
9. Tot en met schokniveau 20 blijft het slachtoffer antwoorden geven.
De volgende kenmerken van het experiment hebben betrekking op de aard van het
conflict waarmee het subject wordt geconfronteerd:
1. De proefpersoon wordt in een positie geplaatst waarin hij moet reageren op
tegenstrijdige eisen van twee personen: de experimentator en het slachtoffer. De
proefpersoon wordt dus gedwongen tot een openbaar conflict dat geen volledig
bevredigende oplossing toelaat.
2
Behavioral study of obedience – Stanley Milgram, 1963
Milgram experiment – schokken toedienen
Doel: Beschrijft procedure voor het bestuderen van destructieve gehoorzaamheid in het
laboratorium.
Gehoorzaamheid is het meest fundamentele element in de structuur van het sociale leven en
daarmee een bepalende factor van gedrag. Gehoorzaamheid is het psychologische
mechanisme dat individuele actie verbindt met politieke doelen. Kan diepgewortelde
gedragstendens zijn, die training in ethiek, sympathie en moreel gedrag overheerst.
Gehoorzaamheid brengt niet alleen agressie tegen anderen met zich mee, maar heeft meerdere
productieve functies: kan veredelend en opvoedend zijn, verwijzen naar daden van
liefdadigheid en vriendelijkheid.
Bijv. miljoenen mensen afgeslacht in de Tweede Wereld Oorlog – politiek ontstaan in de geest
van één persoon, maar kon enkel worden uitgevoerd door zeer groot aantal personen die de
bevelen gehoorzaamden.
Bijv. in de geschiedenis meer afschuwelijke misdaden begaan in de naam van
gehoorzaamheid dan in de naam van rebellie.
Een gezagssysteem is een vereiste voor alle gemeenschapsleven, en alleen de geïsoleerd
levende mens is niet gedwongen te antwoorden, door verzet of onderwerping, op de bevelen
van anderen.
Algemene procedure om gehoorzaamheid te bestuderen (Milgram, 1961)
Naïeve proefpersoon opdragen een slachtoffer een elektrische schok toe te dienen.
Experiment wordt gegeven in het kader van een “leerexperiment, dat is opgezet om de
effecten van straf op het geheugen te bestuderen. Wat gebeurt er op het moment dat het
niveau van de schok gevaarlijk wordt?
De interne weerstand van de proefpersoon wordt sterker en op een bepaald moment wordt het
voortzetten van het experiment geweigerd.
Gehoorzaam: is gedrag vóór deze breuk/weigering, want proefpersoon volgt bevelen
van experimentator op.
Ongehoorzaam: is het punt van de breuk.
Voor elke proefpersoon kan een numerieke waarde worden bepaald o.b.v. hoelang een
persoon doorgaat met schokken toedienen.
Belangrijk: manipulatie – men kan aspecten variëren (bijv. bron van het bevel,
inhoud en vorm van bevel, instrumenten voor uitvoering ervan, doelobject, algemene
sociale omgeving, etc.).
Conclusie: Het individu dat door legitieme autoriteit wordt bevolen, gehoorzaamt
gewoonlijk; gehoorzaamheid komt gemakkelijk en vaak en is een onmisbaar kenmerk van het
sociale leven.
Afhankelijke maat: de maximale shock die wordt toegediend voordat wordt besloten om niet
meer verder te gaan.
1
, Resultaten:
Proefpersonen aanvaardden de situatie, op enkele uitzonderingen van waren de proefpersonen
overtuigd van de realiteit van de experimentele situatie.
Veel proefpersonen vertoonden tekenen van nervositeit in de experimentele situatie (zweten,
beven, stotteren, kreunen, nerveuze lachbuien; dit waren eerder karakteristieke dan
uitzonderlijke reacties op het experiment).
Voorspelling: Personen zouden in het algemeen niet instemmen met het toedienen van
schokken boven het niveau dat werd aangeduid als ‘zeer sterke schok’.
Maar, verkregen verdeling van scores wijkt radicaal af van deze voorspelling: elk van de 40
proefpersonen ging verder dan het verwachte breekpunt
Conclusie:
1. Dit experiment laat zien hoe krachtig de neiging tot gehoorzamen is; aangezien
proefpersonen van kindsbeen af hebben geleerd dat het een fundamentele inbreuk is
op de moraal om een ander tegen zijn wil te kwetsen. Alhoewel ongehoorzaamheid
geen materieel verlies zou meebrengen (geen straf) blijkt wel dat de proefpersonen
vaak tegen hun eigen waarden ingingen, maar toch voldeden aan de experimentele
bevelen.
2. Het tweede onverwachtse effect is de buitengewone spanning die door de procedure
werd opgewekt. Verondersteld werd dat een proefpersoon gewoon zou afbreken of
doorgaan met wat zijn geweten hem opdroeg, toch was dit verre van wat er gebeurde.
De volgende kenmerken van het experiment verklaren in zekere mate de grote mate van
gehoorzaamheid die in de situatie werd waargenomen:
1. Experiment wordt gesponsord door en vindt plaats op het terrein van een instelling
met onberispelijke reputatie.
2. Het experiment is, op het eerste gezicht, ontworpen om een waardig doel te bereiken
(het vergroten van kennis over leren en geheugen).
3. De proefpersoon neemt waar dat het slachtoffer zich vrijwillig heeft onderworpen aan
het autoriteitssysteem van de experimentator.
4. De proefpersoon heeft zich vrijwillig bij het experiment aangesloten en voelt zich
verplicht de experimentator te helpen.
5. Bepaalde kenmerken van de procedure versterken het gevoel van verplichting van de
proefpersoon tegenover de experimentator: hij wordt betaald.
6. Vanuit het standpunt van de proefpersoon is het feit dat hij leraar is en de ander
leerling een toevallige consequentie (loting heeft bepaald).
7. Er is onduidelijkheid over de prerogatieven/verwachtingen van de psycholoog en de
overeenkomstige rechten van zijn proefpersoon.
8. De proefpersonen worden verzekerd dat de schokken niet gevaarlijk zijn.
9. Tot en met schokniveau 20 blijft het slachtoffer antwoorden geven.
De volgende kenmerken van het experiment hebben betrekking op de aard van het
conflict waarmee het subject wordt geconfronteerd:
1. De proefpersoon wordt in een positie geplaatst waarin hij moet reageren op
tegenstrijdige eisen van twee personen: de experimentator en het slachtoffer. De
proefpersoon wordt dus gedwongen tot een openbaar conflict dat geen volledig
bevredigende oplossing toelaat.
2
